Ελληνικές όψεις του Ψυχρού Πολέμου - Η συμβολή του ΝΑΤΟ στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας

ΕΛΛAΔΑΈντυπη Έκδοση

Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και των νέων ιστορικών δεδομένων που προέκυψαν, άρχισαν να δημιουργούνται οι βάσεις μιας νέας αντιπαλότητας με πολύ ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Μέσα από τις μεταπολεμικές εξελίξεις, ο ανταγωνισμός για κυριαρχία σε γεωπολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό και ιδεολογικό επίπεδο εκφράστηκε από τους δυο νέους πρωταγωνιστές που προέκυψαν. Από τις σφοδρές συγκρούσεις δημιουργήθηκαν δυο νέοι κόσμοι. Από τη μεριά της Δύσης, ο ελεύθερος κόσμος με ηγέτιδα δύναμη την Αμερική,

που για πρώτη φορά καλείται ιστορικά να αναλάβει έναν παρόμοιο ρόλο, και από την άλλη η πάλαι ποτέ αυτοκρατορική Ρωσία με τη νέα ονομασία ΕΣΣΔ και τις ίδιες αυτοκρατορικές δομές και βλέψεις.

Ο ανταγωνισμός που προέκυψε ανάμεσα στις δυο αυτές δυνάμεις εξέφραζε και μια πρωτοφανή ιδεολογική σύγκρουση, που θα διατηρείτο ζωντανή με ένταση μέχρι την πτώση της ΕΣΣΔ. Μέσα σε αυτό το νέο πλαίσιο, οι δυο αντίπαλοι κόσμοι προσπάθησαν να ανταποκριθούν σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη και φιλοσοφία ζωής στις προσδοκίες των λαών τους για ανάπτυξη, εκσυγχρονισμό και υλική πρόοδο. Η αντιπαλότητα αυτή, που έμεινε γνωστή ως Ψυχρός Πόλεμος, έγινε στη χώρα μας αντιληπτή με ιδιαίτερη οξύτητα λόγω του εμφυλίου πολέμου.

Το στρατιωτικό σκέλος

Πάγιο αίτημα όλων των ελληνικών μεταπολεμικών κυβερνήσεων υπήρξε η ένταξη της χώρας στον δυτικό κόσμο ταυτόχρονα με την οικονομική ανάπτυξη. Μετά το 1956, ολόκληρη η εκσυγχρονιστική προσπάθεια της Ελλάδας επιδιώχθηκε μέσα από ένα συστηματικό και μακροχρόνιο πλαίσιο προγραμματισμού, με το ΝΑΤΟ να παίζει ουσιαστικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας.

Είναι λογικό αυτό να φαντάζει περίεργο, το πώς δηλαδή μια στρατιωτική συμμαχία θα μπορούσε να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό μιας χώρας. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί μέσα στις ψυχροπολεμικές συνθήκες της εποχής που δημιούργησαν οι δυο αντίπαλοι συνασπισμοί, οι οποίοι προσπαθούσαν μέσω των πολιτικών και στρατιωτικών τους δομών να επιλύσουν τα νέα αιτήματα που προέκυψαν στις κοινωνίες μετά τον καταστροφικό πόλεμο.

Πρώτα από όλα, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων που είχαν θέσει οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 1953 έως και το 1961 ήταν η εξασφάλιση της χώρας απέναντι στις εξωτερικές απειλές και η πολιτική της σταθεροποίηση. Σε αυτό το πρόβλημα, το ΝΑΤΟ, αν και ποτέ δεν προσέφερε επαρκή άμυνα στο καθαρά στρατιωτικό πεδίο, κατάφερε εν τούτοις ώς έναν βαθμό να αποτρέψει αφ’ ενός μια σοβιετική επίδραση στη χώρα και αφ’ ετέρου να ρυθμίσει τις σχέσεις ισχύος μεταξύ των περιφερειακών δυνάμεων της περιοχής.

Από την άλλη μεριά, ωστόσο, στο Κυπριακό, που έγινε αφορμή εντάσεως των ελληνοτουρκικών σχέσεων, το ΝΑΤΟ δεν έδειξε προθυμία να υπερασπιστεί τις ελληνικές θέσεις, πράγμα που δημιούργησε στο εσωτερικό της χώρας έντονα αντιδυτικά αισθήματα που έθεταν σε κίνδυνο την προσπάθεια ένταξης της χώρας στη Δύση, για την οποία εργαζόταν αόκνως η κυβέρνηση Καραμανλή και που τελικά με πολύ κόπο κατάφερε να την επιβάλει.

Παρ’ όλα αυτά, η σημασία του ΝΑΤΟ ως συνδέσμου της Ελλάδας με τη Δύση γίνεται φανερή ξεκάθαρα από ένα βρετανικό έγγραφο του 1956, που ανέφερε: «Γενικά πιστεύεται ότι οι Αμερικανοί δεν θα άφηναν ποτέ μια τόσο επικίνδυνη κατάσταση να εξελιχθεί, αλλά σε συγκεκριμένες περιστάσεις μπορεί να υπάρξει ένα σημείο δίχως επιστροφή μετά το οποίο θα γινόταν πολιτικά αδύνατο ακόμα και για τους Αμερικανούς να φέρουν την Ελλάδα πίσω σε δυτική τροχιά. Αυτό το σημείο, χωρίς αμφιβολία, θα το φτάναμε, αν η Ελλάδα έκοβε τους δεσμούς της με το ΝΑΤΟ».

Το οικονομικό πλαίσιο

Η συμβολή του ΝΑΤΟ στο οικονομικό πεδίο συνίσταται κυρίως στο ότι συνέβαλε στην κατανομή του κόστους και ομαλοποίησε τις αμυντικές δαπάνες της χώρας. Λειτουργούσε δεσμευτικά και είχε ως αρχή κάθε αύξηση στρατιωτικών δαπανών να είναι ανάλογη με την ανάπτυξη των εθνικών πόρων. Με αυτή την αρχή, οι χώρες του ΝΑΤΟ συνδύασαν αποτελεσματικά το πολιτικοοικονομικό πλαίσιο με τις στρατιωτικές δαπάνες στη λογική μιας κοινής διεθνούς πολιτικής, καλά οργανωμένης. Για την Ελλάδα αυτή η αρχή δεν ίσχυσε στον βαθμό που αυτό συνέβη σε άλλες χώρες.

Από τη μια, πρέπει να παραδεχτούμε ότι η χώρα με την είσοδό της στη Συμμαχία ανακουφίστηκε μερικώς από τα αμυντικά βάρη, ενώ ταυτόχρονα εμπεδώθηκε ένα αίσθημα ασφάλειας. Το αίσθημα ασφάλειας αποτέλεσε βασική προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη. Κατά τη δεκαετία του ’50 και στα πρώτα χρόνια της επόμενης, όμως, τα έξοδα των αμυντικών δαπανών συνέχιζαν να θέτουν σε κίνδυνο τα αναπτυξιακά προγράμματα των ελληνικών κυβερνήσεων με αποτέλεσμα η χώρα να εξαρτάται από την αμερικανική οικονομική και στρατιωτική βοήθεια, η οποία θα διασφάλιζε την ανάπτυξη. Για τη διεκδίκηση αυτής της απαραίτητης για την εθνική οικονομία βοήθειας, οι ελληνικές κυβερνήσεις επέσειαν ως βασικό επιχείρημα την ιδιότητα της χώρας ως μέλους - κράτους στο ΝΑΤΟ. Το ίδιο το ΝΑΤΟ με τη σειρά του επισήμανε ότι για την εκπλήρωση των στρατιωτικών αναγκών των μελών - κρατών είναι απαραίτητη προϋπόθεση η οικονομική ανάπτυξη των χωρών - μελών. Οι ελληνικές επικλήσεις στις αμερικανικές κυβερνήσεις για οικονομική βοήθεια διαπνέονταν από το σκεπτικό ότι ήταν απαραίτητη για να μπορέσει η χώρα να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της απέναντι στη Συμμαχία.

Βέβαια, για τον καθορισμό της αμερικανικής οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα έπαιζαν ρόλο και οι κατά καιρούς διμερείς σχέσεις των χωρών. Αυτό, όμως, δεν μείωνε τη σημασία που είχε στις διεκδικήσεις και το στρατιωτικό κομμάτι των πιέσεων, πράγμα που επηρέαζε άμεσα τις πολιτικές διαπραγματεύσεις. Δεν είναι τυχαία μια σχετική ανακοίνωση του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών το 1957, στην οποία μεταξύ άλλων τονιζόταν: «Άπαντα τα μέλη - κράτη του ΝΑΤΟ βοηθούνται υπό των Ηνωμένων Πολιτειών, η βοήθεια δε αυτή παρέχεται πάντα με γνώμονα τας υπό των αρμοδίων οργάνων του ΝΑΤΟ καθοριζομένας ανάγκας των. Το γεγονός ότι κράτη τινά όπως π.χ. η Ελλάς και η Τουρκία ενισχύοντο οικονομικώς και προ του ΝΑΤΟ υπό των ΗΠΑ, δεν σημαίνει ότι η καταβαλλομένη βοήθεια είναι άσχετος προς το ΝΑΤΟ».

ΝΑΤΟΕλλάδα ΝΑΤΟIssue: 2037Issue date: 6-9-2018Has video: Exclude from popular: 0
Keywords
Τυχαία Θέματα