Τι μπορεί να αλλάξει στα Βαλκάνια με την εκλογή Μπάιντεν;

Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπό κανονικές συνθήκες δεν αλλάζει, ωστόσο αυτό που ζήσανε οι Αμερικανοί το προηγούμενο διάστημα όχι μόνο δεν έμοιαζε κανονικό, αλλά δεν ήταν. Οι ΗΠΑ πάντα ανακατεύονται στην εξωτερική πολιτική των άλλων χωρών, ενώ επικρατούν και σαν αντίληψη για τις δυτικές κοινωνίες. Με ποδοσφαιρικούς όρους είναι ο βασικός και αναντικατάστατος παίκτης της Δύσης. 

Καθοριστικής σημασίας είναι και οι παρεμβάσεις που έχουν κάνει οι Αμερικανοί στα Βαλκάνια, αφού έχουν παίξει ρόλο ακόμα και στη χάραξη συνόρων. Στην περιοχή διαρκώς εξελίσσεται ένα μπρα - ντε - φερ μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας για το ποια δύναμη θα επικρατήσει και θα καταφέρει να έχει χώρες στη δική της ζώνη επιρροής. 

Η εκλογή Μπάιντεν μπορεί να φέρει νέες αλλαγές στα Βαλκάνια; Ο «σύντροφός» του Μπάρακ Ομπάμα είχε αφήσει το αποτύπωμά του στα Βαλκάνια, κανείς όμως όσο ο Μπιλ Κλίντον. 

Πάμε στην περιοχή που καίει αυτή τη στιγμή και είναι το Κόσοβο. Το Κόσοβο ως γνωστόν είναι αναγνωρισμένο από τις ΗΠΑ αλλά και τα περισσότερα κράτη της ΕΕ. Ωστόσο, δεν έχει την αναγνώριση του ΟΗΕ λόγω του βέτο και των αντιδράσεων της Ρωσίας. Στο Κόσοβο υπάρχει η ιδέα από πολλούς πως πρέπει να κλείσει το θέμα για το μερικώς αναγνωρισμένο κράτος στα Βαλκάνια. Από την μεριά των ΗΠΑ, προτείνεται ως λύση η ανταλλαγή εδαφών: να κρατήσει η Σερβία το κομμάτι που κατοικούν περισσότεροι Σέρβοι, δηλαδή στο ποταμό Ιμπάρ και την περιοχή της βόρειας Μιτροβίτσα (ελέγχεται πλήρως από τη Σερβία) και αντίστοιχα να ενταχθεί το Πρέσεβο (οι Αλβανοί αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού 89,1%) στο Κόσοβο. 

Υπενθυμίζεται ότι οι Σέρβοι δεν αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού, καθώς στο Κόσοβο ο πληθυσμός αποτελείται στην πλειοψηφία του από άτομα αλβανικής καταγωγής και το αίτημα ανεξαρτησίας στηρίχθηκε από την πλειονότητα των Ευρωπαϊκών χωρών. (Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Κόσοβο το 1999, ένα εντυπωσιακό ποσοστό της τάξεως του 97% των Ελλήνων εναντιώθηκε στη στρατιωτική επιχείρηση του ΝΑΤΟ εναντίον της Σερβίας, ενώ ένα πολύ μικρό ποσοστό, μόλις το 2% της ελληνικής κοινής γνώμης, εκδηλώθηκε υπέρ του νατοϊκού πολέμου). 

Ωστόσο, μια εδαφική ανταλλαγή μεταξύ της Σερβίας και Κοσόβου θα δημιουργούσε αρκετά προβλήματα. Πρώτον, θα ήταν μια κίνηση προς πιο καθαρά εθνικά κράτη τόσο στη Σερβία όσο και στο Κόσοβο. Δεύτερον θα άνοιγε πληγές στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Κάθε μεταβίβαση γης θα έθετε σε μειονεκτική θέση τους κατοίκους σε σύγκριση με τους Σέρβους από το βόρειο Κόσοβο και θα πιέζονταν να φύγουν. Επίσης είναι μία λύση που δεν προκρίνει και η Ευρωπαϊκή πλευρά που - ορθώς φαίνεται - δεν υποστηρίζει τα εθνικιστικά τερτίπια αλλά πάει σε μία λογική του σεβασμού των μειονοτήτων, της αλληλοκατανόησης και της αλληλεγγύης. Το σενάριο της ανταλλαγής εδαφών δεν είναι πολύ μακριά και ούτε μοιάζει μακρινό. 

Σύμφωνα με την επίσημη γραμμή η Σερβία φιλοδοξεί να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια και οι δυνάμεις της ΕΕ δε θέλουν να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος συζήτησης για τα εδαφικά γιατί αυτό θα γυρνούσε την κατάσταση χρόνια πίσω και θα έφερνε στην επιφάνεια τις αδυναμίες για τις οποίες γίνεται μάχη να προχωρήσουν τα κράτη των Βαλκανίων μπροστά. Για να το φέρουμε και στα δικά μας δε θέλουν και δε μπορούν να προχωρήσουν σε λύση τύπου Κύπρου. «Τα κράτη στα Βαλκάνια έχουν λυμένα τα εδαφικά», διατυμπανίζουν. Η μεγαλύτερη αντίδραση έρχεται από την Γερμανία, της οποίας ο ρόλος είναι καθοριστικός για την ένταξη της περιοχής των Βαλκανίων στην ΕΕ και μέσως αυτής να λυθούν οι όποιες επιμέρους διαφορές. 

Στο Κόσοβο, ο πρόεδρος Χασίμ Θάτσι και άλλοι υψηλόβαθμοι πολιτικοί, πρώην στελέχη του UCK, κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου, πράγμα που φέρνει νέα πολιτική κρίση στο Κόσοβο και πιθανώς σε νέες εκλογές. Τον Ιούνιο ο εισαγγελέας του Ειδικού Δικαστηρίου για το Κόσοβο, Τζακ Σμιθ, είχε ανακοινώσει ότι οι τέσσερις Κοσοβάροι πολιτικοί κατηγορούνται για εμπλοκή σε περίπου εκατό δολοφονίες. Οι ίδιοι αρνούνται τις κατηγορίες. Ο Διεθνής τύπος κάνει λόγο για διώξεις που θα βοηθήσουν τον Άλμπιν Κούρτι (Πρωθυπουργός 3 Φεβρουαρίου 2020 ως τις 3 Ιουνίου 2020) να έρθει στην εξουσία (η κυβέρνησή του έπεσε λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού) και να προχωρήσει μπροστά το Κόσοβο. Ο Κούρτι είναι αρκετά μετριοπαθής για τα δεδομένα του Κοσόβου, ενώ δηλώνει έτοιμος για διαπραγματεύσεις με την Σερβία. Προέρχεται από την Κεντροαριστερά και είναι αρκετά δυτικόφιλος. Το γεγονός ότι οι δικαστικές εκρεμμότητες για τον Θάτσι τρέχουν, ίσως ενισχύσουν την παρουσία Κούρτι στην περιοχή. 

Στο «μανιφέστο» του Μπάιντεν, αφού γίνεται εκτενής αναφορά στη συμβολή του στην ανατροπή του καθεστώτος Μιλόσεβιτς στη Σερβία και στην υποστήριξη εκ μέρους του της εκστρατείας των βομβαρδισμών κατά της Γιουγκοσλαβίας, επισημαίνεται ότι «η ανεξαρτησία του Κοσόβου είναι μη αναστρέψιμη διαδικασία». Ο Μπάιντεν υποστηρίζει την ανάγκη συνέχισης του διαλόγου Βελιγραδίου -Πρίστινας και επισημαίνεται ότι σε συνεργασία με την ΕΕ θα εργαστεί, με στόχο τη σταθερότητα στην περιοχή, «για να βρεθεί δίκαιη λύση και να επιτευχθεί συνολική συμφωνία που θα σέβεται την εδαφική ακεραιότητα του Κοσόβου και θα προσβλέπει στην αμοιβαία αναγνώριση». 

Στην ανακοίνωση του εκλογικού επιτελείου του Μπάιντεν αναφέρεται επίσης ότι από την θέση του προέδρου των ΗΠΑ θα χρησιμοποιήσει την επιρροή του για να καταργηθεί άμεσα από την ΕΕ η βίζα για τους πολίτες του Κοσόβου και να λάβει η χώρα ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Πάντως η συγκεκριμένη ανακοίνωση δεν έχει αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του Μπάιντεν. 

O πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς  συνεχάρη τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, αλλά δεν έκρυψε το γεγονός ότι ο ίδιος θα ήταν πιο ευτυχής με μία επανεκλογή Τραμπ. Η Σερβία, είναι σε μία κρίσημη καμπή για την πορεία της και για το που θα βρεθεί την επόμενη μέρα και πως θα χαραχθεί η εξωτερική της πολιτική. Πρώτον η κοινή γνώμη στηρίζει μία απόφαση για ευρωπαϊκή πορεία αλλά δε μπορούμε να παραγνωρίζουμε ότι ο ρωσικός παράγοντας συμβάλει σημαντικά στην περιοχή. Την ίδια ώρα η Σερβία βρίσκεται σε αναβρασμό καθώς η δημοτικότητα του Βούτσιτς πέφτει, διότι προσπαθεί να δημιουργήσει ένα δικό του αυταρχικό καθεστώς που ίσως θα ζήλευε και ο Μιλόσεβιτς. Τύπος σε πλήρη έλεγχο, ύποπτες συναλλαγές για δημόσια έργα και κατάρχηση της εξουσίας. Ο φόβος στην Σερβία για μεροληπτική στάση του Μπάιντεν υπέρ των αλβανικών συμφερόντων δεν κρύβεται γι'αυτό και επένδυαν σε μία νίκη Τραμπ. 

Η Ελλάδα παρακολουθεί τις εξελίξεις αλλά δε μπορεί να δώσει μεγάλο βάρος στις συζητήσεις που γίνονται στα βόρεια σύνορά της και αυτό γιατί εξαντλεί τεράστιο διπλωματικό κεφάλαιο στις συζητήσεις που θα γίνουν με την Τουρκία αλλά και στις πρωτοβουλίες που θα πάρει η νέα ηγεσία των ΗΠΑ. Δυστυχώς, η Ελλάδα αρνήθηκε το ρόλο του πρωταγωνιστή στην περιοχή των Βαλκανίων, αν και τις δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία. Ίσως με τη Συμφωνία των Πρεσπών η οποία εκτόξευσε την παρουσία της στην περιοχή αλλά ενίσχυσε και τους δεσμούς με τη Δύση, να λάβει τη θέση και το ρόλο που οφείλει στην περιοχή. Η Ελλάδα είναι σημαντικός παράγοντας στα Βαλκάνια - πράγμα που δεν αμφισβητείται - αλλά παλαιότερα λάθη της εξωτερικής πολιτικής δεν άφησαν να κερδίσει το σημαντικό αυτό πολιτικό έδαφος που θα της έδινε την δυνατότητα να είναι μονίμως στο προσκήνιο αλλά και το παρασκήνιο των εξελίξεων.