Αφιέρωμα: «Αβέρωφ», ο θρύλος του Αιγαίου! – Εξοπλισμοί, ο Ζαχάρωφ και το ατμόπλοιο «Πέλοψ»!

Λίγο πριν από την έναρξη του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, η Ελλάδα είχε ενώσει τις δυνάμεις της μαζί με τη Σερβία, τη Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η Αθήνα είχε στραμμένη, εκτός των άλλων, την προσοχή της ιδιαίτερα στο Αιγαίο, όπου τα περισσότερα νησιά που κατοικούνταν από ελληνικής καταγωγής πληθυσμούς, όπως η Λήμνος, η Λέσβος, η Χίος και τα Δωδεκάνησα νοτιότερα, παρέμεναν υπό την οθωμανική κυριαρχία.

Το σχέδιο ήταν η ενσωμάτωση αυτών των νησιών που, έτσι κι αλλιώς, ήταν ελληνικά νησιά εδώ και αιώνες. Η αγορά του «Αβέρωφ» ήταν ενταγμένη μέσα στο ευρύτερο αυτό σχέδιο, το οποίο απαιτούσε φυσικά τον εκσυγχρονισμό του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού.

Λίγο πριν αρχίσουν οι εχθροπραξίες, το «Αβέρωφ» δεν είχε προλάβει να ολοκληρώσει καν τις απαιτούμενες δοκιμές εν πλω, ώστε να εξοικειωθεί με τη λειτουργία του το πλήρωμα. Ωστόσο, δεν ήταν αυτό το μοναδικό και σοβαρότερο πρόβλημα που αντιμετώπιζε. Το πλοίο παραδόθηκε στην Ελλάδα δίχως οπλισμό. Για την ακρίβεια, όταν το «Αβέρωφ» έφτασε στην Ελλάδα μετά το περιπετειώδες του ταξίδι στην Αγγλία, το καλοκαίρι του 1911, στην ουσία δεν διέθετε πυρομαχικά, αν εξαιρέσει κανείς τα 50 βλήματα για τα πυροβόλα μεγάλου διαμετρήματος που παρέλαβε εκεί. Η πρώτη ουσιαστική παραγγελία έγινε περίπου τρεις μήνες μετά την έλευσή του στην Ελλάδα. Τότε παραγγέλθηκαν τα πυρομαχικά από το αγγλικό εργοστάσιο Φερθ και οι πυροσωλήνες από το εργοστάσιο Άρμστρονγκ. Είχε μπει ήδη το 1921 και όσο περνούσε ο καιρός τόσο περισσότερο όλα έδειχναν ότι δεν θα αργούσε να ξεσπάσει ο πόλεμος, πράγμα που ενέτεινε την αγωνία της ελληνικής πλευράς για την παραγγελία, η οποία αργούσε. Μάλιστα, ακόμα κι όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος, οι αποθήκες του Ναυτικού δεν διέθεταν την απαιτούμενη επάρκεια για να καλυφτούν οι ανάγκες του Ναυτικού. Το «Αβέρωφ», αντί για πολεμικό θωρηκτό, θα λειτουργούσε σαν «τουριστικό» πλοίο με διακοσμητικά κανόνια.

Εδώ αρχίζει το μυστήριο και η όλη ιστορία γίνεται κάπως αόριστη και ιδιαίτερα υποθετική. Μια θεωρία θέλει από τη μια να εμπλέκεται η γνωστή βιομηχανία όπλων Βίκερς, η οποία άλλαξε όνομα το 1888 σε Βιομηχανία Όπλων Β. Άρμστρονγκ, και η οποία σκοπίμως καθυστερούσε την παράδοση των πυρομαχικών μέχρι την τελευταία στιγμή, ώστε να εκβιάσει για καλύτερη τιμή. Από την άλλη, στην υπόθεση εμπλέκεται και μια «σκοτεινή» προσωπικότητα των παρασκηνίων. Πρόκειται για τον ελληνικής καταγωγής έμπορο όπλων Βασίλειο Ζαχάρωφ ή Βασίλειο Ζαχαρίου, μια εξέχουσα και αντιφατική, κατά πολλούς, φυσιογνωμία της εποχής, ο οποίος είχε φροντίσει να εξαφανίσει κάθε τεκμήριο που θα ανέσυρε απ’ τις σκιές τη δαιδαλώδη του δράση και τη σκοτεινή προσωπικότητά του. Ο Ζαχάρωφ, λοιπόν, έχει κι αυτός κατηγορηθεί – καθώς, όπως φαίνεται, εμπλεκόταν στην αγοραπωλησία – ότι επιθυμούσε την καθυστέρηση των πυρομαχικών προκειμένου να βγάλει περισσότερα χρήματα. Ωστόσο, οι δυο αυτές θεωρίες δεν τεκμαίρονται από κανένα στοιχείο και οι περισσότεροι συγκλίνουν στο ότι η πιθανότερη αιτία καθυστέρησης είχε πολιτικό υπόβαθρο και ήταν αυτή που θέλει τους Εγγλέζους να μην συμφωνούν στο να δοθούν όπλα στις εμπόλεμες πλευρές, καθώς, παρ’ όλη την παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Άγγλοι πολιτικοί δεν επιθυμούσαν να δυσχεράνουν τις σχέσεις τους μαζί της.

Παρά το γεγονός ότι δεν διαθέτουμε κανένα στοιχείο, ούτε καν ένδειξη, από πολλούς θεωρείται βέβαιη η ανάμιξη του Ζαχάρωφ υπέρ της τελικής παραδόσεως των πολύτιμων πυρομαχικών. Πιθανολογείται βάσιμα ότι αυτός με τις αποδειγμένα υψηλότατες γνωριμίες του και τη δεξιοτεχνική άνεσή του να προσφέρει κατάλληλα «δώρα», βρισκόταν πίσω από την – έστω και την τελευταία στιγμή – απόκτηση των αναγκαίων πυρομαχικών για να είναι ετοιμοπόλεμο το «Αβέρωφ». Εικάζεται, μάλιστα, ότι η επίσης περιπετειώδης απόκτηση του θωρηκτού (που είχε παραγγελθεί από τη Βραζιλία και ήθελαν να το αγοράσουν οι Τούρκοι, αλλά τελικά αποκτήθηκε από την Ελλάδα) κρύβεται η δεξιοτεχνία των λαδωμάτων του Ζαχάρωφ. Ωστόσο, κι εδώ έχουμε να κάνουμε με εικασίες, καθώς ο ίδιος ο Ζαχάρωφ, έμπορος όπλων ολκής με διεθνείς διασυνδέσεις, δεν συνήθιζε να αφήνει αποδείξεις πίσω του. Ο ίδιος επιθυμούσε τη δύναμη και τον πλούτο. Προφανώς δεν κυριαρχούσε σε αυτόν η ματαιοδοξία να αφήσει πίσω του ενδείξεις των ευαίσθητων πλευρών του ή του πατριωτισμού του. Του αρκούσε μόνο ότι κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κατάφερε, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα των εφημερίδων εκείνης της εποχής, να κερδίσει 1,2 δισ. δολάρια, ποσό εξωφρενικό!

Τέλος, να σημειώσουμε ότι ο Ζαχάρωφ, πέρα από την ανάμιξή του και στα επόμενα χρόνια με τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, ήταν εκείνος ο οποίος είχε μεσολαβήσει και στο παρελθόν ώστε να αποκτήσει η χώρα το υποβρύχιο «Nordenfelt I» στα τέλη της δεκαετίας του 1880, το οποίο θεωρείτο ένα από τα έξι καλύτερα υποβρύχια που είχαν κατασκευαστεί τότε. Στις πρώτες όμως δοκιμές, το υποβρύχιο παρουσίασε πολλά προβλήματα ευστάθειας και στεγανότητας κατά την κατάδυση και την εκτόξευση της τορπίλης, οπότε και τελικά παροπλίσθηκε.

Στις 5 Οκτωβρίου κηρύχθηκε ο πόλεμος μεταξύ της Βαλκανικής Συμμαχίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όπως ήδη είπαμε, από ελληνικής μεριάς το ενδιαφέρον ήταν στραμμένο και στο Αιγαίο με το νέο απόκτημα, το καμάρι του Βασιλικού Ναυτικού «Γεώργιος Αβέρωφ», να μένει δεμένο στον κόλπο του Μούδρου, έχοντας στις αποθήκες του μόνο 25 οβίδες… Ήδη από τον Πειραιά είχε αποπλεύσει το ελληνικό ατμόπλοιο «Πέλοψ», το οποίο είχε ως αποστολή του να φτάσει στην Αγγλία, να φορτώσει τα πυρομαχικά τα οποία είχαν επιτέλους το ελεύθερο να παραδοθούν και να πλεύσει ξανά πίσω ώς τη Λήμνο να τα μεταφορτώσει στο «Αβέρωφ». Αφού μπήκε στον ποταμό Τάμεση μια βροχερή νύχτα, το ατμόπλοιο έδεσε σε έναν απομονωμένο προβλήτα, όπου με κάθε μυστικότητα φορτώθηκαν τα πολεμοφόδια που είχαν παραγγελθεί και με τόση αγωνία περίμεναν στην Ελλάδα. Αμέσως, δίχως την παραμικρή καθυστέρηση, το πλοίο έπλευσε προς την ανοιχτή θάλασσα συναντώντας όμως πρωτοφανή φουρτούνα και υποχρεώθηκε να καταπλεύσει στο λιμάνι Φάλμουθ Ρόουντς. Έδεσαν εκεί με την αγωνία να προστατεύσουν τα πυρομαχικά, καθώς είχαν συνείδηση και γνώση της εθνικής αποστολής τους, αλλά τους περίμενε ακόμα μια δυσάρεστη έκπληξη: το τοπικό Λιμενικό, όταν πληροφορήθηκε για το φορτίο, έθεσε θέμα ασφαλείας της πόλης και ζήτησε από τον καπετάνιο να φύγουν άμεσα, αλλιώς θα προέβαιναν σε κατάσχεση του υλικού. Έπειτα από μια σύντομη συνεννόηση, πλήρωμα και καπετάνιος αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τη φουρτουνιασμένη θάλασσα…

Περίπου έναν μήνα αργότερα, το «Πέλοψ», κατάφορτο με τα πολύτιμα πυρομαχικά, πλεύρισε το θωρηκτό «Αβέρωφ» στον κόλπο του Μούδρου, έχοντας φέρει σε πέρας μιαν αποστολή που έμελλε να συντελέσει αποφασιστικά στον διπλασιασμό της χώρας μας και να αλλάξει το καθεστώς κυριαρχίας του Αιγαίου!

Διαβάστε επίσης:

Το Κατάρ, οι Αμερικανοί και η… Εύα

Ψίχουλα για τους δανειολήπτες

Κερδίζει πόντους το σενάριο συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΠΑΣΟΚ μετά το QatarGate