Πρόταση βιβλίου: Το μυστήριο που στένεψε την Ιστορία

"Π" ARTΒΙΒΛΙΟΈντυπη Έκδοση

Γράφει ο Κώστας Χατζηαντωνίου

Καρολίνα Μέρμηγκα

Κάτι κρυφό μυστήριο

Εκδόσεις: Μελάνι

Σελ.: 296

Μια από τις πιο διαδεδομένες παρεξηγήσεις, όσον αφορά τη σχέση λογοτεχνίας - Ιστορίας, είναι αυτή που τη θεωρεί ως ενασχόληση με το παρελθόν ή και απόδραση από τις σύγχρονες προκλήσεις. Η Ιστορία όμως δεν είναι πίσω μας, αλλά μέσα μας, σε όσα μας συγκροτούν, είναι γύρω μας, σε όσα μας περιβάλλουν. Είναι ο ασφαλέστερος τρόπος για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο που ζούμε. Αυτή κυοφορεί τελικά και τις μικρές, καθημερινές

μας ιστορίες.

Η προσφορά του Καποδίστρια στην αναζωογόνηση της Επανάστασης υπήρξε ένα επίτευγμα διόλου εύκολο, ακόμη και μετά το Ναυαρίνο. Όταν τον Γενάρη του 1828, εννέα μήνες μετά την εκλογή του από την Γ’ Εθνοσυνέλευση, αποβιβαζόταν στο Ναύπλιο, αντίκριζε μια χώρα σε οικτρή κατάσταση, καθημαγμένη από τις εμφύλιες έριδες και τις ορδές του Ιμπραήμ. Πώς θα μπορούσε κανείς να αναπαραστήσει λογοτεχνικά τον αγώνα και την αγωνία του νέου Κυβερνήτη, ειδικά σήμερα, χωρίς να περιπέσει στον εθνικό μελοδραματισμό ή στα κουτοπόνηρα αναθεωρητικά σκευάσματα του εθνομηδενισμού;

Η Καρολίνα Μέρμηγκα, με επίγνωση των δυσχερειών, τόλμησε και έδωσε την ιδεώδη απάντηση. Με γερή σκευή, βαθιά ιστορική γνώση, φρέσκια αλλά και σεβαστική ματιά, με ιδανική ισορροπία στοχασμού και αισθήματος και παλλόμενη γλώσσα, πέτυχε να ζωντανέψει όχι μόνο μιαν εποχή πολυσήμαντη για την εθνική και κοινωνική μας εξέλιξη αλλά και να αποτυπώσει με τρόπο εξαιρετικό τις ψυχολογικές ρίζες και διακλαδώσεις πράξεων και παραλείψεων που καθόρισαν την πορεία αυτού του τόπου. Με λιτή μα ακριβή αποτύπωση του κερκυραϊκού περιβάλλοντος (στο οποίο μεγάλωσε ο Κυβερνήτης) και της ρωσικής Αυλής (όπου εκτινάχθηκε η λαμπρή του σταδιοδρομία αλλά και πλέχθηκε η μοναδικής έντασης αγάπη με μια σπουδαία Ελληνίδα, τη Ρωξάνδρα Στούρτζα), με έξοχη περιγραφή των ευρωπαϊκών εμπλοκών αλλά και της επαναστατημένης Ελλάδας, η συγγραφέας επιτυγχάνει να δώσει σάρκα και οστά στον ελληνικό κόσμο που αναδύεται από το καμίνι της δουλείας και ζητεί το φως της νέας του ελευθερίας. Η πολυπρόσωπη αφήγηση με ευφυή δομή, χωρίς να αποσυνθέτει με την αποσπασματικότητα (τεχνική η οποία συχνά είναι μάσκα για την αδυναμία συγκρότησης λόγου), διανέμει την εξέλιξη αριστοτεχνικά στα κεντρικά πρόσωπα της ιστορίας μιας ολόκληρης εποχής. Βήμα - βήμα, από την Κουκουρίτσα της Κέρκυρας και τη Μονή της Πλατυτέρας ώς την Αγία Πετρούπολη και από το συνέδριο της Βιέννης ώς την Ελλάδα του εθνικού ξεσηκωμού, η διήγηση καθηλώνει καθώς ρέει μαγικά, με θαυμαστές δολιχοδρομίες, συνιστώντας, χωρίς υπερβολή, ένα μάθημα Ιστορίας, παιδείας αλλά και λογοτεχνικής επεξεργασίας - σύνθεσης του διαθέσιμου υλικού από τη συγγραφική φαντασία.

Η λογοτεχνία δεν μπορεί ασφαλώς να υποκαταστήσει την Ιστορία, αλλά ούτε η Ιστορία μπορεί να εξαντλεί τη ζωή. Τα λογοτεχνικά γεγονότα δεν είναι απόπειρες ιδεών ή επιστημονικές υποθέσεις, αλλά οι έγκυρες εκφράσεις μιας επιθυμίας να ζήσουμε κι άλλες ζωές πέρα από αυτήν που μας δόθηκε. Η Καρολίνα Μέρμηγκα το κατάφερε αυτό και μάλιστα στο πιο δύσκολο πεδίο: σε αυτό που ενώνει συγγραφέα και αναγνώστη με το Όλον, με το όραμα μιας μακράς αρμονικής αλυσίδας γενεών. Η ευφορία και η γονιμότητα της γραφής της, έδωσαν στην Ιστορία και τη λογοτεχνία κάτι από τη χαμένη τους ιερότητα. Μιλώντας άμεσα για το γίγνεσθαι του κόσμου, το ορατό κυνήγι του χρόνου, κατέδειξε τον θάνατο του Καποδίστρια, κορύφωση του δράματος και αναπόφευκτη μοίρα, ως τόπο αθανασίας.

Αν η τάξη του κόσμου μένει πάντα μετέωρη και τα έργα θνησιγενή, η λογοτεχνία, με βιβλία όπως αυτό το μυθιστόρημα, μπορεί να προσφέρει κάτι που συνήθως ξεχνούμε: τη ζωή ως ακεραιότητα και όχι ως αναγνωστικό υποκατάστατο. Κι αν το πρόωρο τέλος του Κυβερνήτη στάθηκε η πρώτη αιτία που το αίτημα εθνικής ολοκλήρωσης και πολιτικού εκσυγχρονισμού παρέμεινε μέχρι τις ημέρες μας τραγικά αδικαίωτο, είναι ελπιδοφόρο πως το αίτημα αυτό δεν έσβησε. Θα μένει ζωντανό όσο γράφονται έργα, όχι με το κρύο μάτι του ερευνητή, όχι με το θολό βλέμμα του ονειροπαρμένου, όχι με το κυνικό κοίταγμα του ξεριζωμένου, αλλά με το πάθος της Καρολίνας Μέρμηγκα για την αλήθεια που δικαιώνει τη ζωή και συντηρεί το «κρυφό μυστήριο» (που τελικά δεν στένεψε μόνο τη φύση αλλά και την Ιστορία, αφού, σύμφωνα με έναν άλλο σολωμικό στίχο, σ’ αυτό το μυστήριο «ζουν πάντα τα παιδιά σου»), φανερώνοντας έτσι στον δρόμο μας ως οδοδείκτες τα σημάδια εκείνου που θυσιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1831.

ΒΙΒΛΙΟπρότασηΚώστας ΧατζηαντωνίουΚαρολίνα ΜέρμηγκαΚάτι κρυφό μυστήριοIssue: 2125Issue date: 14-5-2020Has video: Exclude from popular: 0