Ποιος φταίει για την κλιματική αλλαγή;

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

 

Γνωρίζουμε ότι η αλλαγή του κλίματος προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά ο προσδιορισμός του ποιος είναι πραγματικά υπεύθυνος είναι πιο δύσκολο από ό, τι φαίνεται.
Πολλές ομάδες έχουν κατηγορηθεί ότι φταίνε για αυτήν τη συνεχιζόμενη έλλειψη δράσης, από εταιρείες ορυκτών καυσίμων και πλούσιες χώρες, μέχρι πολιτικούς, πλούσιους και μερικές φορές ακόμη και όλους μας.
Άλλοι μπορεί να πιστεύουν ότι δεν είναι χρήσιμο να κατηγορήσουμε κανέναν. «Εάν θέλετε να αλληλεπιδράσετε με τους μη εμπλεκόμενους και να τους ζητήσετε ισχυρότερη δράση

για το κλίμα, το να τους κατηγορείτε δεν πρόκειται να είναι πολύ καρποφόρο μονοπάτι», δήλωσε στο ΒΒC ο Glen Peters, διευθυντής του Κέντρου Διεθνούς Έρευνας για το Κλίμα και το Περιβάλλον στο Όσλο .

Είτε κατηγορούμε είτε όχι, το ερώτημα ποιος είναι υπεύθυνος για την κλιματική κρίση είναι απαραίτητο. Θα επηρεάσει αναπόφευκτα τις λύσεις και τις προτάσεις για να διορθώσουμε τα πράγματα.
Αλλά είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η κατανομή ευθυνών σε κάποιον – στους εξορυκτές ορυκτών καυσίμων, στους κατασκευαστές που φτιάχνουν προϊόντα από αυτά, στις κυβερνήσεις που ρυθμίζουν αυτά τα προϊόντα, στους καταναλωτές που τα αγοράζουν - δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι υπεύθυνος για αυτά.

Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση σε μια σταθερή παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και αντ 'αυτού χρησιμοποιούν γεννήτριες ντίζελ υψηλών εκπομπών για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Μπορείτε να καταλογίσετε αυτές τις εκπομπές στα άτομα που χρησιμοποιούν τις γεννήτριες, αλλά είναι δύσκολο να πείτε ότι ευθύνονται για αυτές.
«Απλά περνάτε το σύστημα στο ένα άκρο της αλυσίδας εφοδιασμού έναντι του άλλου», λέει η καθηγήτρια οικολογικών οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λιντς Julia Steinberger. «Αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό για να κατανείμει την ευθύνη», πρόσθεσε.

Ωστόσο, αν εξετάσουμε καθέναν από αυτούς τους συνδέσμους της αλυσίδας εφοδιασμού μας επιτρέπει να κατανοήσουμε αυτό το περίπλοκο σύστημα διαφορετικά, επισήμανε.
Αλλά τελικά αυτό που είναι σημαντικό είναι να κατανοήσουμε ποιος έχει την εξουσία στις επιλογές που είναι διαθέσιμες σε όλους τους άλλους. 

Οι εταιρείες καυσίμων

Οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων παίζουν σαφώς σημαντικό ρόλο στο πρόβλημα της κλιματικής κρίσης. Μια σημαντική έκθεση που κυκλοφόρησε το 2017 απέδωσε το 70% των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στον κόσμο κατά τις δύο προηγούμενες δεκαετίες σε μόλις 100 παραγωγούς ορυκτών καυσίμων. Μια ενημέρωση πέρυσι σκιαγράφησε τις κορυφαίες 20 εταιρείες ορυκτών καυσίμων πίσω από το ένα τρίτο των εκπομπών.
Όμως, μόνο μέσω της συνεχιζόμενης εξόρυξης ορυκτών καυσίμων, αυτές οι εταιρείες είχαν τόσο μεγάλο αντίκτυπο στο κλίμα. Εργάστηκαν επίσης σκληρά για να διαμορφώσουν τη δημόσια αφήγηση. Το 2015, μια έρευνα από τον αμερικανικό ιστότοπο Inside Climate News αποκάλυψε ότι γνωστή πετρελαϊκή εταιρεία γνώριζε για την κλιματική αλλαγή εδώ και δεκαετίες και οδήγησε σε προσπάθειες για τον αποκλεισμό μέτρων για τη μείωση των εκπομπών. Αποκαλύψεις όπως αυτή συνέβαλαν στην αύξηση της δημόσιας οργής για τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Πολλοί πιστεύουν τώρα ότι τέτοιες εταιρείες έχουν πει και έχουν κάνει ό, τι μπορούσαν για να συνεχίσουν να εξάγουν και να καίνε ορυκτά καύσιμα - ανεξάρτητα από το κόστος.

Η δημοσιογράφος που καλύπτει ρεπορτάζ για το περιβάλλο, Amy Westervelt, που έχει περάσει χρόνια εξερευνώντας τη σκέψη της στρατηγικής του πετρελαίου τις τελευταίες δεκαετίες, λέει ότι υπήρχε ένα σημείο στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν εταιρείες πετρελαίου στις ΗΠΑ φάνηκαν να αγκαλιάζουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να βλέπουν όλο και περισσότερο τις εταιρείες αυτές ως εταιρείες ενέργειας, και όχι εταιρείες πετρελαίου. Αλλά αυτή η νοοτροπία άλλαξε εντελώς στις αρχές της δεκαετίας του 1990 λόγω μιας σειράς πετρελαϊκών κρίσεων και αλλαγής ηγεσιών.
Οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων έκτοτε έχουν κάνει «εξαιρετική δουλειά» κάνοντας κάθε είδους περιβαλλοντικές ανησυχίες να φαίνονται ως ελιτίστικες, προσθέτει η Westervelt. Για παράδειγμα, ο διευθύνων σύμβουλος της Exxon, Rex Tillerson, ο οποίος στη συνέχεια έγινε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, υποστήριξε επανειλημμένα ότι η μείωση της χρήσης πετρελαίου για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής θα κάνει δυσκολότερη τη μείωση της φτώχειας.

 
Ταυτόχρονα, οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων έχουν χρησιμοποιήσει εδώ και καιρό τακτικές PR σε μια προσπάθεια να ελέγξουν την αφήγηση γύρω από την κλιματική αλλαγή, προωθώντας αμφιβολίες για την επιστήμη και προσπαθώντας να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κατανοούν τον ρόλο των ορυκτών καυσίμων στην οικονομία. 
Μια μικρή ομάδα επιστημόνων που συνδέεται με δεξιές δεξαμενές σκέψης και τη βιομηχανία έχουν διαστρεβλώσει για δεκαετίες τη δημόσια συζήτηση σπέρνοντας αμφιβολίες για καθιερωμένες επιστημονικές γνώσεις στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του κλίματος, σύμφωνα με την έκθεση του 2010 Merchants of Doubt

Οι πλούσιοι
Αξίζει να δώσουμε έμφαση και στους ανθρώπους που καταναλώνουν τα τελικά προϊόντα από ορυκτά καύσιμα και, πιο συγκεκριμένα, εκείνους που καταναλώνουν περισσότερο από τους υπόλοιπους.
Μια πρόσφατη διεθνής μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Λιντς υπολόγισε ότι σε 86 χώρες, το 10% των πλουσιότερων ανθρώπων καταναλώνει περίπου 20 φορές περισσότερη ενέργεια από το 10% των φτωχώτερων. Ένα μεγάλο μέρος αυτής της αυξημένης κατανάλωσης από πλουσιότερους ανθρώπους είναι μέσω των μεταφορών, σύμφωνα με τη μελέτη: πτήσεις, διακοπές και μεγάλα αυτοκίνητα που οδηγούν σε μεγάλες αποστάσεις.
Παίζει σημαντικό ρόλο το γεγονός ότι οι πλούσιοι έχουν πολύ περισσότερες επιλογές στο πώς ξοδεύουν τα χρήματά τους. «Εάν είστε αρκετά πλούσιοι για να αντέξετε οικονομικά ένα μεγάλο αυτοκίνητο, είστε επίσης αρκετά πλούσιοι για να μην αγοράσετε ένα μεγάλο αυτοκίνητο. Εάν ο τρόπος ζωής που επιλέγουν οι πλούσιοι άνθρωποι είναι να είναι πολύ επιδεικτικοί και σπάταλοι, έχουν σίγουρα μεγάλη ευθύνη για αυτό», λέει ένας από τους συγγραφείς της έκθεσης, η κ. Steinberger. Οι πλούσιοι τείνουν επίσης να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στην κυβέρνηση και στις εταιρείες που καθορίζουν την κυβερνητική πολιτική, λέει. «Σε γενικές γραμμές, εάν μιλάμε για το ποιος έχει τη δύναμη να λαμβάνει αποφάσεις, είναι πιθανώς οι πλούσιοι άνθρωποι με διαφορετικούς ρόλους».

Αλλά, δεν φταίνε πλήρως και αυτοί γιατί ακόμη αν κάνουν μεγάλη κατανάλωση ζουν μέσα σε ένα σύστημα που τους το επιτρέπει, και ακόμη επιβραβεύει την κατανάλωσή τους.
Τα πρόσφατα γεγονότα έχουν συμβάλει στην προοπτική της επιμέρους δράσης. Ακόμα και στο αποκορύφωμα της πανδημίας κορωνοϊού τον Απρίλιο, με πολλές χώρες σε καραντίνα, οι καθημερινές παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα CO2 μειώθηκαν κατά 17% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2019. Η πτώση είναι σίγουρα σημαντική, αλλά το γεγονός ότι δεν ήταν μεγαλύτερη δίνει μια εικόνα για το πόσο βαθύτερες μειώσεις εκπομπών πρέπει να ακολουθήσουν πέρα από τις αλλαγές στον τρόπο ζωής των ανθρώπων.

Οι πλούσιες χώρες

Η ευθύνη για την κλιματική αλλαγή συχνά αποδίδεται στις χώρες που εκπέμπουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα. Το ζήτημα εάν οι πλουσιότερες, ιστορικά πιο ρυπογόνες χώρες πρέπει να αναλάβουν περισσότερη ευθύνη για την κλιματική αλλαγή από άλλες, υπήρξε εδώ και καιρό ένα επώδυνο σημείο στις διεθνείς διαπραγματεύσεις για το κλίμα.
Το 1992, όταν υπογράφηκε η πρώτη διεθνής συνθήκη για το κλίμα για τη θέσπιση πλαισίου για μελλοντικές διαπραγματεύσεις για το κλίμα, περιελάμβανε μια σημαντική και αμφιλεγόμενη αρχή. Η συνθήκη αναγνώριζε ότι οι χώρες είχαν διαφορετικές ιστορικές ευθύνες για τις εκπομπές ρυπογόνων αερίων, καθώς και διαφορετικές ικανότητες για να τις μειώσουν.
Οι πλουσιότερες χώρες του κόσμου έχουν απελευθερώσει τη συντριπτική πλειονότητα των εκπομπών και πολλές συνεχίζουν να εκπέμπουν πολύ περισσότερο από τις φτωχότερες. Οι ΗΠΑ έχουν εκπέμψει πολύ περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Το ένα τέταρτο όλων των εκπομπών ρυπογόνων αερίων στον πλανήτη από το 1751 έχουν συμβεί εκεί. Παρά την τεράστια αύξηση των εκπομπών στην Κίνα κατά την τελευταία δεκαετία, οι εκπομπές ανά άτομο εξακολουθούν να βρίσκονται σε λιγότερες από τις μισές από τις ΗΠΑ, ενώ το ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι που ζουν στην υποσαχάρια Αφρική εκπέμπουν το ένα εικοστό του μέσου όρου των ΗΠΑ.

Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις για μειώσεις των εκπομπών στις παγκόσμιες ανάγκες με «δίκαιο» τρόπο έχουν αποδειχτεί πολιτικός εφιάλτης, με τις πλουσιότερες, πιο ρυπογόνες χώρες να υποστηρίζονται από ισχυρές δεσμεύσεις και συνομιλίες. Τελικά, αναπτύχθηκε μια διαφορετική προσέγγιση: οι χώρες θα εγγραφούν σε ένα σύνολο κοινών, πρωταρχικών κλιματικών στόχων, αλλά θα αναθέσουν τους στόχους τους για τη μείωση των εκπομπών, με βάση ό, τι θεώρησαν ότι μπορούσαν να υποσχεθούν. Αυτή ήταν η προσέγγιση που υιοθετήθηκε στη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, όπου οι χώρες συμφώνησαν να περιορίσουν την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε «πολύ κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου» και προσπαθούν να τον περιορίσουν στους 1,5C, αλλά απέφυγαν να καθορίσουν ακριβώς τι πρέπει να γίνει. 

Το πρόβλημα είναι ότι οι πλούσιες χώρες εξακολουθούν να έχουν «χρέος εκπομπών» σε άλλες χώρες λόγω της κύριας ευθύνης τους για την αλλαγή του κλίματος, υποστηρίζει ο Mohamed Adow, διευθυντής της δεξαμενής σκέψης για την κλιματική αλλαγή Power Shift Africa. Οι πλούσιοι ρυπαίνοντες θα πρέπει όχι μόνο να μειώσουν τις δικές τους εκπομπές, αλλά και να εκπληρώσουν υποσχέσεις χρηματοδότησης και τεχνολογίας για να βοηθήσουν τις φτωχότερες χώρες να αναπτυχθούν μέσω μιας διαδρομής χαμηλότερου άνθρακα, λέει ο Adow.

Εμείς
Ανεξάρτητα από το εάν πιστεύετε ή όχι ότι για τις μειώσεις εκπομπών αερίων πρέπει να γίνουν διεθνείς διαπραγματεύσεις, λίγοι θα υποστηρίξουν την ανάγκη να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες οι πλουσιότερες χώρες. 
Τι σημαίνει για όσους ζουν στις πλούσιες χώρες; Πρέπει όλοι να αναλάβουμε μεγαλύτερη ευθύνη για τις εκπομπές των χωρών μας; 
Για πολλούς από εμάς, τα προϊόντα και η ενέργεια που καταναλώνουμε μπορούν να συνδεθούν με ένα μεγάλο - και μη βιώσιμο - μέρος των εκπομπών, άρα κατά κάποιο τρόπο είμαστε υπεύθυνοι.
Αλλά είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε όλοι μέρος ενός μεγαλύτερου συστήματος στο οποίο δεν είναι όλοι το ίδιο συνεπείς στην αντοχή. «Ο υπεύθυνος για την κλιματική αλλαγή είναι μια φανταστική δομή, στρεβλωτική και επικίνδυνη», γράφει ο μελετητής του κλίματος και συγγραφέας Genevieve Guenther. «Κρύβοντας ποιος είναι πραγματικά υπεύθυνος για την τρέχουσα, τρομακτική κατάσταση μας, παρέχουμε πολιτική κάλυψη στους ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να αφήσουν εκατοντάδες εκατομμύρια άλλους να πεθάνουν για δικό τους κέρδος και ευχαρίστηση».

Οι διαφορές μεταξύ των χωρών διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στα αποτελέσματα των διεθνών συνομιλιών για το κλίμα, λέει ο Adow. «Δυστυχώς, οι χώρες που έχουν τη μεγαλύτερη ιστορική ευθύνη για την κλιματική αλλαγή συνεχίζουν να έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στο καθεστώς του κλίματος», λέει. «Καταχράζουν αποτελεσματικά τη δύναμή τους», προσθέτει.
Αλλά ακόμη και βλέποντας την αδράνεια του κλίματος μέσω αυτού του πρίσματος εξουσίας, όσοι έχουν λιγότερη μπορούν να ενεργήσουν για να την αντιμετωπίσουν. Η ακτιβίστρια για το κλίμα Greta Thunberg έκανε πράξη αυτή την ιδέα, όταν το 2019 είπε στους ελίτ που συγκεντρώθηκαν στο Νταβός ότι πολλοί από αυτούς φταίνε για την κλιματική κρίση θυσιάζοντας «ανεκτίμητες αξίες» για να «συνεχίσουν να βγάζουν αδιανόητα ποσά». 

Μπορεί να μην ή μπορεί και να αισθανόμαστε ότι η ευθύνη για την κλιματική κρίση πρέπει να βαρύνει την «πόρτα» κάποιου. Αλλά αν το ονομάζουμε φταίξιμο ή όχι, είναι ακόμα σημαντικό να ξεμπλέξουμε τις δομές εξουσίας και τις δομές λήψης αποφάσεων που συνεχίζουν να προάγουν την αδράνεια για το κλίμα. Μόνο με την καλύτερη κατανόηση του τρόπου αλλαγής αυτών, μπορούμε να ελπίζουμε να μειώσουμε τις εκπομπές ρυπογόνων αερίων που χρειαζόμαστε τόσο πολύ τώρα.
 

κλίμακλιματική αλλαγήπεριβάλλονκαύσιμαμόλυνσηρύπανσηIssue: 2133Issue date: 9-7-2020Has video: Exclude from popular: 0