Τα Πομακικά του Έβρου

του Παναγιώτη Κυρανούδη
Φιλολόγου - Γλωσσολόγου

Το 1991 ως τελειόφοιτος του τομέα Γλωσσολογίας, στο τμήμα Φιλολογίας του Αρι­στοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης, πραγμα­τοποίησα μία έρευνα σε τρία μουσουλμανικά σχολεία του νομού Έβρου. Η έρευνα αυτή έγινε στα πλαίσια του μαθήματος Κοινωνιογλωσσο­λογία και, πιο συγκεκριμένα, αφορούσε τη......
θε­ματική ενότητα "Γλωσσικές Μειονότητες". Στόχος της ήταν να γίνει μία πρώτη προσέγγιση στη σημερινή γλωσσική κατάσταση των χωριών, που κατοικούνται κυρίως από Πομάκους και να εντοπιστούν τα προβλήματα που αντιμετωπί­ζουν τα παιδιά, στα σχολεία των χωριών αυτών. Από τότε πέρασαν περισσότερα από τρία χρό­νια. Επειδή όμως, τα συμπεράσματα στα οποία, καταλήξαμε, όχι μόνο δεν έπαψαν να ισχύουν σήμερα, αλλά. και αποκτούν μια δραματική επι­καιρότητα, λόγω της εκρηκτικής καταστάσεως στα Βαλκάνια, ιδιαίτερα στα θέματα των μειο­νοτήτων, κρίναμε σκόπιμο να δώσουμε στη δη­μοσιότητα ένα μέρος από τα πορίσματα της έρευνάς μας.

Πριν ξεκινήσουμε, θα θέλαμε να πούμε δυο λόγια για τη γλώσσα των Πομάκων, χωρίς να ασχοληθούμε με το θέμα της φυλετικής τους καταγωγής, για το οποίο πολύ μελάνι έχει χυθεί τον τελευταίο καιρό. Σήμερα, είναι γενικά απο­δεκτό και από τις τρεις αντιμαχόμενες, στο θέ­μα της φυλετικής καταγωγής των Πομάκων, πα­ρατάξεις (ελληνική, τουρκική, βουλγαρική), ότι η γλώσσα των ορεσίβιων αυτών μουοουλμάνων είναι ένα. σλαβοβουλγαρικό ιδίωμα. Το ιδίωμα αυτό έχει δεχτεί την ισχυρή επίδραση της τουρ­κικής και της ελληνικής. Μάλιστα τα διάφορα ελληνικά εγχειρίδια που κυκλοφορούν στο εμπόριο και ασχολούνται με το θέμα των Πομάκων, αν και οι απόψεις τους στο θέμα της γλώσσας δεν μπορούν να χαρακτηριστούν επιστημο­νικές, δίνουν την πρώτη θέση στα σλαβικά στοιχεία, τη δεύτερη στα τουρκικά και την τρί­τη στα ελληνικά. Εμείς, αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι, τόσο οι. Πομά­κοι, όσο και. οι Τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι, της Θράκης, έχουν συνείδηση ότι. τα πομακικά είναι μια διαφορετική γλώσσα. Τη γλώσσα αυτή την ονομάζουν πομάκτσια στα τουρκικά και γνωρίζουν ότι συγγενεύει με τα βουλγαρικά. Επίσης όσο προχωρούμε από τα ανατολικά προς τα δυτικά, τόσο αυξάνονται τα. βουλγαρι­κά στοιχεία και ελαττώνονται τα τουρκικά και το αντίστροφο. Έτσι συχνά η συνεννόηση ανά­μεσα στους Πομάκους των νομών Ξάνθης και Ροδόπης είναι πολύ δύσκολη, λόγω των πολλών σλαβικών στοιχείων της γλώσσας των πρώτων.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στα σχολεία των χωριών Ρούσσα. Σιδηρώ και Σιδηροχώρι, του νομού Έβρου. Το πρώτο χωριό βρίσκεται σε απόσταση 40 χλμ. από το Σουφλί, και 55 από το Διδυμότειχο και στην απογραφή του 1981 είχε 318 κατοίκους. Το χωριό αυτό έχει μικτό πλη­θυσμό (χριστιανικό και μουσουλμανικό), στην συντριπτική του, όμως, πλειοψηφία μουσουλ­μανικό, αν και παλιότερα είχε αρκετούς χρι­στιανούς. Οι μουσουλμάνοι αυτοί είναι στο με­γαλύτερο μέρος τους Πομάκοι, που τους εγκατέστησε εκεί το κράτος το 1950, από το νο­μό Ροδόπης. Όπως διαπιστώθηκε, τα παιδιά στο σχολείο χρησιμοποιούσαν