Ο δρόμος για τη χειραφέτηση των γυναικών είναι στρωμένος με άντρες / 2

Η χριστιανική Ευρώπη απ’ ό,τι φαίνεται χρειάστηκε αιώνες ολόκληρους για να αλλάξει μυαλά. Μέσα από τις αρχές του Διαφωτισμού άλλαξε ριζικά την αντίληψή της για τον άνθρωπο. Η ισχύουσα έως τότε μεσαιωνική αντίληψη που αξιολογούσε με ηθικούς όρους, αμαρτίας ή αρετής, είχε αντικατασταθεί με το επιτακτικό αίτημα των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Είχαν τεθεί οι βάσεις των ιδεωδών της ισότητας, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Ένας νέος κόσμος πρόβαλλε και, μέσα απ’ αυτόν, η γυναικεία μοίρα άλλαζε σελίδα. Κύριο όχημα αυτής της αλλαγής

Στόχος του Διαφωτισμού υπήρξε η απαλλαγή της ανθρωπότητας από τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις, από τη μισαλλοδοξία των θρησκευτικών ιερατείων, την εξουσία των ευγενών και το θρησκευτικό σκοταδισμό, που παρεμπόδιζαν τη γνώση και την ελευθερία.

Η ραγδαία εξέλιξη των επιστημών, η οποία άρχισε τον 17ο αιώνα, αποτέλεσε την κινητήρια δύναμη που ανέτρεψε θεμελιωμένες αντιλήψεις αιώνων στο πολιτικοκοινωνικό σύστημα της εποχής. Η κλιμάκωση επιστημονικών και κοινωνικών αλλαγών, που έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις στα τέλη του 18ου αιώνα, είχε ως συνέπεια μια σειρά ραγδαίων εξελίξεων πάνω στο γυναικείο ζήτημα, και την εκ θεμελίων αλλαγή στα πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα. Μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων ικανοποιούσαν, σταδιακά αλλά σταθερά, γυναικεία αιτήματα αιώνων.

Αντίθετα με αυτό που θα περίμενε κανείς, η Γαλλική Επανάσταση μόνο την άνοιξη δεν έφερε για τις γυναίκες και για τις υποθέσεις τους. Το λαϊκό ξεσήκωμα, που άρχισε ως αστική μεταρρύθμιση κι εκτροχιάστηκε σε γενικευμένη εξέγερση και τρομοκρατία, δεν δίστασε να στήσει μια πλειάδα λεπτών γυναικείων λαιμών στις δημοφιλείς λαιμητόμους: από τη Σαρλότ, που δολοφόνησε τον Μαρά στο μπάνιο του, έως την Ολυμπία ντε Γκουζ, η οποία απαιτούσε, μεταξύ άλλων, τη συμμετοχή της γυναίκας στις δημόσιες και ιδιωτικές θέσεις εργασίας. Στις εκλογές των Γενικών Τάξεων, τον Φεβρουάριο του 1789, οι γυναίκες, αν και διεκδίκησαν το δικαίωμα ψήφου, είδαν το αίτημά τους να απορρίπτεται ως εξωφρενικό. Ωστόσο, ενώ απουσίαζαν από τους εκλογικούς καταλόγους, τα ονόματά τους φιγουράριζαν πεντακάθαρα στους φορολογικούς καταλόγους, «απολαμβάνοντας» ισότιμη φορολόγηση με τους άντρες… Παρά το αρνητικό κλίμα απέναντι στα δικαιώματα των γυναικών, μέχρι τα τέλη του Αυγούστου του 1789 κυκλοφορούσαν 69 εφημερίδες, προσκείμενες στο φεμινιστικό κίνημα∙ σημαντικότερη ήταν «Η εφημερίς του Κράτους και του Πολίτη», αυτή που αργότερα, υπό τη διεύθυνση της Λουίζας ντε Καρέλλιο, θα μετονομαστεί σε «Εθνικό Ερμή». Συμπαραστάτης του φεμινιστικού κινήματος της εποχής υπήρξε ο μαρκήσιος ντε Κοντορσέ, του οποίου οι απόψεις για την καταδίκη της θανατικής ποινής (όταν οι γκιλοτίνες δούλευαν ασταμάτητα) και οι θέσεις για τα γυναικεία ζητήματα τον οδήγησαν στη φυλακή και στον θάνατο. Η Μαρί – Ζαν Φλιππόν, γνωστή ως Μανόν, καταδικάστηκε σε θάνατο γιατί ως γυναίκα δεν είχε το δικαίωμα να αναμειχθεί στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας της. «Επί τέλους μέσα σε λίγο χρόνο, το επαναστατικό δικαστήριο έδωσε ένα καλό μάθημα στις γυναίκες» έγραψε ο τύπος της εποχής βάζοντας τις γυναίκες… στη θέση τους!

Το καθοριστικό για την ανισότιμη κοινωνική θέση της γυναίκας είναι ο τρόπος παραγωγής κι όχι οι φυσικές – βιολογικές διαφορές με τον άντρα, υποστηρίζουν οι κλασικοί του μαρξισμού και κατηγορούν τον φεμινισμό ως αστικό στη θεωρία και στην πρακτική. Διαφωνούν ριζικά με την ανάλυση της κοινωνίας με βάση το φύλο, η οποία αγνοεί τις ταξικές διαφορές μεταξύ των γυναικών και διαιρεί το προλεταριάτο.

Από τη μεριά τους οι φεμινίστριες κατηγορούν τον μαρξισμό ότι έχει προσδιοριστεί από τους άνδρες στη θεωρία του και στην πρακτική και κινείται μέσα στην αντρική θεώρηση του κόσμου και προς το συμφέρον των αντρών.

Στη βιομηχανική Αγγλία το 1866 παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Κοινοβούλιο το Υπόμνημα Γυναικών για δικαίωμα ψήφου. Ο John Stuart Mill, γνωστός πολιτικός φιλόσοφος, το 1896 στο βιβλίο του με τίτλο «Η υποδούλωση των Γυναικών» τάσσεται υπέρ της ισότητας στις αμοιβές, της ελεύθερης πρόσβασης των γυναικών σε όλα τα επαγγέλματα, της νομικής και πολιτικής ισότητας. Λίγα χρόνια αργότερα, στην αυγή του 20ού αιώνα, το 1903, σχηματίστηκε η πρώτη γυναικεία οργάνωση διεκδικήσεων «Women’s Social and Political Union» (WSPU). Η καινοφανής για την εποχή οργάνωση υιοθετεί δυναμικές μεθόδους διεκδίκησης των αιτημάτων της. Έτσι έχουμε μια σειρά από μαχητικές διαδηλώσεις, εισβολές στο Κοινοβούλιο, ώς και εμπρησμούς δημόσιων κτηρίων. Οι φλεγματικοί Βρετανοί ονόμασαν τα μέλη αυτής της οργάνωσης σουφραζέτες. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1918, με τη νικηφόρα λήξη του Πολέμου, ύστερα από 2.584 (!) υπομνήματα, οι Βρετανοί αξιώθηκαν να παραχωρήσουν το δικαίωμα ψήφου στις Βρετανίδες! Ο 20ός ωστόσο αιώνας υπήρξε ο αιώνας που σε ολόκληρη τη διάρκειά του εξαλείφονταν κοινωνικές και πολιτικές ανισότητες που εκκρεμούσαν αιώνες τώρα!

Διαβάστε επίσης:

Η αιώνια μοναξιά του ωραίου φύλλου /1

Ελληνικές πτυχές του Ανατολικού Ζητήματος / 4

Ελληνικές πτυχές του Ανατολικού Ζητήματος / 3