Δημαγωγικό παιχνίδι λέξεων και εννοιών

Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της πολιτικής ζωής μας, είναι η δημαγωγική χρήση λέξεων και η ηθελημένη σύγχυση νοημάτων. Ας δούμε μερικά εξ αυτών.

Αρχικώς οι λέξεις «δεξιά» και «αριστερά» βρίσκονται επί κεφαλής κάθε πολιτικής δημαγωγίας. Όπως ξέρουμε, οι όροι αυτοί εισήχθησαν στο πολιτικό λεξιλόγιο μετά τη συντακτική συνέλευση στην επαναστατημένη Γαλλία του 1789. Οι πιστοί στον Λουδοβίκο τον ΙΣΤ΄ κάθονταν δεξιά του, ενώ οι ενιστάμενοι στη βασιλική παντοδυναμία κάθονταν αριστερά. Οι δεξιοί τάσσονταν υπέρ της συντήρησης

της μονοκρατορίας του βασιλιά, ως κεντρικής εξουσίας, οι αριστεροί μάχονταν για τη διάχυση της εξουσίας προς συλλογικότερα σώματα. Το ίδιο λοιπόν θα έπρεπε να ισχύει και για τη σημερινή «δεξιά» και «αριστερά», μιας και χρησιμοποιούνται οι όροι αυτοί. 

Γρήγορα όμως, οι όροι αντιστράφηκαν. Η «αριστερά» κατέληξε να στηρίζει τη κεντρική εξουσία, δηλαδή το κρατικιστικό μοντέλο διακυβέρνησης της χώρας, συχνά χρησιμοποιώντας τον ψευδεπίγραφο όρο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός». Πρώτη διδάξασα η πρώην ΕΣΔΔ, με τα «Σοβιέτ», που υπάκουαν ασυζητητί στο μοναδικό κεντρικό κόμμα. Η «δεξιά» δημαγωγούσε και δημαγωγεί, άλλοτε προς τον κρατικό συγκεντρωτισμό, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου λειτουργίας πολλών κοινοβουλίων που ενισχύουν την υπερεξουσία του πρωθυπουργού, άλλοτε προς ένα «φιλελευθερισμό» απροσδιορίστου και πολυσήμαντης εννοίας, επιτρέπουσας κάθε επ’ αυτής  δημαγωγία.  

Ας έρθουμε στον «φιλελευθερισμό»: Οι δηλούντες «φιλελεύθεροι», επικαλούνται το «αόρατο χέρι της αγοράς», που θα εξυπηρετήσει τελικώς όλη την κοινωνία, όπως αναφέρει, στην «Έρευνα σχετικά με τη φύση και τα αίτια του πλούτου των Εθνών», ο Άνταμ Σμιθ (18ος αιώνας). Αγνοούν όμως πως ο Άνταμ Σμιθ ήταν πρώτα φιλόσοφος και μετά οικονομολόγος. Η αγνόηση του πρώτου του έργου, τη «Θεωρία των Ηθικών Συναισθημάτων», συνιστά καπήλευση του όλου έργου του και λανθασμένη χρήση του όρου «φιλελευθερισμός». Η σκέψη του εκκινούσε από τη διαπίστωση πως καίτοι ο άνθρωπος είναι αρχικώς ιδιοτελής, έχει την ικανότητα να αναπτύξει ηθικές κρίσεις, φιλία και συμπόνοια για τον συνάνθρωπό του, να επιδεικνύει δηλαδή «συμπάθεια» και να αποδίδει δικαιοσύνη. Πίστευε δηλαδή, πως ο άνθρωπος, ναι μεν επιδιώκει προσωπικό συμφέρον στη συμπεριφορά του, όμως  οφείλει να ακολουθεί τους κανόνες ηθικής που επικρατούν στην κοινωνία εντός της οποίας ζει. Αυτά μας έλεγε ο Άνταμ Σμιθ. 

Η παρερμηνεία όμως του φιλοσόφου αυτού, γρήγορα οδήγησε στη μετάλλαξη του φιλελευθερισμού του σε ένα ανέλεγκτο οικονομικό laissez-faire, που άφησε την κοινωνία απροστάτευτη. Ακόμα χειρότερα σήμερα, που χρησιμοποιείται ο ψευδεπίγραφος όρος «νεο-φιλελευθερισμός», που όχι  μόνο δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον «φιλελευθερισμό» του Άνταμ Σμιθ, αλλά έχει καταστεί και αντιαναπτυξιακός, στο βαθμό που συνδέεται με το σημερινό χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η στη συνέχεια αναζήτηση τρόπων επιβίωσης της κοινωνίας, τον 19ος αιώνα, οδήγησε σε προτάσεις περί «σοσιαλισμού», ελληνιστί «κοινωνιοκεντρισμού». Ανατρέχοντας όμως στις χώρες που διατείνονταν πως λειτουργούσαν  «σοσιαλιστικά», εύκολα διαπιστώνουμε την δόλια ασάφεια με την οποίαν χρησιμοποιούσαν τον όρο αυτόν. Μάλιστα με τραγικές ακρότητες, π.χ. με τον «εθνικοσοσιαλισμό» του Χίτλερ, που αιματοκύλησε την Ευρώπη και με τον «σοσιαλισμό» του Στάλιν, που προχώρησε σε μαζικές εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων.

Ερχόμενοι στα καθ’ ημάς, εύκολα διαπιστώνουμε πως η δημαγωγική χρήση των όρων που προαναφέραμε, εγγίζει πλέον τα όρια του εμπαιγμού. Ο σοσιαλισμός, δηλ. ο κοινωνιοκεντρισμός, ο κρατισμός, με την έννοια της πανίσχυρης κεντρικής εξουσίας και ο ασαφής και πολυσήμαντος φιλελευθερισμός, βρίσκονται στις προτεραιότητες πότε των  αυτοπροσδιοριζόμενων ως «αριστερών» και πότε των αυτοπροσδιοριζόμενων ως «δεξιών» κομμάτων.

Τα ανωτέρω βέβαια πάντα λεκτικά, γιατί «στην πολιτική λέγονται πράγματα που δεν γίνονται και γίνονται πράγματα που δεν λέγονται» (δεν έχει υπάρξει αντιδημοκρατικότερη ρήση). Θεωρούμε, π.χ., «φιλελεύθερη» πολιτική, την υπεξαίρεση της δημόσιας περιουσίας και των δημόσιων πλουτοπαραγωγικών πηγών και την πώλησή τους σε «ιδιώτες», που εσαεί σιτίζονται με λεφτά του κράτους. Αλλά όταν κυβερνούν «αριστερά» κόμματα, αυτό το δεχόμαστε ασυζητητί. Τελικώς μήπως είναι έργο ταυτόχρονα της «αριστεράς» και της «δεξιάς», με την «αριστερά» στο απυρόβλητο;  

Ας έρθουμε και στο «κέντρο», επίσης ασαφής έννοια. Λόγω των ασαφών εννοιών της «δεξιάς», της «αριστεράς» -και των παραγώγων τους- είναι προφανώς δύσκολο να ορίσουμε το κέντρο τους. Η προέλευσή του βέβαια, που ανάγεται στον 19ο αιώνα, οφείλεται σε μια προσπάθεια σύζευξης των θετικών στοιχείων του «αόρατου χεριού» της αγοράς, με την ανάγκη ενίσχυσης ενός κεντρικού κράτους, ως  ρυθμιστή των κοινωνιών και εγγυητή βασικών κοινωνικών παροχών. Αλλά τελικώς και αυτό το «κέντρο» (τότε δεν χρησιμοποιείτο άλλωστε ως όρος) διαστράφηκε, ιδιαιτέρως στη χώρα μας: «Κεντρώα» κόμματα δημιούργησαν ή αποδέχθηκαν εξορίες αντιφρονούντων, κάλεσαν στρατούς μεγάλων δυνάμεων προς επιβολή της εγχώριας τάξης και αποδέχθηκαν, αν δεν εισήγαγαν, κατ’ εξοχήν νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Δημιουργήσαμε και τα παράγωγα «κεντροδεξιά» και «κεντροαριστερά», για μεγαλύτερη εκλογική εμβέλεια. Ανατρέχοντας στην πρόσφατη πολιτική μας ιστορία, διαπιστώνουμε πως κατελάμβαναν την εξουσία «αριστερά» και «κεντροαριστερά» κόμματα, που εγκαθίδρυαν  πολιτικές που τα «δεξιά» ή «κεντροδεξιά» κόμματα δεν τολμούσαν να κάνουν, αλλά και αντιστρόφως. 

Αφήνουμε κατά μέρος λέξεις όπως «ελευθερία» και «δημοκρατία», που εννοιοδοτούνται κατά το δοκούν των εκάστοτε πολιτικολογούντων, βεβαίως και τις λέξεις που εντέχνως ενοχοποιήθηκαν, την «πατρίδα» και το «έθνος» (θυμάμαι τους λόγους του πρώην Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γαλλίας, G. Marchais, που επικαλείτο συχνά την πατρίδα του και το έθνος του. Αν σήμερα το κάνει κάποιος πολιτικός, θα ενοχοποιηθεί ως «ακροδεξιός» και φασίστας). Το ερώτημα που τίθεται, είναι τι πρέπει να κάνουμε, εν μέσω της δημαγωγικής καταιγίδας που υφιστάμεθα. Αυτό θέλει ιδιαίτερη συζήτηση, αλλά εν συντομία θα λέγαμε πως είναι αδήριτος η ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε τι ακριβώς θέλουμε, ως άτομα και ως κοινωνία. Έτσι να ορίσουμε τις κοινωνικές, δηλαδή πολιτικές, προτεραιότητές μας, κωφεύοντας στους επιτήδειους, που επιτυχώς μέχρι τώρα, μας ελέγχουν πολιτικά. Προϋποτίθεται η ενεργός συμμετοχής μας στα κοινά… Ας ξαναδιαβάσουμε τον «Επιτάφιο» του Περικλή, όπως τον αποτύπωσε ο Θουκυδίδης.

Διαβάστε επίσης:

Αναπτυξιακός νόμος: Μέχρι 10 εκατ. ευρώ το συνολικό ποσό ενίσχυσης ανά υποβαλλόμενο επενδυτικό σχέδιο

Δυναμική η επιστροφή της Carrefour

Ακριβό μου… PCR