Ο Θεσμικός ρατσισμός έχει δόντια!

Οι ευρωπαϊκές αρχές και διακηρύξεις θέτουν το ζήτημα της ισότητας ανάμεσα στους πολίτες σε μια πολύ στέρεη βάση: η ΕΕ είναι κατά των διακρίσεων σε κάθε επίπεδο-φύλου, χρώματος, θρησκείας, τόπου καταγωγής. Σε μια σειρά από τις πολιτικές της κατευθύνσεις, η Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο κάνουν πλήρεις αναφορές στο ζήτημα της ισότητας, καθώς και της απόρριψης κάθε ιδέας διάκρισης και ρατσιστικής  συμπεριφοράς.

Παρά τις διακηρύξεις, προβλήματα υπάρχουν και καταγράφονται με τον πιο συστηματικό τρόπο. Έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ενάντια στον Ρατσισμό (ENAR) για τα εγκλήματα μίσους, που δημοσιεύθηκε

τις 12 Σεπτεμβρίου 2019 διαπιστώνει ότι «μπορεί τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαθέτουν νόμους και πολιτικές για την αντιμετώπιση των ρατσιστικών εγκλημάτων, ωστόσο στην πράξη δεν τους εφαρμόζουν λόγω ενός βαθιά ριζωμένου θεσμικού ρατσισμού στις αρχές επιβολής του».

Η έρευνα παραθέτει στοιχεία για ρατσιστικά εγκλήματα σε 24 κράτη-μέλη της ΕΕ (εκτός από το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, τη Σλοβενία και τη Σουηδία που δεν απάντησαν στα σχετικά ερωτηματολόγια) κατά την περίοδο 2014-2018 και αναδεικνύει τις αδιόρατες μορφές ρατσισμού στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, από τη στιγμή που ένα θύμα αναφέρει ένα έγκλημα με ρατσιστικό κίνητρο στην αστυνομία, μέχρι την έρευνα και τη δίωξη.

Επιπλέον, υπογραμμίζεται ότι ενδεχόμενη κακομεταχείριση από την πλευρά της αστυνομίας αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα, γιατί τα θύματα δεν καταγγέλλουν ρατσιστικά εγκλήματα. Στην Πολωνία για παράδειγμα μόλις το 5% των εγκλημάτων με ρατσιστικό κίνητρο αναφέρονται στην αστυνομία. Στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Τσεχία, την Εσθονία, την Ιταλία, τη Λετονία και την Ισπανία, μετανάστες ανέφεραν ότι φοβούνται μήπως η καταγγελία του εγκλήματος έχει συνέπειες στην έκβαση της μεταναστευτικής άδειάς τους.

Επίσης, τα στοιχεία για την περίοδο αυτή καταδεικνύουν ότι τα εγκλήματα με φυλετικά κίνητρα αυξάνονται σε πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ. Στη Γαλλία, την Αγγλία και τη Γερμανία διαπιστώθηκε αύξηση στις αντισημιτικές πράξεις το 2018. Από την άλλη, στην Τσεχία, τη Βουλγαρία και τη Σλοβακία, ο πιο συχνός στόχος ρατσιστικών εγκλημάτων ήταν οι Ρομά. Σε θεσμικό επίπεδο το ένα τρίτο των κρατών δήλωσαν ότι έχουν κατευθυντήριες οδηγίες ή πολιτικές για να υποστηρίξουν την αστυνομία στην καταγραφή των εγκλημάτων μίσους. Επίσης, τουλάχιστον τα μισά κράτη έχουν οδηγίες για την καταγραφή ή διερεύνηση των εγκλημάτων μίσους με ρατσιστικό κίνητρο. Ωστόσο, διαπιστώνεται σε όλα τα κράτη- μέλη ότι στην πράξη η εφαρμογή αυτών των οδηγιών παραμένει περιορισμένη.

Η έκθεση ομιλεί αφ’ εαυτής. Η Επιτροπή, πρωτίστως και τα άλλα θεσμικά όργανα οφείλουν να εργαστούν πάνω σε μια στρατηγική αλλαγής. Οι αριθμοί δείχνουν το δρόμο.