Η άλωση του Διαστήματος

Ο Λουκιανός από τα Σαμόσατα, που γεννήθηκε στον Άνω Ευφράτη της Συρίας και έζησε περίπου από το 120 έως το 160 μ.Χ, περιγράφει ένα φανταστικό ταξίδι στη Σελήνη και μάλιστα την εγκατάσταση σ’ αυτήν.

Όμως η ανθρωπότητα δεν θα επηρεαστεί από αυτό το ταξίδι, καθώς για πολλούς αιώνες κυριαρχείται από τα δισδιάστατα όνειρά της. Ακόμη και τη Δευτέρα 22 Οκτωβρίου του σωτήριου έτους 1492, ο Χριστόφορος Κολόμβος σημειώνει στο ημερολόγιο πλοίου την αντίδραση των ιθαγενών απέναντι στον ερχομό των Ισπανών: «Θεωρούσαν

Όμως οι Ισπανοί δεν είχαν έλθει από κανέναν τέτοιον τόπο: Η αλήθεια ήταν ότι έμπρακτα απεδείκνυαν ότι δεν υπάρχει ένα απόλυτο πάνω και ένα απόλυτο κάτω, στο οποίο τα αντικείμενα έφευγαν με το κεφάλι! Ακόμη ήταν αλήθεια ότι ο Κολόμβος σηματοδοτούσε καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον προγενέστερο τη μαγική εποχή των εξερευνήσεων.

Θα περάσουν μερικοί αιώνες ακόμη, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι θα έλθει με τα εντυπωσιακά σχέδιά του για μηχανές στον αέρα. Όμως αργά ή γρήγορα η νέα εποχή έρχεται, οι σταθμοί της με την απόλυτη απελευθέρωση από την εδαφική εξάρτηση του ανθρώπου ακολουθούν:

Είναι η πτήση «επανδρωμένου» αεροστάτου στο Παρίσι το 1783… Είναι ο Ιούλιος Βερν που γράφει το μυθιστόρημα «Από τη Γη στη Σελήνη» τον επόμενο αιώνα, όμως η 17η Δεκεμβρίου 1903 είναι αυτή που θα κλιμακώσει τα ανθρώπινα όνειρα, όντας η ημερομηνία της πρώτης πτήσης των αδελφών Ράιτ.

Περισσότερο από μισόν αιώνα μετά, την 4η Οκτωβρίου 1957, θα έλθει η εκτόξευση του πρώτου σοβιετικού δορυφόρου που ονομάζεται «Sputnic» (=Σπιούνος), ενώ στις 3 Νοεμβρίου 1957 ακολουθεί η διαστημική πτήση της Λάικα – ενός θηλυκού σκύλου.

Το παράδειγμα των Σοβιετικών θα εμπνεύσει τους Γάλλους, που θα επιστρατεύσουν τη Felicette, μια γάτα αυτή τη φορά, που εκτοξεύεται (όπως και άλλες, συνολικά 14!) στο Διάστημα το 1963. Οι Αμερικανοί φαίνονται να υστερούν σ’ αυτή τη φάση, ενώ ο δορυφόρος που εκτοξεύουν τον Οκτώβρη του 1957, μερικές ημέρες μετά τον σοβιετικό, είναι καταφανώς μικρότερος σε μέγεθος.

Το 1961 θα έλθει η πρώτη επανδρωμένη πτήση των Σοβιετικών στο Διάστημα με τον Γιούρι Γκαγκάριν, ενώ δυο χρόνια αργότερα θα έχουμε την αντίστοιχη «φεμινιστική» με τη Βαλεντίνα Τερέκοσβα.

Όμως την 20ή Ιουλίου 1968 θα πραγματοποιηθεί το θαύμα των θαυμάτων: Είναι η προσελήνωση των Αμερικανών αστροναυτών, «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα μεγάλο άλμα για την ανθρωπότητα», που λέει ο επικεφαλής της αποστολής Νηλ Άρμστρογκ.

Το 1986 μια απρόσμενη καταστροφή έρχεται να αναχαιτίσει τη δυναμική της εξερεύνησης του Διαστήματος. Το διαστημικό εγχείρημα των ΗΠΑ, ονόματι «Challenger», καταλήγει σε 7 θανάτους και θρυμματίζει (σε ζωντανή μετάδοση…) το εκτοξευόμενο διαστημόπλοιο – μια κανονική κιβωτό υψηλής τεχνολογίας για εκείνη την εποχή.

Η ανάλυση του δυστυχήματος έδειξε ως αιτία τη βιαστική και παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες εκτόξευση του φέροντος πυραύλου, που υπαγόρευσε η εποπτεύουσα το εγχείρημα ιδιωτική εταιρεία… Το δυστύχημα αυτό θα επαναληφθεί το 2003, πάλι με 7 αστροναύτες, αλλά αυτή τη φορά θα είναι το διαστημικό λεωφορείο «Columbia» που θα διαλυθεί σε ύψος 60 χιλιομέτρων πάνω από το Τέξας και τη Λουϊζιάνα των ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια επανεισόδου του στη γήινη ατμόσφαιρα.

Εν τω μεταξύ στη συζήτηση που ξεσπάει για τους πυρηνικούς αντιδραστήρες, το Διάστημα προτείνεται ως φθηνή εστία απόθεσης των ραδιενεργών αποβλήτων. Όμως αυτή η χρήση δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 ο Πρόεδρος Ρήγκαν θέτει σε κίνηση το σχέδιο SDI, που παίρνει το όνομα «Πόλεμος των Άστρων». Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Αμερικανοί θα αποστούν από διεθνείς δεσμεύσεις: το 1979 αρνούνται τη συνθήκη που απαγορεύει την καταστροφή της ισορροπίας του σεληνιακού περιβάλλοντος. Ο λόγος έγκειται στη διακήρυξη του άρθρου 11 της Συνθήκης του 1967, που είναι συνθήκη για την προστασία του εξωτερικού διαστήματος και θεωρεί τον φυσικό δορυφόρο της Γης ως «κοινή κληρονομιά του ανθρώπινου είδους».

Το ίδιο περίπου διάστημα οι Σοβιετικοί προετοιμάζονται για όπλα με ακτίνες λέιζερ, για όπλα δεσμών σωματιδίων, για όπλα ραδιοσυχνοτήτων και για όπλα υψηλής κινητικής ενέργειας, που είναι σε θέση να καταστρέφουν δορυφόρους. Το 2006 ο Πρόεδρος Μπους εγκρίνει τη νέα διαστημική πολιτική της χώρας του (US National Space Policy) που ρυθμίζει τα της διεξαγωγής αμερικανικών διαστημικών δραστηριοτήτων και διακηρύσσει ουσιαστικά την απόλυτη ελευθερία εμπορικής και στρατιωτικής δράσης των ΗΠΑ στο Διάστημα.

Θα περάσουν κάποια χρόνια και ο Πρόεδρος Τραμπ (2016-2020) ενεργοποιεί μια «Διαστημική Δύναμη» (Space force), η οποία εξειδικεύεται σε πολεμικές επιχειρήσεις στο Διάστημα. Επί του παρόντος σκοπός της «Space force» δεν είναι η αποστολή δυνάμεων στο Διάστημα με στρατιωτικούς στόχους ή ο εποικισμός άλλων πλανητών και της Σελήνης: Στόχος είναι η προστασία αμερικανικών υποδομών σε τροχιά – δηλαδή των εκατοντάδων δορυφόρων που χρησιμοποιούνται για τηλεπικοινωνίες, για παρακολούθηση κ.λπ.

Η εξέλιξη αυτή γίνεται μέσα σε ένα τοπίο όπου διαχέονται πληροφορίες ότι η Κίνα και η Ρωσία προχωρούν με μεγάλα βήματα στο Διάστημα: Μάλιστα ο αντιπρόεδρος του Τραμπ, ονόματι Μάικ Πενς, έχει πει στο παρελθόν ότι οι δύο αυτές χώρες έχουν όπλα λέιζερ και αντιδορυφορικούς πυραύλους, τους οποίους οι ΗΠΑ πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν.

Η κατάσταση είναι πρόσφορη για να στηθεί ένα σκηνικό ψυχρού πολέμου μεταξύ των υπερδυνάμεων, που βρίσκονται σε οξύτατο ανταγωνισμό: Οι αμερικανικοί δορυφόροι τροφοδοτούν με δεδομένα μια σειρά από δραστηριότητες – μεταξύ των οποίων και η πλοήγηση των αεροπλάνων – και η καταστροφή τους θα είχε ολέθριες συνέπειες στις ΗΠΑ, με πρώτη απ’ όλες την αποδιοργάνωση των εναέριων μεταφορών.

Προς το παρόν, εκτός από τις ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και οι Ινδίες επιχειρούν στο Διάστημα με στόχο την άντληση πόρων αλλά και την άντληση στρατηγικών πλεονεκτημάτων. Η Ρωσία θα συνεχίσει τη δραστηριότητα της ΕΣΣΔ με τις 8 επιτυχείς αποστολές προσελήνωσης (τελευταία η Λούνα 24 το 1976) και θα συλλέξει δείγματα σεληνιακού εδάφους, η Κινεζική Διαστημική Υπηρεσία θα συνεχίσει την κατασκευή του γιγαντιαίου διαστημικού σταθμού Tiangong και θα συνεχίσει να τρέφει φιλοδοξίες για την αποστολή ανθρώπων στο φεγγάρι – ενώ έγινε η δεύτερη χώρα που προσεδάφισε τροχοφόρο ρομπότ στον Άρη.

Το Εθνικό Ίδρυμα Φυσικών Επιστημών της Κίνας προγραμματίζει ένα τεράστιο διαστημόπλοιο, κατασκευασμένο από ελαφρά υλικά και ικανό να συναρμολογηθεί στο Διάστημα: Πολλά αμφισβητούνται για το συγκεκριμένο εγχείρημα, πάντως το σίγουρο είναι ότι θα υλοποιηθεί με το «αμυντικό» πρόγραμμα της χώρας κατασκευής.

Εν τω μεταξύ η Ευρώπη κάνει κι αυτή τα δικά της βήματα στο Διάστημα, πιο φιλειρηνικά κατ’ ανάγκη. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος λειτουργεί από το 1979 και ήδη (2020) διαθέτει 60 δορυφόρους, ανιχνευτές και διαστημόπλοια, τα οποία χτενίζουν κυριολεκτικά το Διάστημα αποδίδοντας συγκεκριμένους καρπούς. Οι ευρωπαϊκοί δορυφόροι του προγράμματος «Κοπέρνικος» ασχολούνται κυρίως με τη Γη, παρέχοντας υψηλού επιπέδου υπηρεσίες για το κλίμα, την ατμόσφαιρα, την ανάπτυξη των φυτών, τη σύνθεση του εδάφους, την υγρασία και την ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Το διαστημικό τηλεσκόπιο «Hubble», προϊόν της συνεργασίας του Ευρωπαϊκού με τον Αμερικανικό Οργανισμό Διαστήματος, ήδη συμπληρώνει τα 30 χρόνια λειτουργίας το 2020 και εισφέρει αρκετές ανακαλύψεις στη διαστημική υπόθεση. Μια από αυτές είναι και η εκπληκτική επισήμανση του Γαλαξία NGC 4120, διαμέτρου 1.000 ετών φωτός.

Η κεντρική μαύρη τρύπα του δικού μας γαλαξία (Τοξότης Α) απέχει 27 χιλιάδες έτη φωτός, ενώ η μαύρη τρύπα του γαλαξία Messier 87 βρίσκεται 55 εκατομμύρια έτη – όπου το ένα έτος φωτός ισοδυναμεί με 9,5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα!

Οι εκπρόσωποι των πανεπιστημίων της Ζυρίχης και της Βέρνης βεβαιώνουν ότι βραχώδεις εξωπλανήτες, τυλιγμένοι σε πυκνές «εξωτικές» ατμόσφαιρες υδρογόνου – ηλίου, μπορεί να έχουν νερό σε υγρή μορφή εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, ίσως και συνθήκες κατάλληλες για ζωή, ακόμη και αν έχουν αποσπαστεί από το μητρικό άστρο τους και τριγυρνούν μόνοι τους στον γαλαξία.

Η Τουρκία είναι η χώρα που προσαρμόζεται στις διαστημικές απαιτήσεις, εκτοξεύοντας πύραυλο της εταιρείας Space X με δορυφόρο. Ο δορυφόρος αυτός έρχεται αρκετά πίσω από τον ελληνοκυπριακό δορυφόρο Hellas Sat 4, που εκτοξεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2019, και ήταν τηλεπικοινωνιακός, αλλά υποστηρίζει με τον καλύτερο τρόπο την τουρκική πολιτική ισχύος παρακολουθώντας τη Μέση Ανατολή, τον Περσικό Κόλπο, την Ερυθρά Θάλασσα, τη Μεσόγειο, τη βόρεια και ανατολική Αφρική, τη Νιγηρία, τη Νότια Αφρική και τις γειτονικές χώρες.

Τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα τίθεται σε εφαρμογή ο επαναχρησιμοποιούμενος πύραυλος, ο πύραυλος που επιστρέφει από προηγούμενη αποστολή του σε όρθια θέση (!), που η SpaceX δημιούργησε με στόχο την επίτευξη πολλαπλών αποστολών στο Διάστημα. Αυτή η τεράστια ανατροπή στα κόστη εκτόξευσης είναι απολύτως βέβαιο ότι θα δώσει μεγάλη ώθηση στην εξερεύνηση του Διαστήματος…

Το 1995 η απόκοσμη αλλά έμπλεη αστρικής έμπνευσης μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου – η γοητεία που ασκούσε πάνω του το Διάστημα κατέληξε σε μια θεσπέσια συμφωνία – θα οδηγήσει στην ονομασία ενός μικρού πλανήτη προς τιμήν του:

Με πρωτοβουλία του International Astronomical Union’s Minor Planet Center του Smisthonian Astronomical Observatory μετονομάζεται ο Asteroid 6354 σε Vangelis, που βρίσκεται σε απόσταση 247 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον Ήλιο όταν η Γη βρίσκεται σε 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα απόσταση. Το όνομά του συμπεριλαμβάνεται έτσι στη «γειτονιά» των άστρων όπου βρίσκονται οι μικροί πλανήτες που φέρουν μεγάλα ονόματα – Beethoven, Mozart και Bach….

Αυτή δεν ήταν η μόνη ονομασία μέρους του ηλιακού Διαστήματος με ελληνικά ονόματα. Σύμφωνα με πληροφορία του πανεπιστημιακού Θανάση Οικονόμου, που υπηρέτησε μέχρι πρόσφατα τη ΝΑΣΑ, οι ονομασίες Τέμπη, Άγραφα, Καλαμπάκα, Θεσσαλονίκη κ.λπ. δόθηκαν σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη Άρη ύστερα από δική του πρόταση!

Στον ίδιο πλανήτη η υψηλότερη κορυφή στο ηλιακό μας σύστημα, που ξεπερνάει τα 21 χιλιόμετρα (περνώντας κατά 2,5 φορές το Έβερεστ!) έχει ονομαστεί Όλυμπος (Olympus Mons). Ακόμη, προς τιμήν του Σταμάτη Κριμιζή, συνεργάτη της ΝΑΣΑ και γνωστού από τις έρευνές του και στους 8 πλανήτες που συνιστούν το ηλιακό μας σύστημα, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση μετονομάζει τον αστεροειδή 1979 UH σε 8323 Κριμιζής.

Παρ’ όλες αυτές τις ονομασίες, στην Τουρκία αναπτύσσεται ένα ρεύμα υποκατάστασης κάποιων όρων με αντίστοιχους τουρκικούς – π.χ. των όρων astronaut και cosmonaut, που προέρχονται από ελληνικές λέξεις, με τους όρους τζατζάμπεη (Casa-bey) ύστερα από πρόταση του ίδιου του Ερντογάν.

Διαβάστε επίσης:

ΣΥΡΙΖΑ: Κρατά τα «δυνατά» χαρτιά του για αργότερα

Πλειστηριασμοί από Σεπτέμβρη

Το «στενό κοστούμι» για τον χειμώνα – Ακρίβεια και ενέργεια τα μεγάλα «αγκάθια» για την κυβέρνηση το επόμενο διάστημα