Νάσιος Ορεινός: Η διαφορά των Προεδρικών μεταξύ Κύπρου – ΗΠΑ

Το εκλογικό σύστημα και η διαφορά των προεδρικών μεταξύ Κύπρου και Ηνωμένων Πολιτειών

Στις 8 Νοεμβρίου του 2016 θα διεξαχθούν οι εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ως γνωστό θα αναδειχθεί ο επόμενος πρόεδρος ή αλλιώς πλανητάρχης. Θα πρέπει όμως να επισημανθεί ότι υπάρχουν αρκετές διαφορές στο εκλογικό σύστημα των προεδρικών ανάμεσα στις δύο χώρες.
Αρχικά, οι εκλογές

στις Ηνωμένες Πολιτείες διεξάγονται κάθε 4 χρόνια, ενώ στην Κύπρο κάθε 5. Επιπλέον, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να ασκήσει την προεδρία μόνο για δύο θητείες, ενώ στην Κύπρο ο νόμος δεν επιβάλει συγκεκριμένο αριθμό θητειών.
Περαιτέρω, ο υποψήφιος των ρεπουμπλικάνων ή των δημοκρατικών παίρνει το χρίσμα μέσα από προκριματικές εκλογές, Caucuses or Primaries, στις οποίες ψηφίζουν τα μέλη του κάθε κόμματος αναδεικνύοντας αυτόν που θεωρούν ικανό να διεκδικήσει την προεδρία. Τα προκριματικά διεξάγονται ξεχωριστά ανά κόμμα και ξεχωριστά σε κάθε πολιτεία.

Οι ψήφοι τόσο των Caucuses όσο και των Primaries μεταφράζονται σε αντιπροσώπους (delegates), οι οποίοι δίδονται στους υποψηφίους σε εθνικό συνέδριο το οποίο λαμβάνει χώρα αφότου αυτά θα διεξαχθούν σε όλες τις πολιτείες.

Για να κερδίσει κάποιος χρειάζεται 50% των συνολικών αντιπροσώπων + 1.

Στους δημοκρατικούς υπάρχουν συνολικά 4763 από τους οποίους απαιτούνται 2382 αντιπρόσωποι ώστε να πάρει κανείς το χρίσμα, ενώ στους Ρεπουμπλικάνους υπάρχουν συνολικά 2473 από τους οποίους απαιτούνται 1237.

Στην Κύπρο τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά, αφού συνήθως βάσει καταστατικών των κομμάτων, την προεδρία της δημοκρατίας δικαιούται να διεκδικήσει ο πρόεδρος του κάθε κόμματος ή τα κόμματα διατηρούν ακόμα το δικαίωμα να επιλέγουν άλλους υποψηφίους χωρίς εκλογές.

Το 50+1 ισχύει και στην Κύπρο, με τη διαφορά ότι εδώ δεν υπάρχουν προκριματικά. Στην Κύπρο, κατά τη διαδικασία των εκλογών η χώρα θεωρείται ως ενιαία περιφέρεια και ο υποψήφιος ο οποίος παίρνει το 50% + 1 ψήφο εκλέγεται πρόεδρος. Σε περίπτωση που υπάρχουν αρκετοί υποψήφιοι και κανένας δεν συγκεντρώσει 50% + 1 από την 1η αναμέτρηση, ως γνωστό οι δύο επικρατέστεροι πάνε σε 2η αναμέτρηση ώστε να εκλεγεί ο νικητής.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Όπως έχει προαναφερθεί, στην περίπτωση τόσο των caucuses αλλά και των primaries τα μέλη ψηφίζουν απευθείας τους υποψηφίους όπως σε μια κανονική εκλογική διαδικασία και ο νικητής παίρνει τους αντιπροσώπους (delegates) που αναλογούν σε κάθε πολιτεία μέχρι να πάρει την πλειοψηφία των αντιπροσώπων που απαιτείται στο σύνολο ώστε να πάρει το χρίσμα. Oι αντιπρόσωποι σε κάθε πολιτεία ορίζονται ως τέτοιοι σε συνέδρια που λαμβάνουν χώρα σε προηγούμενο χρόνο σε επίπεδο περιοχών και πολιτείας. Συνολικά υπάρχουν 2421 αντιπρόσωποι στο σύνολο όλων των πολιτειών.

Η κάθε πολιτεία έχει τους δικούς της κανόνες για το πώς κατανέμονται οι αντιπρόσωποι. Είτε δηλαδή αυτοί κατανέμονται αναλογικά βάσει των ποσοστών που παίρνουν οι υποψήφιοι είτε βάσει της μεθόδου του “winner takes it all”. Σε αυτή την περίπτωση, ο υποψήφιος που καταγράφει το ψηλότερο ποσοστό παίρνει όλους τους διαθέσιμους αντιπροσώπους στη συγκεκριμένη πολιτεία. Να σημειωθεί ότι πέραν των αντιπροσώπων που θεωρούνται δεσμευμένοι (pledged), δηλαδή ένας υποψήφιος μπορεί να τους κερδίσει είτε μέσω των εκλογών είτε μέσω των συγκεντρώσεων, υπάρχουν και αυτοί που πριμοδοτούνται, δηλαδή δεν είναι δεσμευμένοι (unpledged).

Αυτοί είναι συνήθως μέλη του εθνικού συμβουλίου του κόμματος και δεν δεσμεύονται από τα αποτελέσματα των εκλογών ή των συγκεντρώσεων, αλλά είναι ελεύθεροι να υποστηρίξουν όποιον υποψήφιο επιθυμούν. Όπως και να έχει, σημασία έχει ότι ένας υποψήφιος θα πρέπει να συμπληρώσει την πλειοψηφία του συνόλου των αντιπροσώπων ώστε να πάρει το χρίσμα.

Γενικές εκλογές

Τώρα, μετά τα προκριματικά στις γενικές εκλογές, (general elections), όπου θα αναμετρηθεί ο Donald Trump με την Hilary Clinton, το σύστημα που χρησιμοποιείται είναι αυτό των «εκλεκτόρων». Το εκλογικό σώμα (electoral college) σε αυτή την περίπτωση αποτελείται από το σύνολο των εκλεκτόρων των πολιτειών. Συγκεκριμένα, αποτελείται από 435 μέλη της βουλής των αντιπροσώπων και 100 γερουσιαστές (τα δύο αυτά σώματα αποτελούν το Κογκρέσο), συν επιπλέον 3 εκλέκτορες που κατέχει η Washington D.C., σύνολο 538 εκλέκτορες από συνόλου 50 πολιτειών.

Σε κάθε πολιτεία αντιστοιχούν όσοι εκλέκτορες με τους οποίους αντιπροσωπεύεται η συγκεκριμένη πολιτεία στο Κογκρέσο και αυτό υπολογίζεται βάσει πληθυσμού της κάθε πολιτείας, δηλαδή η κάθε πολιτεία παίρνει ότι της αναλογεί βάσει απογραφής του πληθυσμού. Για παράδειγμα, η Καλιφόρνια αντιπροσωπεύεται με 55 εκλέκτορες (για αυτό έχει και τη μεγαλύτερη βαρύτητα), το Τέξας με 34, ενώ αντίθετα μικρότερες πολιτείες όπως η Αλάσκα και η Μοντάνα αντιπροσωπεύονται με 3 εκλέκτορες. Η κάθε πολιτεία δια νόμου έχει το δικαίωμα να ορίζει τους εκλέκτορες όπως η ίδια νομίζει. Είτε δηλαδή μπορεί να προταθούν δια μέσω εκλογών, είτε το κάθε κόμμα ή υποψήφιος να ορίσει αυτούς που νομίζει. Γι’ αυτό ακριβώς οι εκλέκτορες συνήθως μένουν πιστοί στο κόμμα που τους ορίζει. Τώρα, δια νόμου ως μέρα εκλογών ορίζεται η επόμενη «Τρίτη» μετά από την πρώτη «Δευτέρα» του μήνα Νοεμβρίου. Αυτή τη μέρα διεξάγονται οι εκλογές όπου χρησιμοποιείται η μέθοδος του “winner takes it all”.

Δηλαδή, σε όσες πολιτείες ένας υποψήφιος πάρει την πλειοψηφία των ψήφων, δηλαδή επικρατήσουν οι εκλέκτορες του, θεωρείται ότι έχει κερδίσει το λεγόμενο «popular vote” δηλαδή έχει κερδίσει τη συγκεκριμένη πολιτεία ή τις συγκεκριμένες πολιτείες, οι οποίες φυσικά πρόκειται να του δώσουν αθροιστικά τις ψήφους των εκλεκτόρων με τις οποίες αντιπροσωπεύονται. Οι επιλεγμένοι εκλέκτορες συναντώνται την επόμενη «Δευτέρα» που ακολουθεί την δεύτερη «Τετάρτη» του Δεκεμβρίου ώστε να δώσουν την ψήφο τους, το λεγόμενο «electoral vote», δηλαδή να ψηφίσουν τον υποψήφιο τον οποίο αντιπροσωπεύουν. Στις εκλογές του 2008 για παράδειγμα, ο Barack Obama για τους Δημοκρατικούς πήρε 365 ψήφους (electoral votes) και ο John McCain για τους ρεπουμπλικάνους πήρε 173 ψήφους (electoral votes).

Οι εκλέκτορες ψηφίζουν τόσο για πρόεδρο όσο και για αντιπρόεδρο σε ξεχωριστό ψηφοδέλτιο. Σημειώνεται ότι ο κάθε εκλέκτορας, αφού έχει πλέον επιλεγεί από το κόμμα είτε από τον υποψήφιο που αντιπροσωπεύει, ουσιαστικά έχει δεσμευτεί να ψηφίσει συγκεκριμένο υποψήφιο. Ο νόμος μάλιστα καθορίζει την ποινή αυτών που ψηφίζουν άλλον υποψήφιο από αυτόν για τον οποίο έχουν δεσμευτεί (faithless elector). Αρχές του Ιανουαρίου το Κογκρέσο μαζεύεται και μετρά τις ψήφους και ανακηρύσσει νικητή των εκλογών.

Δρ. Νάσιος Ορεινός – Eκλογικός Αναλυτής