Άμεσα μέτρα για μείωση θανάτων από καύσωνες

ΚΟΣΜΟΣΈντυπη Έκδοση

 

Η ακραία ζέστη θα χτυπά όλο και πιο συχνά την Ευρώπη

Η κλιματική αλλαγή ήδη σκοτώνει κόσμο και οι χώρες είναι αναγκασμένες να μάθουν να προσαρμόζονται στην ακραία ζέστη. Τις τελευταίες μέρες καύσωνες μετέτρεψαν Ευρώπη και Αμερική σε κλιβάνους. Ο Ιούλιος του 2019 πέρασε στην ιστορία ως ο πιο ζεστός μήνας που έχει καταγραφεί παγκοσμίως, όπως επιβεβαιώνει και η ευρωπαϊκή υπηρεσία για την κλιματική αλλαγή Copernicus.

Εκτός από τα συνήθη πρωτοσέλιδα, όμως, οι επιπτώσεις τής υπερβολικής ζέστης συχνά είτε παραβλέπονται είτε υποτιμούνται. Οι εικόνες από πλημμύρες

ή ακραίες καταιγίδες μπορεί να είναι πιο εντυπωσιακές, όμως οι καύσωνες μπορούν να προκαλέσουν περισσότερους θανάτους. Οι καύσωνες είναι από τις πιο θανατηφόρες εκδηλώσεις της κλιματικής αλλαγής. Κάποιες φορές οι επιπτώσεις τους είναι αδιαμφισβήτητες, όπως με το κύμα ακραίας ζέστης που χτύπησε την Ευρώπη το 2003 και εκτιμάται ότι κόστισε τη ζωή σε 70.000 ανθρώπους.

Συχνότερα, όμως, οι θανατηφόρες επιπτώσεις ενός καύσωνα υποβαθμίζονται, όπως συνέβη με τον καύσωνα της Ολλανδίας το 2018. Σε διάρκεια τριών εβδομάδων πέθαναν περί τα 300 άτομα περισσότερα απ’ όσα φυσιολογικά αναμενόταν να πεθάνουν εκείνη την εποχή του χρόνου. Στις επίσημες στατιστικές αυτό κατεγράφη ως απλά μια «μικρή αύξηση». Αν, όμως, αυτοί οι 300 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους σε μια π.χ. πλημμύρα, θα ήταν πρωτοσέλιδο.

Οι καταστροφές που προκαλεί η ακραία ζέστη δεν τυγχάνουν της προσοχής που τους αρμόζει για διάφορους λόγους. Οι θάνατοι τείνουν να είναι ευρέως διασκορπισμένοι και δεν εντοπίζονται σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Επίσης οι καύσωνες δεν συνοδεύονται από τις θεαματικές καταστροφές περιουσιών, όπως σε φαινόμενα που σχετίζονται με νερό ή ανέμους.

Επιπλέον συχνά οι θάνατοι λόγω ακραίας ζέστης δεν αποδίδονται απευθείας σε θερμοπληξία. Οι υψηλές θερμοκρασίες μετατρέπουν χρόνιες καταστάσεις σε θανατηφόρες. Δηλαδή άνθρωποι με προϋπάρχοντα προβλήματα, όπως καρδιολογικά ή πνευμονολογικά, παθήσεις με τις οποίες ζουν επί χρόνια, πεθαίνουν πρόωρα λόγω καύσωνα, αν και χωρίς την έκθεσή τους σε ακραία ζέστη θα συνέχιζαν να ζουν.

Αναπόφευκτα οι καύσωνες θα μας απασχολήσουν περισσότερο καθώς γίνονται όλο και συχνότεροι. Όσο συνεχίζεται η συγκέντρωση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, όχι μόνο θα συνεχίσει να ανεβαίνει η θερμοκρασία παντού, αλλά τα κύματα ακραίας ζέστης θα «εισβάλλουν» στις ζωές μας πιο συχνά.

Η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Βρετανίας υπολόγισε ότι μέχρι το 2040 στην Ευρώπη τα καλοκαίρια με θανατηφόρους καύσωνες όπως αυτό του 2003 θα αποτελούν το σύνηθες, άσχετα με το πόσο γρήγορα θα μειωθούν οι εκπομπές αερίων. Η αστικοποίηση εντείνει ακόμη περισσότερο τους κινδύνους για την υγεία. Οι πόλεις είναι πάντοτε πολύ πιο ζεστές από ό,τι οι περιοχές εκτός και ο πληθυσμός τους όλο και αυξάνεται.

Τι μπορεί να γίνει

Το μόνο «καλό νέο» είναι ότι οι περισσότεροι θάνατοι λόγω καύσωνα μπορούν να αποφευχθούν, φτάνει να υπάρξουν τρεις δέσμες μέτρων:

1. Ο κόσμος πρέπει να ενημερωθεί επαρκώς για το ότι οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να σκοτώσουν. Παράλληλα, να δημιουργηθούν συστήματα προειδοποίησης. Οι καύσωνες είναι δυνατόν να προβλεφθούν με ικανοποιητική ακρίβεια, που σημαίνει ότι μπορούν να δίνονται εκ των προτέρων προειδοποιήσεις και οδηγίες.

Ακόμη και τα social media γίνεται να βοηθήσουν. Το 2017 μια καμπάνια μέσω Facebook που προειδοποιούσε για ένα μεγάλο κύμα καύσωνα στην Ντάκα, πρωτεύουσα του Μπαγκλαντές, «έφθασε» σε 3,9 εκατ. ανθρώπους, τον μισό πληθυσμό της πόλης.

2. Δροσεροί σκιεροί χώροι και φρέσκο νερό θα πρέπει να είναι διαθέσιμα όλο το 24ωρο. Ειδικότερα στις φτωχότερες περιοχές, κλιματιζόμενες αίθουσες και σχολεία πρέπει να παραμένουν ανοιχτά και τη νύχτα. Η πόλη του Κέιπ Τάουν εγκατέστησε spray parks (μικρά σιντριβάνια και πισίνες) σε διάφορες γειτονιές για να μπορεί ο κόσμος να βρίσκει ανακούφιση από τη ζέστη.

3. Τα νέα κτήρια πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα να είναι ανθεκτικά στην ακραία ζέστη και τα ήδη υπάρχοντα να προσαρμοστούν. Λευκοί τοίχοι, ειδικά καλύμματα ή υλικά στις οροφές και επιπλέον πράσινο στις πόλεις βοηθούν στη μείωση της συσσώρευσης της ακραίας θερμότητας και με σχετικά μικρό κόστος.

Στη Φιλαδέλφεια ένα πρόγραμμα εγκατάστασης «cool roofs» (ειδικές μονώσεις στις ταράτσες κατά της συσσώρευσης ζέστης) μείωσε τη μέγιστη θερμοκρασία στο εσωτερικό των κτηρίων κατά 1,3 βαθμούς Κελσίου!

Η... λάβα στην Κηφισίας

Πριν από λίγες μέρες στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε πειραματική πτήση drones πάνω από την πόλη με σκοπό να καταγραφεί το θερμικό αποτύπωμα δρόμων, κτηρίων και κατασκευών της Λεωφόρου Κηφισίας, προκειμένου να γίνει ορατή η «συμπεριφορά» τους κάτω από τον καυτό ήλιο των ημερών του καύσωνα. Οι θερμοκρασίες που καταγράφηκαν στο οδόστρωμα αλλά και στις ταράτσες των κτηρίων έφθαναν τους 60 και 70 βαθμούς Κελσίου.

Στις φτωχότερες χώρες, όπου το κλίμα συχνά είναι θερμότερο και πιο υγρό, τα συστήματα δημόσιας υγείας συνήθως είναι ανεπαρκή. Τα όποια βοηθητικά μέτρα για την ακραία ζέστη παρέχονται από φιλανθρωπικές οργανώσεις – αν παρέχονται. Οι περισσότεροι θάνατοι σημειώνονται είτε σε απομακρυσμένες περιοχές είτε σε πυκνοκατοικημένες φτωχές αστικές περιοχές, όπου στριμώχνονται παραπήγματα με τσίγκινες οροφές που αυξάνουν τον κίνδυνο οι υψηλές θερμοκρασίες να γίνουν θανατηφόρες.

Η προσαρμογή δεν αποτελεί εναλλακτική στη μείωση των εκπομπών αερίων. Αντίθετα, είναι απαραίτητο να γίνουν και τα δύο. Οι επιστήμονες επιμένουν ότι, ακόμα κι αν οι καθαρές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου μειωθούν στο μηδέν μέσα στον αιώνα που διανύουμε, η «επιμονή» των αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα θα συνεχίσει να φέρνει καύσωνες για δεκαετίες.

Καύσωνας και... εγκλήματα

Φαίνεται ότι η ακραία ζέστη καταστρέφει την παραγωγικότητα ακόμη και στο πεδίο του εγκλήματος. Στα τέλη Ιουλίου κάποια αστυνομικά τμήματα στις ΗΠΑ ανέβασαν posts που ανακοίνωναν ένα... μορατόριουμ στο έγκλημα. «Παραείναι δυνατή η ζέστη για να είσαι έξω και να διαπράττεις έγκλημα» έγραψε στη σελίδα του στο Facebook αστυνομικό τμήμα του Ιλινόι. Αστυνομικό τμήμα της Μασαχουσέτης ανακοίνωσε ότι «δεν είχαμε καθόλου πελάτες στο “ξενοδοχείο’’ μας απόψε, άρα υποθέτουμε ότι όλοι οι εγκληματίες συμμορφώνονται με τις οδηγίες αντιμετώπισης του καύσωνα».

Στην Ευρώπη ο Ιούνιος ήταν ο θερμότερος που έχει καταγραφεί στην ήπειρο. Στην κορυφή του Μον Μπλανκ, του υψηλότερου όρους στη Δυτική Ευρώπη, τα όργανα κατέγραψαν 7 βαθμούς Κελσίου. Η φυσιολογική θερμοκρασία για τον Ιούνιο είναι κάτω του μηδενός. Στη Νότια Γαλλία ο υδράργυρος έφτασε τους 46 βαθμούς Κελσίου.

Φαινόμενα χωρίς προηγούμενο

Ο Ιούνιος κατεγράφη και παγκοσμίως ως ο θερμότερος ιστορικά.

● Έλιωσαν 10 δισ. τόνοι πάγου.

● Στον Αρκτικό Κύκλο μαίνονται θηριώδεις φωτιές.

● Οι επιστήμονες στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου εκτιμούν ότι τα φαινόμενα του φετινού καλοκαιριού είναι «χωρίς προηγούμενο» και ειδικά το μέγεθος των πυρκαγιών σε αρκτικές περιοχές δεν έχει συμβεί τα τελευταία 10.000 χρόνια.

● Οι πυρκαγιές στην Αρκτική όχι μόνο αποτελούν το πιο πρόσφατο σύμπτωμα της κλιματικής αλλαγής, αλλά πρόκειται και να την επιταχύνουν. Άλλωστε, οι συγκεκριμένες πυρκαγιές που καίνε και τεράστιες εκτάσεις τύρφης παράγουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο.

Κάποτε τα κύματα ακραίας ζέστης θεωρούνταν μεμονωμένα και εξαιρετικά σπάνια φαινόμενα. Το 2003, όταν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στην Ευρώπη πέθαναν πρόωρα λόγω ενός καύσωνα διάρκειας δυο εβδομάδων, το γεγονός χαρακτηρίστηκε ως φαινόμενο που συμβαίνει μια φορά στα 1.000 χρόνια.

Μόλις 12 χρόνια μετά, μελέτη του δρος Νικολάου Χριστίδη, βραβευμένου ειδικού στη μετεωρολογία και την επίπτωση του ανθρώπου στο κλίμα, για το Hadley Center, το τμήμα κλιματικών ερευνών της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας της Βρετανίας, βρήκε ότι τέτοιας σφοδρότητας καύσωνες έχουν ήδη καταστεί πλέον φαινόμενα με 100 χρόνια περιοδικότητα, κι όχι 1.000, και έως το 2040 θα παγιωθούν ως συνηθισμένα.

Τα δύο ερωτήματα

Τα βασικά ερωτήματα είναι δύο. Αν αυτό μπορεί να αλλάξει και αν συγκεκριμένα φαινόμενα όπως οι καύσωνες των τελευταίων εβδομάδων σε Ευρώπη και Αμερική προκαλούνται από τα αέρια θερμοκηπίου που συσσωρεύονται στην ατμόσφαιρα.

Για χρόνια η ημιεπίσημη γραμμή ήταν ότι στην κλιματική αλλαγή δεν μπορεί να χρεωθεί συγκεκριμένο καιρικό φαινόμενο, αλλά μόνο τάσεις. Αυτή άρχισε να αλλάζει το 2004, όταν δημοσιεύτηκε η πρώτη μελέτη που επιχειρούσε να ερμηνεύσει ένα φαινόμενο.

Η μελέτη επικεντρωνόταν στον καύσωνα του 2003 στην Ευρώπη, όταν οι μέσες καλοκαιρινές θερμοκρασίες έσπασαν κάθε ρεκόρ σε 150 χρόνια καταγραφής θερμοκρασιών. Συγκρίνοντας προσομοιώσεις ενός κόσμου με και χωρίς εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, η συγκεκριμένη μελέτη βρήκε ότι η κλιματική αλλαγή είχε κάνει δυο φορές πιο πιθανό τον θανατηφόρο καύσωνα από ό,τι θα ήταν διαφορετικά.

Έκτοτε μελέτες τέτοιου είδους, που προσπαθούν να ερευνήσουν το πώς η κλιματική αλλαγή προκαλεί ακραία καιρικά φαινόμενα, γίνονται όλο και πιο συχνά. Μια πρόσφατη παρατεταμένη ξηρασία στην Καλιφόρνια συνδέθηκε άμεσα με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Το ίδιο και το κύμα ακραίου καύσωνα που έπληξε τη Νότια Ευρώπη το 2017.

Ανάλυση της World Weather Attribution συμπέρανε ότι ο καύσωνας της Ευρώπης ήταν φαινόμενο του οποίου η πιθανότητα εμφάνισης αυξήθηκε κατά τουλάχιστον δέκα φορές λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Το κλιματικό αποτύπωμα

Οι μελέτες κλιματικής αιτιολόγησης δεν ασχολούνται μόνο με τους καύσωνες. Πλημμύρες, καταιγίδες και ακραία παγωνιά έχουν επίσης το κλιματικό τους αποτύπωμα.

Όταν τον Αύγουστο του 2017 ο τυφώνας «Χάρβεϊ» χτύπησε το Τέξας φέρνοντας τεράστιες ποσότητες βροχής, προκάλεσε τόσο σαρωτικές πλημμύρες ώστε 80 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η World Weather Attribution συμπέρανε ότι σε αυτή την περίπτωση η κλιματική αλλαγή ήταν υπεύθυνη για μια αύξηση των επιπέδων βροχόπτωσης μεταξύ 8% και 19%.

Από το 2012 η Αμερικανική Μετεωρολογική Εταιρεία δημοσιεύει μια ετήσια σύνοψη όλων των μελετών κλιματικής αιτιολόγησης. Προκύπτει ότι περίπου το 70% των καιρικών φαινομένων έχει επηρεαστεί από την κλιματική αλλαγή.

Ένα βασικό ζητούμενο αυτών των αναλύσεων είναι να γίνονται γρηγορότερα.

Η ανάλυση του καύσωνα του 2003 χρειάστηκε έναν χρόνο να δημοσιοποιηθεί και μέχρι τότε το δημόσιο ενδιαφέρον είχε λίγο πολύ ατονήσει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει ένα πρότζεκτ κλιματικής ανάλυσης που θα ξεκινήσει τον Νοέμβριο με σκοπό να προσφέρει ταυτόχρονη αιτιολόγηση των φαινομένων για όλη την Ευρώπη σε πραγματικό χρόνο.

Η πρώτη δοκιμή έγινε τον Ιούνιο με το κύμα του καύσωνα. Μέσα σε λίγες μέρες οι Ευρωπαίοι επιστήμονες είχαν συμπεράνει ότι οι συγκεντρώσεις αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα κατέστησαν την εκδήλωση του συγκεκριμένου καύσωνα πέντε φορές πιθανότερη.

Αληθινοί και ήδη παρόντες

Όλες αυτές οι μελέτες καταδεικνύουν ότι οι κίνδυνοι που επιφέρει η κλιματική αλλαγή είναι αληθινοί και ήδη παρόντες, όχι απλώς κάτι για να ανησυχούν οι μελλοντικές γενιές. Επίσης μπορούν να βοηθήσουν στις αποφάσεις για δημιουργία και προσαρμογή των υποδομών.

Τη στιγμή που καύσωνες που κάποτε συνέβαιναν κάθε χίλια χρόνια σύντομα πρόκειται να γίνουν τόσο συχνοί ώστε να θεωρούνται «φυσιολογικοί», τα συστήματα δημόσιας υγείας αλλά και ολόκληρες οι πόλεις μας πρέπει να σχεδιαστούν ή να επανασχεδιαστούν, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν.

ζέστηΕυρώπηκαύσωνεςθάνατοιIssue: 2085Issue date: 8-8-2019Has video: Exclude from popular: 0