Η συνταγή των πρώην

Την επόμενη εβδομάδα ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα δει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Χάγη, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ. Η ακριβής ημερομηνία και η ώρα δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί, η συνάντηση όμως θα γίνει. Αλλωστε, μετά το Βίλνιους, τα τετ α τετ στις Συνόδους Κορυφής του ΝΑΤΟ έχουν γίνει κάτι σαν άτυπη παράδοση. Τυχόν παράλειψή τους θα ήταν μια ανοιχτή ομολογία ότι οι διμερείς σχέσεις δεν πάνε καλά και ότι ο ελληνοτουρκικός διάλογος έχει φτάσει στα όριά του.

Αυτό είναι ένα «σήμα» που δεν θέλει να το στείλει καμία από τις δύο πλευρές, ειδικά τη στιγμή που μαίνεται ένας πόλεμος στη γειτονιά μας με προοπτική να κλιμακωθεί ακόμα περισσότερο το αμέσως επόμενο διάστημα. Αθήνα και Αγκυρα διατηρούν εύλογα μια επίφαση ηρεμίας σε ό,τι αφορά τα διμερή, επειδή θεωρούν πως οτιδήποτε διαφορετικό θα λειτουργούσε αποσταθεροποιητικά.
Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο ελληνοτουρκικός διάλογος έχει εξαντλήσει κάθε δυναμική. Από τον περασμένο Δεκέμβριο ο πρωθυπουργός έχει δηλώσει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για επίλυση του θέματος της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επιδεινώνονται διαρκώς από το δεύτερο εξάμηνο του 2024, όταν η Τουρκία άρχισε να παρενοχλεί τις εργασίες για την ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου, κάτι που οδήγησε το έργο σε επ’ αόριστον αναστολή. Πρόκειται για μια εξέλιξη στην οποία δεν αντιδράσαμε με τον απαιτούμενο δυναμισμό, επιλογή που ορθά στηλίτευσαν οι δύο πρώην πρωθυπουργοί Κώστας Καραμανλής και Αντώνης Σαμαράς. Το να ποντίζεις άλλωστε καλώδια στον βυθό της θάλασσας δεν είναι κάποιο κυριαρχικό δικαίωμα που προϋποθέτει οριοθέτηση, αλλά θεμελιώδες δικαίωμα κάθε χώρας, όπως η ελεύθερη ναυσιπλοΐα. Αυτό αμφισβητούν οι Τούρκοι.

Η Αγκυρα μπορεί να μην επιθυμεί εντάσεις στη συγκεκριμένη συγκυρία, δεν δείχνει όμως και καμία διάθεση να κάνει κάποια κίνηση καλής θέλησης ώστε να ξαναβάλει τον ελληνοτουρκικό διάλογο σε τροχιά. Στις αρχές της εβδομάδας παρουσίασε έναν χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού που μετατρέπει το μισό Αιγαίο σε περιοχή τουρκικής δικαιοδοσίας. Πρόκειται για την πλέον επίσημη διακήρυξη των διεκδικήσεων της «Γαλάζιας Πατρίδας», που επιβεβαιώνει ότι η Τουρκία δεν κάνει ούτε βήμα πίσω στην αναθεωρητική ατζέντα της. Ο τουρκικός χάρτης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού ήταν η κλιμάκωση σε μια σειρά από αρνητικές εξελίξεις για τα εθνικά μας συμφέροντα, που συσσωρεύονται το τελευταίο διάστημα. Από τις «κερκόπορτες» που άνοιξαν οι Ευρωπαίοι για να συμμετάσχει η Αγκυρα στις νέες δομές της ασφάλειας και της αμυντικής βιομηχανίας στην Ε.Ε., έως την πρόθεση της ανατολικής Λιβύης και του Χαφτάρ να επικυρώσουν το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Μόλις την Πέμπτη είχαμε την επίσημη διαμαρτυρία της κυβέρνησης της Τρίπολης για τον διεθνή διαγωνισμό που προκήρυξε η ελληνική κυβέρνηση για τα οικόπεδα νοτίως της Κρήτης.

Εύλογα, ο τρόπος άσκησης της εξωτερικής πολιτικής από τη χώρα μας και η ίδια η διαδικασία του ελληνοτουρκικού διαλόγου έχει βρεθεί στο στόχαστρο της κριτικής τόσο της λεγόμενης προοδευτικής αντιπολίτευσης όσο και της αντιπολίτευσης που ασκούν από τον χώρο της κυβερνητικής παράταξης οι δύο πρώην πρωθυπουργοί, Κ. Καραμανλής και Αντ. Σαμαράς. Το καταστάλαγμα όσων είπαν στην παρουσίαση του βιβλίου του Σταύρου Λυγερού την περασμένη Τρίτη ήταν να σταματήσουμε τον διάλογο με την Τουρκία και να αναδείξουμε την τουρκική επιθετικότητα διεθνώς. Είναι άραγε σωστή η συνταγή τους;

Ας προσπαθήσουμε να το δούμε ρεαλιστικά. Πού και σε ποιον θα αναδείξουμε την τουρκική επιθετικότητα; Στον αλλόκοτο Ντόναλντ Τραμπ, που θέλει να καταπιεί τη Γροιλανδία και τους Γροιλανδούς μαζί; Στους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, που «σφάζονται» στην αγκαλιά της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας και έχουν αποφασίσει να παραβλέψουν οποιαδήποτε παραφωνία; Με τη μέθοδο που προτείνουν οι δύο πρώην πρωθυπουργοί το πιθανότερο είναι πως θα επαναφέρουμε τις εντάσεις σε όλο το φάσμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, χωρίς κάποιο ορατό όφελος. Η «καταγγελία της τουρκικής επιθετικότητας» δύσκολα θα έφερνε αποτέλεσμα πριν από 20 χρόνια, όταν οι μεταπολεμικοί θεσμοί και το Διεθνές Δίκαιο λειτουργούσαν ως οδηγός των διεθνών σχέσεων. Πόσο μάλλον σήμερα που αυτοί οι θεσμοί στραγγαλίζονται από τον Τράμπ, τον Πούτιν και τα κάθε λογής ευρωπαϊκά συμφέροντα. Το Διεθνές Δίκαιο περιθωριοποιείται από το δίκαιο του ισχυρού.
Η κριτική είναι εύκολη, στην πράξη όμως τα πράγματα αποδεικνύονται πιο περίπλοκα και διαρκώς μεταβαλλόμενα. Σίγουρα η εξωτερική μας πολιτική παρουσιάζει αδυναμίες και αυτό αποδεικνύεται από το ότι τα ανοιχτά μέτωπα πολλαπλασιάζονται αντί να μειώνονται. Στο θέμα της Τουρκίας, ωστόσο, η επιλογή της κυβέρνησης να διατηρεί ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με την Αγκυρα είναι μάλλον σωστή. Γιατί έτσι μπορεί να προλαβαίνει κρίσεις και τουλάχιστον προσωρινά να διατηρεί την ηρεμία επί του πεδίου και τη σημαντική ενίσχυση των διμερών οικονομικών σχέσεων. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε τουλάχιστον να κερδίσουμε χρόνο για να ενισχύσουμε την άμυνά μας, την αμυντική μας βιομηχανία και τις συμμαχίες μας. Γιατί δεν θα πρέπει να έχουμε αυταπάτες ως προς το τι μας φέρνουν το άμεσο και το μεσοπρόθεσμο μέλλον. Ενα διεθνές περιβάλλον στο οποίο τη μόνη εγγύηση για τη χώρα μας θα αποτελεί η δική της αποτρεπτική ισχύς.