Έτσι κατέρρευσε ο Συνεργατισμός - Τα σημαντικότερα σημεία

Το πολυαναμενόμενο πόρισμα της Ερευνητικής Επιτροπής, 800 και πλέον σελίδων για την κατάρρευση του Συνεργατισμού, δόθηκε στη δημοσιότητα, προκαλώντας αίσθηση με τα ευρήματα του, καθώς αποδίδονται πολιτικές αλλά και ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες σε πρόσωπα κλειδιά.

Ωστόσο, πέραν της προσωποποίησης των αιτιών που οδήγησαν στο κλείσιμο του Συνεργατισμού, στο πόρισμα, παρουσιάζονται εκτενώς και μια σειρά άλλων λόγων που άπτονται της ευρύτερης λειτουργίας του συστήματος αλλά και των κακών νοοτροπιών διαχρονικά που συνέτειναν καταλυτικά στην κατάρρευση του Συνεργατισμού.

Σύμφωνα με το πόρισμα

ως αίτια του προβλήματος στο Συνεργατικό Πιστωτικό Τομέα ήταν:

Η Φτωχή Εταιρική ΔιακυβέρνησηTα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπισε ο ΣΠΤ το 2013 συνδέονται με μεγάλες ζημιές που αναγνωρίστηκαν τότε λόγω της πολύ κακής ποιότητας του δανειακού χαρτοφυλακίου του.Ο τρόπος εκλογής των μελών του διοικητικού οργάνου, δηλαδή των μελών της Επιτροπείας στα ΣΠΙ (ένα μέλος, μία ψήφος), δεν διασφάλιζε την ποιοτική επάρκεια των μελών για σκοπούς υγειούς διαχείρισης των ιδρυμάτων.Η αξιολόγηση της ικανότητας και καταλληλόλητας των μελών της Επιτροπείας από εξωτερικό φορέα ήταν υποτυπώδηςΤα μικρά ΣΠΙ, δεν διέθεταν μονάδες εσωτερικού ελέγχου (Internal audit) και διαχείρισης κινδύνων, ενώ στα σχετικά μεγάλα ΣΠΙ οι υφιστάμενες μονάδες, σε πολλές περιπτώσεις, ήταν αναποτελεσματικές.Πριν το 2003, η ΣΚΤ είχε μόνο συντονιστικό ρόλο στο ΣΠΤ. Η Τράπεζα δεν είχε αρμοδιότητα να καθορίζει πολιτικές ή κατευθυντήριες γραμμές για δανειοδοτική πολιτικήΕφαρμογή Κακών Τραπεζικών ΠρακτικώνKενά και αδυναμίες ως προς τις βασικές ρυθμίσεις και οδηγίες σε σχέση με τη δανειοδοτική πολιτική ή την πολιτική επί των καταθέσεων, δηλαδή υπήρχε πλαίσιο προληπτικής εποπτείας που δεν διευκόλυνε κακές τραπεζικές πρακτικέςΟι κακές πρακτικές παρουσιάζονταν σε ολόκληρο το φάσμα των αποφάσεων που εφάρμοζαν όλα τα ΣΠΙ για την έγκριση και διαχείριση πιστωτικών διευκολύνσεων.Οι πιστωτικές διευκολύνσεις εγκρίνονταν στην πλειοψηφία των περιπτώσεωνμε κριτήριο την εξασφάλιση (συνήθως υποθήκη).Η αξιολόγηση της δυνατότητας αποπληρωμής ήταν ανεπαρκής ή ανύπαρκτη.Σε αρκετές περιπτώσεις αιτημάτων για πιστωτικές διευκολύνσεις, όπου οι εμπράγματες εξασφαλίσεις ήταν σαφώς ανεπαρκείς.Για μεγάλο ποσοστό δανείων δεν καθορίζονταν οι δόσεις αποπληρωμής αλλά εφάπαξ αποπληρωμή του δανείου στη λήξη του.Η ίδια διευθέτηση παρουσιαζόταν και σε περιπτώσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων που υποβάλλονταν σε αναδιάρθρωση.Πολύ συχνά, για μη εξυπηρετούμενα δάνεια που υπόκειντο σε αναδιάρθρωση καθοριζόταν μακράς διάρκειας περίοδος χάριτος (1-2 χρόνια) κατά την οποία δεν προβλεπόταν η καταβολή ούτε και τόκων.Σε αρκετές περιπτώσεις αναδιαρθρώσεων δανείων εγκρίνονταν αυξημένες πιστωτικές διευκολύνσεις.Παρά τις ανεπιθύμητες πρακτικές για αναδιαρθρώσεις, παρατηρήθηκε ότι για συγκεκριμένα δάνεια έγιναν επανειλημμένα αναδιαρθρώσειςΜερικά ΣΠΙ ενέκριναν υπερβολικά μεγάλα ποσά ως όρια τρεχούμενων λογαριασμών για επενδυτικούς σκοπούς με λήξη πέντε ή περισσότερα χρόνιαΠαραχωρούνταν επίσης καταναλωτικά δάνεια με περίοδο αποπληρωμής 20 ή περισσότερα χρόνια.Ήταν επίσης σύνηθες φαινόμενο τα ΣΠΙ να εγκρίνουν τεράστια ποσά δανείων σε αθλητικά ή άλλα σωματεία χωρίς να διαφαίνονται δυνατότητες αποπληρωμής.Αρκετά συχνά, τα μέλη της Επιτροπείας ή/και ο Γραμματέας των ΣΠΙ και συνδεδεμένα με αυτούς πρόσωπα εξασφάλιζαν υψηλές πιστωτικές διευκολύνσεις.Δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο η διαπλοκή μεταξύ στελεχών των ΣΠΙ και εξωτερικών εκτιμητών ακινήτων που κατέληγαν σε εξωπραγματικές εκτιμήσεις.Σε πολλά ΣΠΙ, η επανεκτίμηση στις αξίες ενυπόθηκων ακινήτων δεν γινόταν με τη συχνότητα που απαιτούσε η σχετική οδηγία της Εποπτικής Αρχής.Το πληροφοριακό σύστημα, αλλά και το σύστημα αρχειοθέτησης παρουσίαζαν σοβαρές ελλείψεις αφού δεν επέτρεπαν τη συνολική αξιολόγηση υποχρεώσεων ενός πελάτη μαζί με συνδεδεμένα πρόσωπα.Επειδή τα συστήματα πληροφοριών των ΣΠΙ δεν ήταν συνδεδεμένα μεταξύ τους, αρκετά άτομα εκμεταλλευόμενα το κενό πληροφόρησης συνήπταν δάνεια από δύο ή περισσότερα ΣΠΙ χωρίς τα εν λόγω ΣΠΙ να γνωρίζουν το συνολικό άνοιγμα προς τα άτομα αυτά.

Επίσης σε άλλο υποκεφαλαίο γίνεται αναφορά για Κατάχρηση εξουσίας, παρατυπίες και ενδεχόμενες παράνομες ενέργειες στα Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα:

Σε πολλά ΣΠΙ οι Γραμματείς (Διευθυντές) αλλά και μέλη των Επιτροπειών, εκμεταλλευόμενοι τη θέση τους εξασφάλιζαν μεγάλες χρηματοδοτήσειςΠολλά μέλη της διοίκησης των ΣΠΙ, εκμεταλλευόμενα τη θέση τους εξασφάλιζαν μεγάλες υπερβάσεις στους τρεχούμενους λογαριασμούς τους ή απέφευγαν να καταβάλουν δόσεις των δανείων τουςΣε μερικές περιπτώσεις υπάλληλοι του ΣΠΙ ή μέλη της διοίκησης (κυρίως Γραμματείς και Πρόεδροι) εξασφάλιζαν δάνεια με προνομιακούς όρουςΓραμματείς ή μέλη Επιτροπειών μετείχαν σε συνεδρίες και υπέγραφαν αποφάσεις που αφορούσαν τη χορήγηση πιστωτικών διευκολύνσεων προς τους ίδιουςΓραμματείς έδιδαν οδηγίες, χωρίς έγκριση της Επιτροπείας, για εξάλειψη υποθήκης ή αποδέσμευση κατάθεσης που κάλυπταν χορηγήσεις όπου ο Γραμματέας ή συγγενικά του πρόσωπα ήταν οφειλέτες ή εγγυητέςΓραμματείς έδιδαν οδηγίες για ακύρωση υποθηκών, χωρίς έγκριση από την Επιτροπεία, και για περιπτώσεις χορηγήσεων προς τρίτουςΓραμματείς έδιδαν οδηγίες προς εξωτερικούς εκτιμητές να προβούν σε πολύ διογκωμένες εκτιμήσεις ακινήτων έτσι που η αξία να καλύπτει χορηγήσεις προς αυτούς και τις οικογένειές τους.

Εκτενείς αναφορές γίνονται και στις πολιτικές και κομματικές παρεμβάσεις. «Αναντίλεκτα, το συμπέρασμα που συνάγεται απ' όσα αναφέρονται στο κεφάλαιο αυτό είναι ότι οι κομματικές επιδράσεις και επεμβάσεις στο επίπεδο των ΣΠΙ ήταν εντονότατες. Επηρέαζαν την εκλογή των μελών των Επιτροπειών και κατά συνέπεια των Γραμματέων. Συνέτειναν στην εκλογή μελών και γραμματέων που πόρρω απείχαν από την τραπεζική γνώση και εμπειρία. Επηρέαζαν τις αποφάσεις χορήγησης δανείων με κριτήρια κατά της ορθής και συνετής τραπεζικής πρακτικής. Επηρέαζαν την αποτελεσματικότητα ελέγχου των δράσεων της Επιτροπείας. Υποβοηθούσαν στην διευκόλυνση διαπράξεως παρατυπιών, ατασθαλιών, ακόμη και ποινικών αδικημάτων», σημειώνεται χαρακτηριστικά στο πόρισμα.

Την ίδια ώρα σημαντικές ευθύνες καταλογίζονται στις εποπτικές αρχές τα διαχρονικά Υπουργικά Συμβούλια αλλά και η Βουλή.

Παράλληλα σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και η κρίση του 2013 στην πραγματική οικονομία η οποία επιβάρυνε όπως σημειώνεται τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα.

«Το τεράστιο και χρονίζον πρόβλημα του ΣΠΤ τομέα για την προ του 2013 περίοδο ήταν η κακή διαχείριση του δανειακού χαρτοφυλακίου των ΣΠΙ. Η αδυναμία τους έγκαιρα να εισπράττουν τις οφειλές των δανειοληπτών. Το πρόβλημα εμφανιζόταν ήδη από τα πρώτα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960», σημειώνει χαρακτηριστικά το πόρισμα.

Όλες αυτές οι πρακτικές οδήγησαν την Κυπριακή Δημοκρατία το 2013 ν’ αναλάβει την καταβολή ποσού €1,5 δις για την ανακεφαλαιοποίηση του ΣΠΤ ώστε ν’ αποτρέψει την κατάρρευση του ένεκα της έλλειψης κεφαλαίων στην οποία οδήγησε το μεγάλο ποσοστό Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων.

Η δεύτερη περίοδος κατάρρευσης του Συνεργατισμού χρονικά θεωρείται αυτή από την ανακεφαλαιοποιήση μέχρι και σήμερα.

Κυριότερες επισημάνσεις από το 2013 και εντεύθεν που οδήγησαν στην κατάρρευση ήταν:

Σοβαρή ανεπάρκεια της Εταιρικής Διακυβέρνησης στη ΣΚΤΑδιαφανείς διαδικασίες διορισμού του κ. ΧατζηγιάννηΠλήρης σύγχυση ως προς τις αρμοδιότητες, τα καθήκοντα και τις ευθύνες των δύο βασικών οργάνων ήτοι της Επιτροπείας και της Εκτελεστικής ΔιεύθυνσηςΑπουσία κατάλληλης κουλτούρας διαχείρισης κινδύνων με συνέπεια την αποτυχία της ΣΚΤ να μειώσει δραστικά τις ΜΕΧΥπήρξε κακή διευθυντική στελέχωση και κακή σύνθεση των μελών της Επιτροπείας της ΣΚΤΟι ικανότεροι όταν προσλαμβάνονταν αποχωρούσαν ή επαύοντο όταν έρχονταν αντιμέτωποι με μέτρια διευθυντικά στελέχη τα οποία όμως είχαν την εύνοια του ιδιοκτήτη.