Ζελένσκι για τη συμφωνία με τις ΗΠΑ για τα ορυκτά: «Είναι πραγματικά δίκαιη»

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαιρέτισε σήμερα μια «πραγματικά ισότιμη και δίκαιη» συμφωνία με τις ΗΠΑ σχετικά με την πρόσβαση στους ορυκτούς πόρους της Ουκρανίας, μια συμφωνία που αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγματεύσεων για εβδομάδες.

«Η συμφωνία άλλαξε σημαντικά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προετοιμασίας. Αυτή είναι πλέον μια πραγματικά δίκαιη συμφωνία που δημιουργεί ευκαιρίες για σημαντικές επενδύσεις στην Ουκρανία», δήλωσε ο Ζελένσκι στο καθημερινό τηλεοπτικό του μήνυμα.

Όπως είπε, το κείμενο δεν προβλέπει αρχικό χρέος της Ουκρανίας προς τις ΗΠΑ, όπως ήθελε αρχικά ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, και έχει στόχο τη δημιουργία ενός ταμείου «για επενδύσεις στην Ουκρανία και οικονομικά κέρδη εδώ».

Ο Ουκρανός πρόεδρος τόνισε ότι η συμφωνία ανοίγει τον δρόμο για τον εκσυγχρονισμό των βιομηχανιών στην Ουκρανία.

Ουάσινγκτον και Κίεβο υπέγραψαν χθες στην αμερικανική πρωτεύουσα συμφωνία ευρείας οικονομικής συνεργασίας στο πλαίσιο της οποίας θα δημιουργηθεί ταμείο επενδύσεων στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, που έχει υποστεί πελώριες καταστροφές εξαιτίας του πολέμου που μαίνεται για τρία χρόνια, ενώ θα δοθεί στους Αμερικανούς προνομιακή πρόσβαση στους ουκρανικούς φυσικούς πόρους.

Η συμφωνία αυτή καταγράφεται με φόντο παράλληλες, ευρύτερες διπλωματικές διαπραγματεύσεις προκειμένου να τερματιστεί η ένοπλη σύρραξη.

BBC: Επτά συμπεράσματα από τη συμφωνία

Σε δημοσίευμά του το BBC επικαλούμενο προσχέδιο της συμφωνίας, αλλά και τις δημόσιες δηλώσεις και των δύο πλευρών, καταλήγει σε επτά βασικά συμπεράσματα.

Δεν υπάρχει αντάλλαγμα της Ουκρανίας προς τις ΗΠΑ

Ο Τραμπ έχει προηγουμένως απαιτήσει από την Ουκρανία να επιστρέψει τη βοήθεια ύψους 350 δισ. δολαρίων (264 δισ. στερλινών) που, όπως ισχυρίζεται, παρείχαν οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του πολέμου – όρο που απέρριψε ο Ζελένσκι. Αλλά η Ουάσινγκτον φαίνεται να έχει κάνει παραχώρηση. Ο Ουκρανός πρωθυπουργός Ντένις Σμιχάλ δήλωσε ότι η συμφωνία δεν υπαγορεύει στη χώρα του να επιστρέψει οποιοδήποτε υποτιθέμενο «χρέος».

Ο Τραμπ χαρακτήρισε τη συμφωνία ως νίκη και για τη δική του πλευρά, λέγοντας ότι η χώρα του θα πάρει πίσω «θεωρητικά πολύ περισσότερα» από τα δισεκατομμύρια που δόθηκαν στην Ουκρανία από τον προκάτοχό του Τζο Μπάιντεν.

Αυστηρότερος τόνος από τις ΗΠΑ προς τον Πούτιν

Η γλώσσα που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ κατά την ανακοίνωση της συμφωνίας είναι αξιοσημείωτα πιο σκληρή απέναντι στη Ρωσία από ό,τι συνήθως συμβαίνει από την κυβέρνηση Τραμπ. Σε ανακοίνωση του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών γίνεται λόγος για «εισβολή πλήρους κλίμακας της Ρωσίας» και προστίθεται ότι «κανένα κράτος ή πρόσωπο που χρηματοδότησε ή προμήθευσε τη ρωσική πολεμική μηχανή δεν θα επιτραπεί να επωφεληθεί από την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας».

Αυτό θα ενθαρρύνει το Κίεβο, το οποίο έχει απαιτήσει να ασκηθεί μεγαλύτερη πίεση στη Ρωσία στις συνομιλίες μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον που συζητούν μια πιθανή κατάπαυση του πυρός.

Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο περιλαμβάνονται μαζί με τα ορυκτά

Παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης γύρω από τη συμφωνία αφορά τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας, η συμφωνία περιλαμβάνει επίσης διατάξεις για νέα έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου και σχετικές υποδομές. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι πόροι παραμένουν στην ουκρανική ιδιοκτησία, παρόλο που οι ΗΠΑ θα έχουν κοινή πρόσβαση. Αυτό έχει θεωρηθεί ως άμβλυνση της ουκρανικής θέσης, καθώς δεν υπήρχε σε προηγούμενα σχέδια της συμφωνίας.

Κανένα εμπόδιο στις φιλοδοξίες του Κιέβου για την ΕΕ

Η Ουκρανία φιλοδοξεί από καιρό να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ενταξιακές συνομιλίες ξεκίνησαν επίσημα τον περασμένο Ιούνιο. Υπήρχαν κάποιες ανησυχίες στο Κίεβο ότι η συμφωνία για τους πόρους θα μπορούσε να εμποδίσει την ικανότητα της Ουκρανίας να ενταχθεί στην ΕΕ, εάν έδινε προνομιακή μεταχείριση στους Αμερικανούς επενδυτές, καθώς το Κίεβο και οι Βρυξέλλες έχουν ήδη στρατηγική εταιρική σχέση για τις πρώτες ύλες.

Ωστόσο, το κείμενο της συμφωνίας αναφέρει ότι οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την πρόθεση της Ουκρανίας να ενταχθεί στην ΕΕ και την ανάγκη η συμφωνία αυτή να μην έρχεται σε σύγκρουση με αυτήν. Λέει επίσης ότι εάν η Ουκρανία χρειαστεί να επανεξετάσει τους όρους της συμφωνίας λόγω «πρόσθετων υποχρεώσεων» στο πλαίσιο της ένταξης στην ΕΕ, τότε οι ΗΠΑ συμφωνούν να διαπραγματευτούν με καλή πίστη.

Επιπλέον, το Κίεβο αναφέρει ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν πρόσθετες μεταφορές επενδύσεων και τεχνολογίας στην Ουκρανία, μεταξύ άλλων από την ΕΕ και αλλού.

Τα κέρδη θα επανεπενδύονται στην Ουκρανία για 10 χρόνια

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της συμφωνίας είναι ότι, για την πρώτη δεκαετία του επενδυτικού ταμείου ανασυγκρότησης, τα κέρδη θα «επανεπενδύονται πλήρως στην οικονομία της Ουκρανίας». Αυτό είναι δυνητικά σημαντικό εάν δεν υπάρχει οικονομικό όφελος για τις ΗΠΑ για 10 χρόνια. Η Ουκρανία λέει ότι αναμένει ότι τα χρήματα που θα εισρεύσουν στο ταμείο θα διατεθούν για την ανοικοδόμηση της χώρας και για νέα έργα.

Μετά από αυτή την αρχική περίοδο, τα κέρδη μπορούν να διανεμηθούν μεταξύ των εταίρων. Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ δήλωσε στο Fox News ότι η συμφωνία αποτελεί μήνυμα προς τον αμερικανικό λαό ότι «έχουμε την ευκαιρία να συμμετάσχουμε, να πάρουμε μέρος της χρηματοδότησης και των όπλων, να αποζημιωθούμε γι’ αυτά και να γίνουμε εταίροι στην επιτυχία του λαού της Ουκρανίας».

Η στρατιωτική δέσμευση των ΗΠΑ επανέρχεται στο τραπέζι…

Οι ΗΠΑ διατύπωσαν τη συμφωνία ως απαραίτητη για την υπογραφή της, προκειμένου η Ουκρανία να συνεχίσει να λαμβάνει τη στρατιωτική της βοήθεια. Η πρώτη αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ουκρανίας Yulia Svyrydenko – η οποία πέταξε στην Ουάσινγκτον για να υπογράψει τη συμφωνία – δήλωσε ότι προβλέπεται η παροχή νέας βοήθειας από τις ΗΠΑ στο μέλλον, όπως συστήματα αεράμυνας.

Αυτό, επίσης, θα σηματοδοτούσε μια αλλαγή στρατηγικής για τον Τραμπ – ο οποίος προσπάθησε να μειώσει τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία από τότε που επέστρεψε στον Λευκό Οίκο. Ένα εκκρεμές ερώτημα είναι τι θα σημαίνει τελικά η συμφωνία για την κατάσταση του πολέμου. Το Κρεμλίνο δεν έχει ακόμη απαντήσει στη συμφωνία.

…αλλά οι ΗΠΑ μπορούν να αποχωρήσουν ανά πάσα στιγμή

Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ, κάτι που η Ουκρανία και η Ευρώπη πιέζουν εδώ και καιρό τον Λευκό Οίκο να παράσχει. Ο Τραμπ είναι εδώ και καιρό απρόθυμος να δώσει την ίδια στρατιωτική δέσμευση που είχε δώσει ο Μπάιντεν.

Αντ’ αυτού, το ενδιαφέρον του για τη διατήρηση της πορείας της αμερικανικής υποστήριξης προς την Ουκρανία είναι περισσότερο σιωπηρό, λόγω των οικονομικών δεσμεύσεων που ορίζονται σε αυτή τη συμφωνία. Αυτό σημαίνει ότι θα εξακολουθεί να υπάρχει μια αστάθεια σχετικά με τη δέσμευση του πιο σημαντικού συμμάχου της Ουκρανίας.

Seven takeaways from the US-Ukraine resources deal ⁦@BBCNews⁩ #ukraine https://t.co/zh8EGrBjvl

— Ed Habershon (@edhabershon) May 1, 2025

Πώς επηρεάζει την ειρηνευτική διαδικασία;

Η ουκρανική κυβέρνηση έχει προβάλει στο παρελθόν το επιχείρημα ότι τα κοιτάσματα ορυκτών πόρων της είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η Δύση πρέπει να στηρίξει την Ουκρανία, για να αποτρέψει δηλαδή την πτώση αυτών των στρατηγικής σημασίας πόρων, στα χέρια της Ρωσίας.

Οι ειδικοί συμφωνούν με αυτή την ιδέα. Οι Liam Peach και Hamad Hussain, οικονομολόγοι της Capital Economics, ανέφεραν την Πέμπτη ότι η συμφωνία «παρέχει κάποια διαβεβαίωση ότι η κυβέρνηση Τραμπ δεν σχεδιάζει να εγκαταλείψει εντελώς την Ουκρανία», επειδή κατοχυρώνει τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ουκρανία.

Γιατί είναι τόσο σημαντικές οι σπάνιες γαίες;

Οι σπάνιες γαίες είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη και την εθνική ασφάλεια. Είναι απαραίτητα για την παραγωγή ηλεκτρονικών ειδών, την τεχνολογία καθαρής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανεμογεννητριών, των ενεργειακών δικτύων και των ηλεκτρικών οχημάτων, καθώς και ορισμένων οπλικών συστημάτων.

Η Κίνα κυριαρχεί εδώ και καιρό στην παγκόσμια παραγωγή ορυκτών σπάνιων γαιών και άλλων στρατηγικά σημαντικών υλικών, με αποτέλεσμα οι δυτικές χώρες να αναζητούν απεγνωσμένα άλλες εναλλακτικές πηγές – συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας.

Οι ΗΠΑ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές για τα ορυκτά που χρειάζονται. Από τα 50 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί ως κρίσιμα, οι ΗΠΑ εξαρτώνται πλήρως από τις εισαγωγές 12 και σε ποσοστό άνω του 50% από τις εισαγωγές άλλων 16, σύμφωνα με το United States Geological