Έρευνα: Η σχέση ανθρώπου και σκύλου μετρά 20.000 χρόνια - Yπήρξε το πρώτο εξημερωμένο ζώο

Οι σκύλοι, οι οποίοι προέρχονται από τους λύκους, ήταν το πρώτο εξημερωμένο οικιακό ζώο με το οποίο οι άνθρωποι ανέπτυξαν στενές σχέσεις, όμως μέχρι σήμερα λίγα πράγματα είναι γνωστά για την προϊστορία τους και τις σχέσεις τους με τους ανθρώπους.

Μία νέα διεθνής επιστημονική μελέτη - με τη συμμετοχή μάλιστα μίας Ελληνίδας αρχαιοζωολόγου - ρίχνει περισσότερο φως από κάθε άλλη φορά στο μακρινό παρελθόν των σκύλων, χάρη στην ανάλυση 27 αρχαίων γονιδιωμάτων των «καλύτερων φίλων» μας, τα οποία χρονολογούνται πριν από 100 έως 11.000 χρόνια και προέρχονται από διάφορα μέρη της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Σιβηρίας.

Μεταξύ άλλων, αποκαλύπτεται ότι λίγο μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων, πριν από 11.000 χρόνια, οι σκύλοι είχαν ήδη χωριστεί σε τουλάχιστον πέντε μεγάλες ράτσες, σε μία εποχή που πιθανώς κανένα άλλο ζώο δεν είχε ακόμη εξημερωθεί. Αυτό δείχνει ότι η σημερινή ποικιλομορφία των σκύλων έχει μία μακρά εξελικτική πορεία στη διάρκεια της εποχής των πάγων, όταν οι άνθρωποι ήταν ακόμη κυνηγοί - τροφοσυλλέκτες. Έως ότου υποχωρήσουν οι πάγοι, οι σκύλοι είχαν ήδη εξαπλωθεί στο βόρειο ημισφαίριο.

Η αρχαιογενετική ανάλυση, η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα στον κόσμο, με επικεφαλής τον Άντερς Μπέργκστρομ του Εργαστηρίου Αρχαίας Γονιδιωματικής του Ινστιτούτου Φράνσις Κρικ του Λονδίνου, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Science», αποκαλύπτει μία πολύπλοκη γενετική κληρονομιά και σχέση των σκύλων με τους ανθρώπους.

Συγκρίνοντας τα αρχαία γονιδιώματα με εκείνα των σύγχρονων σκύλων, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όλοι οι σκύλοι φαίνεται να μοιράζονται μία κοινή κληρονομιά, κάτι που σημαίνει ότι μάλλον η εξημέρωσή τους έγινε μόνο από έναν πληθυσμό αρχαίων λύκων.

Επίσης, βρήκαν ότι υπήρξε περιορισμένη μεταφορά γονιδίων από τους λύκους προς τους σκύλους μετά την εξημέρωση των τελευταίων, αλλά αντίθετα σημαντική ροή γονιδίων από τους σκύλους προς τους λύκους. Η ακριβής χρονολογία και ο γεωγραφικός προσδιορισμός της εξημέρωσης των πρώτων σκύλων παραμένουν άγνωστα ή αντικείμενο επιστημονικής αντιπαράθεσης.

Τα νέα γενετικά στοιχεία δείχνουν πως ήδη πριν από 11.000 χρόνια είχαν διαφοροποιηθεί και εξαπλωθεί παγκοσμίως πέντε μείζονες διακριτές ράτσες σκύλων. Το πώς ακριβώς συνέβη αυτή η επέκταση των σκύλων (αυτόνομα ή με τη βοήθεια των ανθρώπων που μετανάστευαν), είναι άγνωστο. Πάντως, η νέα μελέτη επιβεβαιώνει ότι οι σκύλοι είχαν εδώ και χιλιάδες χρόνια δημιουργήσει μία στενή σχέση με τους ανθρώπους, συχνά ακολουθώντας παράλληλη εξέλιξη, ακόμη και στο DNA τους (π.χ. παρόμοιες προσαρμογές ανθρώπων και σκύλων στην ικανότητα μεταβολισμού του οργανισμού τους).

Αφότου εμφανίστηκαν διαφορετικές ράτσες, εδώ και 10.000 χρόνια υπήρξαν συχνά επιμιξίες των σκύλων σε πολλά μέρη της Ευρασίας. Η γενετική ανάλυση εκτιμά ότι περίπου οι μισοί σκύλοι της Ευρώπης έχουν αρχική καταγωγή από την παλαιολιθική Μέση Ανατολή και οι άλλοι μισοί από τη Σιβηρία. Όταν οι πρώτοι γεωργοί άρχισαν τις μαζικές μετακινήσεις τους προς τη Δύση, συχνά -αλλά όχι πάντα- έφεραν μαζί και τους σκύλους τους.

Οπως αναφέρει στο σχετικό του ρεπορτάζ το Έθνος, στη μελέτη συμμετείχε και η Κατερίνα Τρανταλίδου, δρ. αρχαιολόγος - αρχαιοζωολόγος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του υπουργείου Πολιτισμού, ειδική στη μελέτη ζωικών οστεϊκών καταλοίπων. Έχει μελετήσει τα υπολείμματα ζώων από πολλές περιοχές της Ελλάδας και, μεταξύ άλλων, έχει διδάξει στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Σε ξεχωριστό κοινό άρθρο σχολιασμού στο «Science», o Παύλος Παυλίδης, ερευνητής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στην Κρήτη, και ο Μεχμέτ Σομέλ του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Μέσης Ανατολής στην Άγκυρα, επισημαίνουν ότι παρόλο που ο άνθρωπος και ο σκύλος χωρίζονται μεταξύ τους από 90 εκατομμύρια χρόνια εξελικτικής ιστορίας, έχουν περάσει το μεγαλύτερο διάστημα του πρόσφατου παρελθόντος ο ένας στην υπηρεσία του άλλου.

Όπως αναφέρουν, η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι οι σκύλοι προήλθαν από κάποιον πληθυσμό λύκων που αυτο-εξημερώθηκαν, ακολουθώντας τους παλαιολιθικούς ανθρώπους και τρώγοντας τα απομεινάρια του κυνηγιού των τελευταίων. Η αρχική εξελικτική απόκλιση λύκων - σκύλων πιθανώς συνέβη πριν 25.000 έως 40.000 χρόνια.

Το πότε και πού έγινε η πρώτη εξημέρωση των σκύλων από τους ανθρώπους, όπως υπογραμμίζουν, παραμένει ακόμη ασαφές. Σύμφωνα με τη νέα γενετική μελέτη, αυτό πιθανώς συνέβη πριν περίπου 20.000 χρόνια στη διάρκεια της κορύφωσης της τελευταίας περιόδου των παγετώνων. Αν αυτό όντως ισχύει, τότε οι σκύλοι πράγματι εξημερώθηκαν πριν από όλα τα άλλα ζώα (πρόβατα, χοίρους κ.ά.).