Αστροφυσική, από την αρχή του σύμπαντος μέχρι το κινητό σας

Ένα Big Bang, μια μεγάλη έκρηξη σαν μια ιδέα, μια ιδέα που προήλθε από το τίποτα. Μια ιδέα που γεννήθηκε από μια μοναδικότητα, ξαφνικά και απρόβλεπτα και μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου διογκώθηκε και άρχισε να παίρνει μορφή. Να αποκτά δομή. Και να εξελίσσεται, να μεγαλώνει, με ραγδαίους ρυθμούς… σαν αυτό που ονομάζουμε Σύμπαν μας.

ΟΚ, με πιάσατε, μου αρέσουν οι παρομοιώσεις. Να βρίσκω ομοιότητες με την καθημερινή μας

ζωή και να περιγράφω κάτι μακρινό και άπιαστο, όπως το πως δημιουργήθηκε το Σύμπαν μας.

Πως δημιουργήθηκε όμως; Από μια μοναδικότητα. Πριν, δεν υπήρχε τίποτα. Δεν υπήρχε η έννοια του χώρου ούτε η έννοια του χρόνου. Όλα δημιουργήθηκαν εκείνη τη μοναδική στιγμή. Δε γνωρίζουμε γιατί. Αλλά θέλουμε να μάθουμε. Θέλουμε να καταλάβουμε πως δημιουργήθηκε το Σύμπαν μας. Πως δημιουργήθηκαν τα πρώτα αστέρια και οι πρώτοι γαλαξίες. Πως άρχισαν να εξελίσσονται και να συγκρούονται. Να δημιουργούν μεγαλύτερους γαλαξίες και πως τελικά φτάσαμε στο τώρα, στο δικό μας Γαλαξία. Στη σημερινή εποχή. Να μετρήσουμε την ηλικία του Σύμπαντος. Και να μάθουμε πως θα εξελιχθεί. Θα συνεχίσει να διαστέλλεται; Θα αρχίσει να συστέλλεται και θα κρασάρει πάλι σε μια μοναδικότητα;

Πόσα όμως ξέρουμε για το Σύμπαν μας; Ξέρουμε από τι αποτελείται για παράδειγμα; Γνωρίζουμε την ορατή ύλη, ό,τι μπορούμε να παρατηρήσουμε με τα τηλεσκόπια μας. Αυτή όμως όπως αποκαλύπτουν οι παρατηρήσεις είναι μόνο το 5% της ύλης του Σύμπαντος. Που βρίσκεται η υπόλοιπη; Μας παίζει κρυφτούλι; Κατά κάποιο τρόπο ναι! Και γι’αυτό οι αστροφυσικοί αναφερόμαστε σε αυτή σαν σκοτεινή: την σκοτεινή ύλη αλλά και τη σκοτεινή ενέργεια! Μέσω παρατηρήσεων και σύγκρισης με μοντέλα προσπαθούμε να κατανοήσουμε τα συστατικά του Σύμπαντος. Η σκοτεινή ύλη…φανταστείτε την σαν τον αθέατο σκελετό του Σύμπαντος, εκεί πάνω που θα δημιουργηθούν οι γαλαξίες. Και η σκοτεινή ενέργεια; Τι είναι αυτή η μυστηριώδης ενέργεια που δε μπορούμε να δούμε αλλά διαπερνά το Σύμπαν; Στην πραγματικότητα δε γνωρίζουμε. Είναι αυτό που ευθύνεται για την επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος μας. Είπαμε ότι το Σύμπαν διαστέλλεται. Ναι, αλλά αυτό γίνεται με γρήγορο ρυθμό, τουλάχιστον στο πρόσφατο Σύμπαν. Όπως όταν είμαστε στο αυτοκίνητο και ο οδηγός αρχίζει να γκαζώνει! Έτσι, η σκοτεινή ενέργεια είναι ο οδηγός του Σύμπαντος και πατάει γρήγορα το γκάζι.

Όλες αυτές τις μοναδικές ανακαλύψεις τις κάνουμε καθημερινά μέσα από τα τηλεσκόπια μας, σε Γη και διάστημα. Στο ευρύ φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, από τις ακτίνες Χ και γάμμα, το υπεριώδες, οπτικό και υπέρυθρο μέχρι τα ραδιοκύματα. Από την ανακάλυψη των πιο μακρινών κβάζαρ όταν το Σύμπαν ήταν ένα «παιδί», στα μαγευτικά αντικείμενα τα πάλσαρ και τα αινιγματικά βαρυτικά κύματα, που πλέον δεν είναι τόσο αινιγματική… γιατί επιτέλους τα παρατηρήσαμε, μέχρι τη μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας!

«Ωραία όλα αυτά, αλλά εμένα που μου χρησιμεύουν στην καθημερινή μου ζωή; Πως κάνουν τη ζωή μου καλύτερη; Γιατί να δώσουμε χρήματα στους αστροφυσικούς να μελετάνε αντικείμενα που είναι τόσο μακρινά ενώ έχουμε πιο σοβαρά προβλήματα εδώ στη Γη;»

Η απάντηση για έναν αστροφυσικό είναι προφανής! Γιατί η αστροφυσική είναι τέλεια! Πέρα από την πλάκα όμως, η αστροφυσική κάνει την καθημερινή ζωή μας καλύτερη! Πως; Μέσα από την ανάπτυξη της τεχνολογίας, υλικών και υπολογιστών, μεταξύ άλλων. Από το WiFi, το GPS, τις κουζίνες που μαγειρεύουμε, μέχρι τις ψηφιακές κάμερες στα κινητά μας. Και φυσικά μας κάνει να ονειρευόμαστε, όπως όταν ήμασταν παιδιά. Και αυτό είναι ανεκτίμητο. Ευχαριστούμε αστροφυσική και αστροφυσικοί!

Δρ. Ελένη Βαρδουλάκη
Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια στην Αστροφυσική - Ιδρύτρια του "Astronomy on Tap Bonn"

Η Δρ. Ελένη Βαρδουλάκη θα αναλύσει το θέμα εκτενέστερα σε ανοικτή για το κοινό διάλεξη, στη διάρκεια του Φεστιβάλ Επιστήμης “SCYENCE Fair” που διοργανώνει το Ινστιτούτο Κύπρου στις 15 και 16 Μαρτίου.Για περισσότερες πληροφορίες: Τηλ: 22208702, Φαξ: 22208625. Email: [email protected], Web: https://scyence.cyi.ac.cy.