Φίλος μεταξύ ξένων, ξένος μεταξύ φίλων

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Υπάρχουν νύχτες που μέσα στ' όνειρο μου ακούω θραύσματα μελωδίας. Αυτή η μισοναρκωμένη τέρψη με κάνει και ξυπνάω. Στο μεσοβασιλεία ανάμεσα στον ύπνο και τον ξύπνιο, χαϊδεύω τις ράχες των βιβλίων στα ράφια της βιβλιοθήκης και, συνήθως, πιάνω ένα από αυτά που με συντροφεύει μέχρι το ξημέρωμα.

Πότε πιάνω τον «Ξένο» του Καμύ και πότε κάποιο από τα έργα του Σαίξπηρ σε μετάφραση του Βασίλη Ρώτα. Άλλοτε, διαβάζω μερικές σελίδες από τον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες ή την «Πείνα» του Χάμσουν. Δεν είναι λίγες οι φορές που ξεφυλλίζω κάποια από τα έργα του Φ. Μ. Ντοστογιέφσκι. Σε πολύ δύσκολες νύχτες ανοίγω πάντα το «Μαίτρ και Μαργαρίτα» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Με συντροφεύει συχνά ο Έρμαν Έσσε, ο Μιγκέλ ντε Ουναμούνο, ο Μπόρχες, ο Φερνάντο Πεσσόα, ο Ιωσήφ Μπρόντσκι, ο Τ.Σ. Έλιοτ, ο Έρζα Πάουντ, ο Αντόνιο Ταμπούκι, ο Ζωρζ Μπατάιγ, ο Ερρίκος Ίψεν, ο Βάσλαβ Χάβελ, ο Βολτέρος, ο Γκαίτε και πολλοί άλλοι.

Υπάρχουν κι απογεύματα όπου περνάω άπειρες ώρες ακούγοντας μουσική. Έργα του Μπετόβεν, του Λιστ, του Βάγκνερ, του Τσαικόφσκι, του Ρίμσκι Κόρσακοφ, του Μόδιστου Μουσόρσκι, του Ραχμάνινοφ, του Σοστακόβιτς αλλά και συνθετών προκλασσικής μουσικής ή σύγχρονης, όπως του Ιάνη Ξενάκη. Φυσικά και δεν λείπει η τζαζ, αλλά η μουσική αυτή είναι για μένα ο υπέρμετρος πληθωρισμός της αγάπης και θα ήθελα πολλές σελίδες, προκειμένου να αναλύσω τη σχέση μου μαζί της.

Πολλοί από τους φίλους μου, όταν έρχονται σπίτι, ξεφυλλίζουν με θαυμασμό ορισμένα από τα λευκώματα τέχνης που έχω συλλέξει στα πολυάριθμα ταξίδια μου στο εξωτερικό ή τα έχω αγοράσει με στερήσεις την εποχή των σπουδών μου. Λευκώματα με έργα καλλιτεχνών ή συλλογές μουσείων. Λευκώματα από αναδρομικές εκθέσεις ή συλλογικής παρουσιάσεις έργων, ανθρώπων που σημάδεψαν την αισθητική μου διαμόρφωση.

Τα βιβλία, η μουσική, η εικαστική τέχνη, με την αειθαλή πραγματικότητα των αντινομιών τους, διαμορφώνουν τον καμβά της ζωής μου εδώ και δεκαετίες. Είναι η γέφυρα από την ελληνική μου καταγωγή στην κοσμοπολίτικη παιδεία. Στην αντίληψη του κόσμου ως όλον από το οποίο αντλώ πρωτογενή ύλη ονείρων, συνάμα όμως είναι και το αγκωνάρι στη ζωή, πάνω στο οποίο ακουμπάω μετά τον κάματο της χθαμαλής ζωής. Είναι ο δικός μου γεωπολιτικός χώρος, μακριά από εθνικισμούς, υπερβολές, μισαλλοδοξίες. Είναι ένας ανακουφιστικός ορισμός της ζωής που διασχίζει χώρες, ποτάμια και βουνά και που παντού αισθάνεσαι οικεία.

Σημαντικό τμήμα αυτού του ζωτικού για μένα περιβάλλοντος είναι η Ευρώπη με την μακραίωνη παράδοσή της, με τα επιτεύγματα των επιστημών και των τεχνολογιών, αλλά και με τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στα εδάφη της, τους αιματηρούς πολέμους, τις διώξεις και τις παρεκτροπές.

Η Ευρώπη είναι ο χώρος μέσα από τον οποίο αντλώ τα παραδείγματα προς μίμηση και αποφυγή. Η Ευρώπη είναι η κοινή πατρίδα μου με τους φίλους και συμφοιτητές της νιότης. Η Ευρώπη είναι, σήμερα, ο προνομιακός χώρος στον οποίο ζουν άνθρωποι που εκτιμώ της γνώμη τους κι