Brexit: Το παίγνιο μηδενικού αθροίσματος και η «θυσία» προς τον Μπάιντεν

Σχεδόν ένα μήνα πριν από τη λήξη της μεταβατικής περιόδου, Βρετανία και Ευρωπαϊκή Ένωση, όχι μόνο δεν έχουν ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις για μια εμπορική συμφωνία, αλλά αντίθετα η κάθε πλευρά δείχνει ότι, ανά πάσα στιγμή, οι συζητήσεις αυτές μπορεί να καταρρεύσουν. Μέσα στους 10 μήνες που ακολούθησαν της 31ης Ιανουαρίου, σύμφωνα με τα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα που έθεσε γι’ ακόμα μια φορά ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, οι δύο πλευρές θα έπρεπε να είχαν καταφέρει να φτάσουν σε συμφωνία για τις μελλοντικές εμπορικές τους σχέσεις. Εντούτοις, ο κορωνοϊός είχε άλλα σχέδια και

η διαδικασία, καταδικασμένη εκ των προτέρων λόγω των στενών περιθωρίων, έχει προχωρήσει μεν σε κάποιο βαθμό, όμως παραμένουν βασικά ζητήματα διαφωνίας, τα οποία όμως είναι ικανά να ναρκοθετήσουν τις συνομιλίες και την ίδια τη συμφωνία. Την ώρα που οι συνομιλίες άρχιζαν ξανά, η αποχώρηση του στενού συνεργάτη και συμβούλου του Μπόρις Τζόνσον δημιούργησε ερωτήματα ή και ελπίδες για αλλαγή της στάσης του Λονδίνου στις διαπραγματεύσεις. Παράλληλα, στη συζήτηση εντάσσεται και η εκλογή Μπάιντεν και εξετάζεται κατά πόσον μπορεί να επηρεάσει την πορεία του Brexit η διαφορετική προσέγγισή του σε σχέση με αυτήν του Ντόναλντ Τραμπ.

Τα «αγκάθια» της διαδικασίας

Ενώ οι διαπραγματεύσεις τυπικά βρίσκονται σε εξέλιξη από τον Μάρτιο, η πρόοδος της διαδικασίας δεν ήταν η ανάλογη, εάν λάβουμε υπόψη τον ελάχιστο χρόνο που αποφάσισε να διαθέσει η Βρετανία για τη σύναψη μιας τέτοιας σύνθετης εμπορικής συμφωνίας. Και οι δύο πλευρές, βλέποντας το παζάρεμα να βαλτώνει, δεν τσιγκουνεύτηκαν τις απειλές, μπαίνοντας σε μια λογική ενός παιγνίου μηδενικού αθροίσματος. Το καλοκαίρι ο επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ για το Brexit, Μισέλ Μπαρνιέ, δήλωνε ότι μια συμφωνία δεν ήταν πιθανή, ενώ το Λονδίνο απαντούσε ότι δεν φοβόταν να εγκαταλείψει οριστικά το τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Πλέον, σχεδόν ένα μήνα πριν από τη λήξη της μεταβατικής περιόδου και της οριστικής αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ, οι συνομιλίες επικεντρώνονται σε συγκεκριμένους τομείς, που χαρακτηρίζονται ως τα «αγκάθια» της διαδικασίας. Αρχικά, κρίσιμη θεωρείται η διευθέτηση στον τομέα της αλιείας και συγκεκριμένο ο καθορισμός της πρόσβασης των ευρωπαϊκών βαρκών στα βρετανικά χωρικά ύδατα. Σημείο διαμάχης αποτελεί το ζήτημα εάν θα επιτρέπεται στο Ηνωμένο Βασίλειο να επιδοτεί τις χρεοκοπημένες εταιρείες, σε αντίθεση με τους κανονισμούς της ΕΕ. Επιπρόσθετα της αλιείας, διαφωνίες εντοπίζονται και στους κανόνες του ισότιμου ανταγωνισμού (level playing field) για τις επιχειρήσεις, οι οποίοι συμπεριλαμβάνουν τα εργασιακά και περιβαλλοντικά πρότυπα που θα διέπουν τις βρετανικές εταιρείες σε σχέση με τις αντίστοιχες στη ΕΕ. Οι Βρυξέλλες, έχοντας πάρει μια γεύση από τον τρόπο που πολιτεύεται ο Τζόνσον, ζητούν επίσης πρόνοια για επιβολή ποινών εάν παραβιαστεί η συμφωνία, με το Λονδίνο να αντιστέκεται ειδικά στις προσπάθειες του μπλοκ των 27 να εντάξει και την αλιεία στον μηχανισμό αυτό. Η σημασία της αλιείας είναι εξαιρετικής σημασίας και προσωπικό στοίχημα του Βρετανού πρωθυπουργού, αφού ισοδυναμεί με την «κυριαρχία και τον έλεγχο επί των ίδιων των συνόρων» της χώρας.

Ο χάρτης πορείας και η κόκκινη γραμμή της ΕΕ

Δημοσίευμα του Bloomberg, επικαλούμενο δηλώσεις αξιωματούχων από τις δύο πλευρές, δεν αποκλείει κατάληξη σε συμφωνία αρχές της επόμενες εβδομάδες. Παρά τις ετοιμασίες όμως για μια συμφωνία, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο κατάρρευσης των συνομιλιών, αφού τα ζητήματα που παραμένουν είναι και τα πιο δύσκολα. Δεν παραβλέπεται ότι για να επιτευχθεί συμφωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να λάβει την πολιτική απόφαση εάν θα κάνει συμβιβασμούς, ειδικά στο θέμα της αλιείας. Η εβδομάδα που πέρασε και η επόμενη είναι κρίσιμης σημασίας για τα επόμενα βήματα. Ήδη από τη Δευτέρα (16/11), επέστρεψαν στο τραπέζι οι διαπραγματευτές, προετοιμάζοντας το έδαφος για «υψηλές» παρεμβάσεις από τον Τζόνσον και την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η επόμενη εβδομάδα ουσιαστικά θα καθορίσει και τις ενέργειες της Συνόδου Κορυφής στις 10-11 Δεκεμβρίου. Εάν δεν υπογραφεί μέχρι τότε συμφωνία, αναμένεται ότι θα ενεργοποιηθεί το σχέδιο για προετοιμασία μιας άτακτης εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ. Το πλήρωμα του χρόνου όμως θα έρθει στις 31 Δεκεμβρίου, οπότε τερματίζεται επίσημα η μεταβατική περίοδος. Εάν οι δύο πλευρές δεν έχουν φτάσει σε εμπορική συμφωνία, τότε οι δασμοί και οι κανόνες θα ισχύουν βάσει των προνοιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Αν και οι δύο πλευρές έχουν χρησιμοποιήσει το χαρτί της πίεσης μέσω χρονοδιαγραμμάτων, όσο πλησιάζει η λήξη της μεταβατικής περιόδου, οι πραγματικές προθεσμίες τελειώνουν και δείχνουν την πραγματική διάσταση των πραγμάτων.

Η «θυσία» του Ντόμινικ Κάμινγκς προς τον Μπάιντεν

Σε μια καθοριστική στιγμή για τις διαπραγματεύσεις του Brexit παραιτήθηκε ο κορυφαίος σύμβουλος του Βρετανού Πρωθυπουργού, Ντόμινικ Κάμινγκς, δημιουργώντας εύλογα το ερώτημα κατά πόσον η εξέλιξη αυτή θα επηρεάσει τη στρατηγική του Λονδίνου στις συνομιλίες. Η θέση της βρετανικής Κυβέρνησης πάντως είναι ξεκάθαρη ότι δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα. Αναλυτές επισημαίνουν ότι όσο παραμένει στη θέση του ο κορυφαίος διαπραγματευτής της Βρετανίας, Ντέιβιντ Φροστ, δεν αναμένεται υποχώρηση από τις κόκκινες γραμμές του Λονδίνου στις συζητήσεις για τη συμφωνία. Την προσοχή τράβηξε η ανάρτησή του στο Twitter, στην οποία ανέφερε ότι δεν θα αλλάξει τη θέση του στις διαπραγματεύσεις, μιλώντας σε πρώτο πρόσωπο ενικού. Με παρόμοιο τρόπο ο Τζόνσον κατέστησε σαφές ότι ο ίδιος αποτελεί την πιο ισχυρή φωνή μέσα στη Ντάουνινγκ Στριτ όσον αφορά το Brexit. Εντούτοις, το επόμενο διάστημα ο Βρετανός Πρωθυπουργός θα πρέπει να αποδείξει το αφήγημα ότι δεν μαλάκωσε η θέση του στο Brexit με την αποχώρηση τού Κάμινγκς. Από την άλλη, αν και οι Βρυξέλλες δεν αναμένουν ότι θα αλλάξει η διαπραγματευτική τακτική του Λονδίνου, θεωρούν ότι η απουσία του Κάμινγκς θα επηρεάσει την τελική απόφαση του Τζόνσον να αποδεχτεί ή όχι την εμπορική συμφωνία. Πάντως, μερίδα αναλυτών βλέπουν ότι πίσω από την αποχώρηση Κάμινγκς βρίσκεται η εκλογή Μπάιντεν. Σύμφωνα με αυτήν την εκτίμηση, η απομάκρυνσή του σχετίζεται με μια προσπάθεια του Τζόνσον να προσαρμοστεί στην επικείμενη διακυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν, αφού η πολιτική προσέγγιση του πρώην κορυφαίου συμβούλου συμβάδιζε με αυτήν του Ντόναλντ Τραμπ. Επικαλούμενοι ανάλογες διεθνείς κινήσεις, χαρακτηρίζουν την εξέλιξη αυτή ως τη «θυσία» του Τζόνσον προς τον Μπάιντεν, τονίζοντας ότι δεν θα είναι η τελευταία.

Τι σημαίνει η εκλογή Μπάιντεν για το Brexit

Ο Τζόνσον την προηγούμενη περίοδο βρήκε στα μάτια του Τραμπ έναν ένθερμο υποστηρικτή του no deal Brexit, ο οποίος του είχε υποσχεθεί μια «ξεχωριστή σχέση» ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Η εκλογή Μπάιντεν, όμως, στην τελική ευθεία για τη σύναψη της εμπορικής συμφωνίας, δεν θεωρείται η καλύτερη εξέλιξη για το Λονδίνο, με κάποιους ειδικούς να συνδέουν την ιρλανδική καταγωγή του και την αντίθεσή του με το Brexit με μια ενδεχόμενη διαφοροποίηση της στάσης των ΗΠΑ έναντι στο ζήτημα. Ο Ιρλανδός Υπουργός Εξωτερικών, Simon Coveney, ανέφερε με βεβαιότητα ότι «τώρα που ο Μπάιντεν θα είναι ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, αυτό θα είναι η αιτία περισυλλογής στην Ντάουνινγκ Στριτ για να εξασφαλίσουν ότι το ιρλανδικό ζήτημα θα τεθεί ως προτεραιότητα ώστε να κλείσει σε αυτήν τη φάση των διαπραγματεύσεων». Από την άλλη αναλυτές εκτιμούν ότι ο αντίκτυπος της νίκης Μπάιντεν στο Brexit, και ειδικά στις διαπραγματεύσεις, θα είναι ελάχιστος, αφού δεν υπάρχουν στοιχεία που να συνηγορούν σε επηρεασμό στη φύση των συζητήσεων. Μάλιστα, Βρετανοί αξιωματούχοι προσγειώνουν ανώμαλα όσους διατηρούν ελπίδα αμερικανικής επιρροής, υποδεικνύοντας ότι «η προσέγγιση του Λονδίνου βασίζεται αποκλειστικά στην επιθυμία να προστατευτεί η κυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου».

Αναδημοσίευση από τη Σημερινή της Κυριακής