Τα πόστερ που άλλαξαν τον κόσμο – Μια μοναδική έκδοση με 100 αφίσες

Ξεκίνησαν την «καριέρα» τους αναζητώντας επικηρυγμένους κακοποιούς και κοινοποιώντας κυβερνητικές αποφάσεις για να εξελιχθούν σε ανοιχτές και ευφάνταστες προσκλήσεις σε πολιτικές συγκεντρώσεις, συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις. Τυπωμένες σε λιθόγραφα ή με τη μέθοδο όφσετ τους τελευταίους τρεις αιώνες εξελίχθηκαν πολλές φορές σε καλαίσθητα έργα τέχνης.

Κι είτε ο στόχος τους ήταν να παροτρύνουν σε έναν πολιτικό ή κοινωνικό αγώνα, είτε να πουλήσουν ένα προϊόν, είτε να λειτουργήσουν ως εργαλεία προπαγάνδας το βέβαιο είναι ότι κατάφεραν να εξελιχθούν σε έξυπνα μέσα οπτικής επικοινωνίας, καθώς κύριο πλεονέκτημά τους είναι η αμεσότητα με την οποία μεταδίδουν το μήνυμά τους. Ο λόγος για τις αφίσες και συγκεκριμένα για τις 100 αφίσες που άλλαξαν τον κόσμο, στις οποίες είναι αφιερωμένη η έκδοση του Κόλιν Σάλτερ, του σκωτσέζου συγγραφέα ο οποίος προσθέτει έναν ακόμη τόμο στη σειρά που υπογράφει με το ίδιο σκεπτικό, καθώς έχουν προηγηθεί οι 100 επιστολές και οι 100 ομιλίες που άλλαξαν τον κόσμο (εκδ. Pavilion).

Οι πανδημίες δεν είναι ένα φαινόμενο της εποχής μας και σε περιόδους που η τηλεόραση και το Διαδίκτυο δεν υπήρχαν ώστε να μεταφέρουν τα μηνύματα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα στους δέκτες, οι αφίσες αποτελούσαν το πιο γρήγορο και αποτελεσματικό μέσο ενημέρωσης των πληγέντων.

Τον 18ο αιώνα η ευλογιά αποτελούσε την πρώτη αιτία θανάτου στην Ευρώπη, καθώς εξαιτίας της 400.000 άνθρωποι έχαναν τη ζωή τους ετησίως, ενώ όσοι επιζούσαν έμεναν τυφλοί ή παραμορφωμένοι. To εμβόλιο του Εντουαρντ Τζένερ το 1796 έθεσε υπό έλεγχο την ασθένεια, αλλά κατά τον 19ο αιώνα πολλοί αρνούνταν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους και θεωρούσαν τον υποχρεωτικό εμβολιασμό στα βρέφη ως παραβίαση προσωπικών ελευθεριών, με αποτέλεσμα η βρετανική κυβέρνηση να ξεκινήσει εκστρατεία υπέρ του εμβολίου η οποία απέδωσε. Ποιος να φανταζόταν ότι μία άλλη αφίσα θα επιστρατευόταν το 1998 για την υπεράσπιση ενός άλλου εμβολίου, εκείνου κατά της ιλαράς και της παρωτίτιδας επειδή ο γιατρός Αντριου Γουέικφιλντ παραποίησε στοιχεία των ερευνών του και έπεισε μερίδα της κοινής γνώμης ότι το εμβόλιο σχετίζεται με τον αυτισμό; Και στην εκστρατεία υπέρ του εμβολιασμού – η εμπιστοσύνη στον οποίο είχε κλονιστεί απειλώντας τη δημόσια υγεία – ο τότε πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ επιστράτευσε και μια αφίσα με την οποία παρότρυνε τους γονείς να δώσουν στο παιδί τους κάτι που οι ίδιοι δεν είχαν ποτέ: το συγκεκριμένο εμβόλιο.

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ανάγκη επαγρύπνησης ήταν μεγαλύτερη από ποτέ, καθώς δεν έλειπαν οι θαυμαστές ακόμη και οι μιμητές του Χίτλερ, ενώ η κατασκοπεία βρισκόταν στο απόγειό της. Κι αν στα βρετανικά λιμάνια κυριαρχούσαν οι προειδοποιήσεις με αυστηρές αφίσες και μηνύματα προς τους πολίτες όπως «Οι απερίσκεπτες συζητήσεις κοστίζουν ζωές» συνοδευόμενες από οδηγίες του τύπου «Ποτέ μην αναφέρετε ημερομηνίες, φορτία ή προορισμούς του πλοίου σε ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ», τα πόστερς που απευθύνονταν στο ευρύ κοινό ήταν πιο ανάλαφρα. Εφεραν την υπογραφή ενός δημοφιλούς γελοιογράφου της εποχής, του Φουγκάς, ο οποίος έγραφε στη σατιρική εφημερίδα Παντς.

Στις οκτώ αφίσες που σχεδίασε με το αναγνωρίσιμο ύφος του πρωταγωνιστούσαν πάντα δυο άτομα να κουτσομπολεύουν: ένα ζευγαράκι που άκουγε τη συζήτησή τους, ένας σκύλος με τη μορφή του Χίτλερ, δυο γυναίκες στο λεωφορείο να λένε «ποτέ δεν ξέρεις ποιος ακούει», ενώ ο Χίτλερ και ο Γκέρινγκ κάθονταν λίγο πιο εκεί… Η εκστρατεία ήταν εξαιρετικά επιτυχής. Οι πολίτες έγιναν ιδιαιτέρως προσεκτικοί και η Γερμανία πείστηκε ότι οι πληροφορίες που προέρχονταν από καταγραφή συνομιλιών πιθανώς ήταν σκόπιμα λανθασμένες και έπρεπε να αγνοηθούν.

Ο Stonewall είναι ένας βρετανικός οργανισμός για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤ κοινότητας που ιδρύθηκε το 1989 και άσκησε πίεση τόσο στην κοινή γνώμη όσο και στο Κοινοβούλιο ώστε να αλλάξει ο τρόπος αντιμετώπισης των μελών της. Η οργάνωση πήρε το όνομά της από τις ταραχές που ακολούθησαν μια ιδιαίτερα βίαιη αστυνομική επιδρομή σε ένα γκέι μπαρ, το Stonewall Inn στο Γκρίνουιτς Βίλατζ της Νέας Υόρκης, τον Ιούνιο του 1969.

Μία από τις πολύ επιτυχημένες δράσεις της οργάνωσης – πέραν του αγώνα για τα δικαιώματα κατάταξης στις ένοπλες δυνάμεις και αποδοχής ομόφυλων ζευγαριών ως θετών γονέων – ήταν η εκστρατεία για την καταπολέμηση του ομοφοβικού εκφοβισμού στα σχολεία με κεντρικό σύνθημα  «Ξεπεράστε το!». Αφίσες στο μετρό και στα λεωφορεία έγραφαν «Μερικοί άνθρωποι είναι ομοφυλόφιλοι. Ξεπέρασέ το!». Η καμπάνια πολεμήθηκε από χριστιανικές οργανώσεις αλλά τελικά οι αφίσες των αντιπάλων του Stonewall απαγορεύτηκαν ως προσβλητικές.

Οπλο και στον αγώνα κατάργησης της δουλείας αναδείχθηκαν οι αφίσες, που όπως φαίνεται είχαν σχεδιαστεί για να σοκάρουν την κοινή γνώμη. Χαρακτηριστική είναι μία αφίσα του 1788 που αποτύπωνε τα ναυπηγικά σχέδια του δουλεμπορικού πλοίου Μπρουκς στο οποίο αν και προβλεπόταν να επιβαίνουν 478 άτομα ήταν γνωστό ότι οι σκλάβοι που φορτώνονταν από τη Βόρεια Αφρική προς τη Βόρεια Αμερική ανά ταξίδι ξεπερνούσαν τους 700.

Κάθε επιβάτης είχε διαθέσιμο χώρο μήκους 1,8 μ., πλάτους 40 εκ. και το ύψος ήταν ιδιαιτέρως χαμηλό αφού δημιουργούσαν με ξύλα ενδιάμεσο πάτωμα μεταξύ του αμπαριού και των καταστρωμάτων. Η αφίσα κατάφερε να ευαισθητοποιήσει τα πλήθη για τις συνθήκες ζωής των σκλάβων και μέσα σε τρία χρόνια προωθήθηκε νομοσχέδιο που καθιστούσε παράνομο το δουλεμπόριο. Το νομοσχέδιο δεν ψηφίστηκε τότε, αλλά ύστερα από πολλές προσπάθειες εγκρίθηκε το 1807.