Προσπάθεια διάσωσης για το Ορφανοτροφείο Πριγκήπου

ΕΛΛAΔΑΈντυπη Έκδοση

Έκκληση Βαρθολομαίου στον Ερντογάν για το τρίτο μεγαλύτερο ξύλινο κτήριο στον κόσμο.

Σήμα κινδύνου για το ορφανοτροφείο της Πριγκήπου έστειλε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος κατά την πρόσφατη συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα. Ο προκαθήμενος της Ορθοδοξίας έθεσε το θέμα της διάσωσης του κτηρίου και ζήτησε τη συνεργασία των τουρκικών αρχών για την επίλυση τυχόν γραφειοκρατικών προβλημάτων προκειμένου να προχωρήσει η ανακαίνισή του και να λειτουργήσει ως διεθνές οικολογικό κέντρο.

Επίσης ο προκαθήμενος της

Ορθοδοξίας, κατά τη συνάντησή του με τον Ερντογάν, ζήτησε την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και τη διευκόλυνση της εκ νέου πολιτογράφησης κατοίκων της Ίμβρου που επιθυμούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

Το ορφανοτροφείο της Πριγκήπου έχουν συμπεριλάβει η Europa Nostra και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων στη λίστα με τα επτά απειλούμενα μνημεία ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι όμως και το μοναδικό ακίνητο για το οποίο το Φανάρι κατάφερε με σκληρό δικαστικό αγώνα να πάρει πίσω τους τίτλους ιδιοκτησίας.

Το 1999 οι τουρκικές αρχές άρχισαν να αμφισβητούν την κυριότητα του Πατριαρχείου στο ξύλινο κτήριο της Πριγκήπου. Η Γενική Διεύθυνση Βακουφίων προσέφυγε στα δικαστήρια εναντίον του Πατριαρχείου με αποτέλεσμα το 2005 το Πρωτοδικείο Πριγκήπου να αφαιρέσει τον τίτλο ιδιοκτησίας από το Πατριαρχείο.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο πέρασε στην αντεπίθεση και την ίδια χρονιά προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο καταδίκασε την Τουρκία. Η αρχική απόφαση εκδόθηκε στις 8 Ιουλίου 2008 και η τελική στις 15 Ιουνίου 2010. Η Τουρκία αναγκάστηκε να επιστρέψει το κτήριο στο Πατριαρχείο και να καταβάλει 6.000 ευρώ ως ηθική βλάβη.

Το επόμενο δικαστικό βήμα του Πατριαρχείου ήταν η προσφυγή στο Πρωτοδικείο Πριγκήπου, από το οποίο ζήτησε αναψηλάφηση της απόφασης που είχε ληφθεί το 2005. Το Πρωτοδικείο στις 3 Νοεμβρίου 2010 διόρθωσε ουσιαστικά την προηγούμενη απόφασή του (λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του ΕΔΑΔ) αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «ο τίτλος του κτηρίου θα επιστραφεί στο Ρωμαίικο Πατριαρχείο».

Τα ορφανά της Μικρασίας

Πρίγκηπος, Τουρκία. Η θέα από τον λόφο του Χριστού, την υψηλότερη κορυφή του νησιού, είναι μαγευτική. Μπορείς να δεις τα περισσότερα Πριγκηπόνησα και να αγναντέψεις τον Βόσπορο. Όταν όμως στρέψεις το βλέμμα σου στο νησί, παίρνεις μια βαθιά ανάσα. Το μεγαλύτερο ξύλινο κτήριο της Ευρώπης και το τρίτο μεγαλύτερο του κόσμου έχει αφεθεί στη φθορά του χρόνου. Πρόκειται για το ορφανοτροφείο της Πριγκήπου, το οποίο φιλοξένησε 5.744 παιδιά – από το 1903 μέχρι το 1956 –, από τα οποία τα 1.741 ήταν προσφυγόπουλα και εκατοντάδες ορφανά από την Καταστροφή της Σμύρνης. Στις 21 Μαΐου συμπληρώνονται 115 χρόνια από την ημέρα που ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ Γ’ τέλεσε τα εγκαίνια του Εθνικού Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου.

Το πενταόροφο ξύλινο οικοδόμημα άρχισε να χτίζεται το 1898 σε έκταση 26.000 τ.μ. Η γαλλική Εταιρεία των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Ξενοδοχείων, με πρόεδρο τον κόμη Maurice de Bochard, ανήγειρε το αρχιτεκτονικό δημιούργημα που κόστισε συνολικά 50.000 χρυσές οθωμανικές λίρες. Είχε περισσότερα από 400 υπερπολυτελή δωμάτια, τραπεζαρίες, αίθουσες συναυλιών, χορού, σαλόνια, τεράστια μαγειρεία με τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό, γραφεία και άλλους βοηθητικούς χώρους. Και το όνομα αυτού «Pringipo Palace», ένα ξενοδοχείο με υποδομή για καζίνο, το οποίο όμως δεν λειτούργησε ποτέ.

Λίγα χρόνια αργότερα η Ελένη Ζαρίφη, γόνος της οικογένειας των εθνικών ευεργετών, αγόρασε το κτήριο από τη γαλλική εταιρεία αντί του ποσού των 3.700 χρυσών οθωμανικών λιρών για να στεγάσει τα ορφανά που ζούσαν στο Μπαλουκλί. Ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ δώρισε όλα τα τέλη μεταβίβασης και τους κτηματικούς φόρους, που ξεπερνούσαν τις 1.180 χρυσές λίρες. Επίσης πρόσφερε 146 λίρες στο ορφανοτροφείο (μία για κάθε παιδί) και διέταξε να δίνονται καθημερινά 7,5 οκάδες κρέας και ανάλογη ποσότητα ψωμιού.

Το 1915 το κτήριο επιτάχθηκε από τις τουρκικές Αρχές. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στέγασε το στρατιωτικό Λύκειο του Κούλελη. Τα παιδιά μεταφέρθηκαν στη Χάλκη όπου παρέμειναν μέχρι το 1918. Από εκεί μεταφέρθηκαν στη Μονή του Χριστού στην Πρώτη όπου έμειναν για δεκαέξι μήνες.

Το 1918 εγκαταστάθηκαν στο ξύλινο κτήριο Γερμανοί στρατιωτικοί και ένα χρόνο αργότερα Ρώσοι πρόσφυγες, οι οποίοι, για να ζεσταθούν, έκαψαν ακόμη και τα ξύλινα πατώματα. Ύστερα από περιπλανήσεις τεσσάρων ετών το ορφανά επέστρεψαν στην Πρίγκηπο. Το ορφανοτροφείο δεν ήταν πια ίδιο, καθώς είχε υποστεί τεράστιες καταστροφές, το κόστος των οποίων υπολογιζόταν σε 50.000 χρυσές τουρκικές λίρες. Από το 1942 μέχρι το 1945 το ίδρυμα διεύθυνε η αείμνηστη Αναστασία Μαγγίνα, μητέρα του Νίκου Μαγγίνα, φωτογράφου του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.

Μετά τα Σεπτεμβριανά του 1955 η παρακμή ήταν ραγδαία και η διαμονή στο κτήριο σχεδόν αδύνατη. Την 5η και τα ξημερώματα της 6ης Σεπτεμβρίου ο οργισμένος τουρκικός όχλος ερχόταν να βάλει φωτιά στο κτήριο και να κάψει ζωντανά τα μικρά παιδιά. Ένας μικρός μαθητής, ο 13χρονος Τζιμουλάκης Χουρμούζης, βγήκε μπροστά στον όχλο με την τουρκική σημαία, την οποία άρχισε να κυματίζει. Η κίνησή του αυτή ήταν αρκετή για να κάμψει την οργή τους.

Λίγα χρόνια αργότερα, στις 21 Απριλίου 1964, το τουρκικό υπουργείο Παιδείας διέταξε την εκκένωση του κτηρίου με τη δικαιολογία ότι η ξύλινη κατασκευή ήταν μεγάλος κίνδυνος για την πευκόφυτη περιοχή του νησιού. Χωρίς στέγη έμειναν 167 αγόρια και 47 κορίτσια. Τα παιδιά και οι δάσκαλοι κουβαλούσαν στις πλάτες τους τα κουζινικά και τον εξοπλισμό. Ο δρόμος από το ορφανοτροφείο μέχρι τις Μονές του Χριστού και του Αγίου Νικολάου, όπου μεταφέρθηκαν, ήταν διάσπαρτος με ρούχα, παπούτσια, βιβλία.

Τα Βακούφια και η δήμευση

Τα Βακούφια είναι η περιουσία των θρησκευτικών ή άλλων ευαγών ιδρυμάτων της Κωνσταντινούπολης. Το 1974 το Ανώτατο Τουρκικό Δικαστήριο με απόφασή του όριζε ότι «η απόκτηση περιουσίας υπό τον μειονοτικών ιδρυμάτων είναι επικίνδυνη για τη χώρα». Με βάση αυτή την απόφαση αφαιρέθηκαν όλα τα ακίνητα των μειονοτικών ιδρυμάτων και παραχωρήθηκαν στο τουρκικό κράτος, καθώς οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες τους είχαν αποβιώσει. Υπολογίζεται ότι δημεύθηκαν περισσότερα από 1.300 ακίνητα.

Φωτογραφίες: Νίκος Μαγγίνας

ορφανοτροφείο ΠρίγκηποςΠρίγκηποςΒαρθολομαίοςMedia Gallery: Issue: 2019Issue date: 3-5-2018Has video: Exclude from popular: 0