Νέες ανακαλύψεις Σουηδική Αρχαιολογικής Αποστολής για κοιτάσματα χαλκού Κύπρο

Ο πολυπόθητος μεταλλικός χαλκός και μια προστατευμένη τοποθεσία μετέτρεψαν το κυπριακό χωριό Hala Sultan Tekke σε έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς κόμβους της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Αυτό έδειξαν ανασκαφές με επικεφαλής ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ.

Σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα, η μελέτη τους που δημοσιεύτηκε στο Journal of Archaeological Science επιβεβαιώνει τη σημασία της πόλης της Εποχής του Χαλκού στην πρώτη περίοδο του διεθνούς εμπορίου στη Μεσόγειο.

«Βρήκαμε τεράστιες ποσότητες εισαγόμενης

κεραμικής στο Hala Sultan Tekke, αλλά και πολυτελή είδη από χρυσό, ασήμι, ελεφαντόδοντο και ημιπολύτιμους πολύτιμους λίθους που δείχνουν ότι η παραγωγή χαλκού της πόλης ήταν ένα εμπορικό προϊόν με μεγάλη ζήτηση», λέει ο Peter Fischer. , ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Ιστορικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ και επικεφαλής των ανασκαφών.

Η Σουηδική Κυπριακή Αποστολή είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα που ξεκίνησε το 1927 για να χαρτογραφήσει την αρχαιολογική ιστορία του νησιού. Η πιο πρόσφατη αποστολή με επικεφαλής τον Peter Fischer στο Hala Sultan Tekke, κοντά στη σύγχρονη πόλη της Λάρνακας στη νότια ακτή της Κύπρου, ξεκίνησε το 2010 και συνεχίστηκε για 13η σεζόν. Οι ανασκαφές έδειξαν ότι η πόλη κάλυπτε τουλάχιστον 25 εκτάρια, εκ των οποίων τα 14 αποτελούσαν το κέντρο της, που περιβάλλεται από τείχος πόλης. Η αποστολή βρήκε επίσης αντικείμενα αυτής της περιόδου διάσπαρτα σε μια ακόμη μεγαλύτερη περιοχή.

«Οι έρευνες και οι ανασκαφές μας δείχνουν ότι το Hala Sultan Tekke ήταν μεγαλύτερο από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, καλύπτοντας μια έκταση περίπου 25 έως 50 εκταρίων, η οποία είναι μια μεγάλη πόλη για τα πρότυπα εκείνης της περιόδου. Συνήθως, οι οικισμοί αυτή την εποχή και σε αυτήν την περιοχή κάλυπταν μόνο μερικά εκτάρια», λέει ο Peter Fischer.

Ο μεγαλύτερος παραγωγός χαλκού

Κατά την Εποχή του Χαλκού, η Κύπρος ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός χαλκού στη Μεσόγειο. Αυτό το μέταλλο σε κράμα με κασσίτερο αποτέλεσε τη βάση για την κατασκευή μπρούτζου που στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για χύτευση εργαλείων, όπλων και κοσμημάτων πριν αρχίσει να χρησιμοποιείται ο σίδηρος.

«Τα απομεινάρια στην πόλη δείχνουν εκτεταμένη παραγωγή χαλκού με τη μορφή κλιβάνων τήξης, χυτών καλουπιών και σκωρίας. Το μετάλλευμα από το οποίο εξορυσσόταν ο χαλκός μεταφέρθηκε στην πόλη από ορυχεία στα κοντινά βουνά του Τροόδους. Τα εργαστήρια παρήγαγαν πολλή αιθάλη και τοποθετούνταν στα βόρεια της πόλης ώστε οι άνεμοι κυρίως από το νότο να διώχνουν την αιθάλη και τη δυσοσμία μακριά από την πόλη. Σήμερα, αυτό το είδος παραγωγής θα ήταν αδύνατο, καθώς η διαδικασία παραγωγής παράγει απόβλητα όπως αρσενικό, μόλυβδο και κάδμιο, αλλά εκείνη την εποχή οι άνθρωποι δεν γνώριζαν πόσο επικίνδυνη ήταν η διαδικασία», λέει ο Peter Fischer.

Μεγάλες ποσότητες εισαγόμενων εμπορευμάτων

Η κεντρική θέση της Κύπρου στην ανατολική Μεσόγειο και ένα καλά προστατευμένο λιμάνι δημιούργησαν πολύ ευνοϊκές συνθήκες για ζωηρό εμπόριο στο Hala Sultan Tekke. Μεγάλες ποσότητες εισαγόμενων προϊόντων με τη μορφή αγγείων, κοσμημάτων και άλλων ειδών πολυτελείας από γειτονικές περιοχές όπως η σύγχρονη Ελλάδα, η Τουρκία, η Μέση Ανατολή και η Αίγυπτος, καθώς και εισαγωγές μεγάλων αποστάσεων από τη Σαρδηνία, την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας, το Αφγανιστάν και η Ινδία έχουν βρεθεί. Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι η πόλη ήταν ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς κόμβους την περίοδο 1500–1150 π.Χ. και είχε μεγάλη σημασία κατά την αρχική περίοδο του διεθνούς εμπορίου στην περιοχή.

Εκτός από τον χαλκό, παράγονταν επίσης ιδιαίτερα περιζήτητα υφάσματα βαμμένα με μοβ. Η χρωστική ουσία προήλθε από είδη πορφυρής χρωστικής murex από τα οποία εξήχθη η βλέννα που παρήγαγε τη μωβ βαφή. Η πόλη παρήγαγε και εξήγαγε επίσης αγγεία με χαρακτηριστικά ζωγραφισμένα μοτίβα ανθρώπων, ζώων και φυτών. Οι ερευνητές αναφέρονται στον καλλιτέχνη πίσω από αυτά τα ζωγραφικά μοτίβα ως «ζωγράφο Hala Sultan Tekke».

«Το σπουδαίο με τα πολλά ευρήματα κεραμικής είναι ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τους συναδέλφους μας στη Μεσόγειο και όχι μόνο. Καμία κεραμική δεν έχει την ίδια διάδοση με την πολυπόθητη κυπριακή κεραμική αυτή την περίοδο. Βρίσκοντας τοπικά αγγεία που μπορούμε να χρονολογήσουμε στο ίδιο στρώμα με άλλα εισαγόμενα αγγεία που ήταν προηγουμένως δύσκολο να χρονολογηθούν, μπορούμε να τα συγχρονίσουμε και να βοηθήσουμε τους συναδέλφους να χρονολογήσουν τα ευρήματά τους», λέει ο Peter Fischer.

Το εμπόριο άνθισε για 500 χρόνια

Το όνομα της πόλης της Εποχής του Χαλκού προέρχεται από την αποστολή που αρχικά ονόμασε την τοποθεσία από το τζαμί Hala Sultan Tekke, το οποίο τώρα βρίσκεται κοντά στον χώρο της ανασκαφής. Το εμπόριο άκμασε στην πόλη για σχεδόν 500 χρόνια, αλλά όπως αρκετοί άλλοι εξελιγμένοι πολιτισμοί της Εποχής του Χαλκού γύρω από τη Μεσόγειο, το Hala Sultan Tekke κατέρρευσαν λίγο μετά το 1200 π.Χ. Η κυρίαρχη υπόθεση ήταν ότι οι «Λαοί της Θάλασσας» εισέβαλαν στην ανατολική Μεσόγειο περίπου αυτή την εποχή, καταστρέφοντας τις πόλεις της και φέρνοντας στο τέλος τους πολιτισμούς της Εποχής του Χαλκού.

«Στο παρελθόν, πιστευόταν ότι οι «λαοί της θάλασσας» ήταν η μόνη εξήγηση. Η έρευνά μας τα τελευταία χρόνια έχει δώσει περισσότερη απόχρωση σε αυτή την εξήγηση. Για παράδειγμα, υπάρχουν τώρα νέες ερμηνείες γραπτών πηγών αυτής της περιόδου στην Ανατολία (σημερινή Τουρκία), τη Συρία και την Αίγυπτο, οι οποίες λένε για επιδημίες, λιμό, επαναστάσεις και πολεμικές πράξεις από λαούς εισβολής. Επιπλέον, οι έρευνές μας δείχνουν ότι η επιδείνωση του κλίματος ήταν ένας παράγοντας που συνέβαλε. Όλα αυτά μπορεί να είχαν ένα ντόμινο, ότι οι άνθρωποι που αναζητούσαν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης μετακινήθηκαν από την κεντρική Μεσόγειο προς τα νοτιοανατολικά, έρχονται έτσι σε σύγκρουση με τους πολιτισμούς στη σύγχρονη Ελλάδα, στην Κύπρο και στην Αίγυπτο», καταλήγει. Πίτερ Φίσερ.

Η μελέτη με τίτλο  Interregional trade at Hala Sultan Tekke, Cyprus: Analysis and chronology of imports  δημοσιεύεται στο Journal of Archaeological Science.