Κλασικά… απελευθερωμένα

Πριν από σχεδόν έναν αιώνα, ο εκδότης Αλφρεντ Α. Κνοπφ κυκλοφόρησε ένα μικρό βιβλίο με πνευματικά τσιτάτα, γραμμένο από έναν άγνωστο τότε λιβανεζοαμερικανό ποιητή και ζωγράφο, τον Χαλίλ Γκιμπράν.

Μιας και ο «Προφήτης» ήταν ένα παράτολμο σχετικά έργο για τον εκδοτικό του οίκο, ο Κνοπφ το έβγαλε σε μόλις 1.500 αντίτυπα. Ωστόσο, προς έκπληξή του, το βιβλίο γνώρισε τελικά μεγάλη επιτυχία και κατέληξε να πουλήσει περισσότερα από εννιά εκατ. αντίτυπα μόνο στη Βόρεια Αμερική.

Τα χρόνια πέρασαν, το βιβλίο συνέχισε να είναι ευπώλητο, ωστόσο το κοινό μπορούσε να το γνωρίσει μόνο μέσα από τις

διαφορετικές εκδόσεις που επιμελούταν ο εκδοτικός οίκος Κνοπφ, μιας κι αυτός είχε τα δικαιώματα του έργου.

Ολα αυτά, ωστόσο, ίσχυαν μέχρι χθες, οπότε ο «Προφήτης» μαζί με τα κείμενα κι άλλων μεγάλων συγγραφέων απαλλάχθηκαν από τους περιορισμούς των πνευματικών δικαιωμάτων και μπήκαν στη δημόσια σφαίρα χρήσης. Ετσι, πέρα από το έργο του Γκιμπράν, το ευρύ κοινό θα έχει πρόσβαση επίσης σε εκδόσεις βιβλίων των Αγκαθα Κρίστι, Μαρσέλ Προυστ, Γουίλα Κάθερ, Ντ.Χ. Λόρενς, Τζόζεφ Κόνραντ, Ιντιθ Γουόρτον, Ρόμπερτ Φροστ και Γουάλας Στίβενς.

Χρονιά – σταθμός

Το 2019 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί χρονιά – σταθμός για τα πνευματικά δικαιώματα στην Αμερική. Κι αυτό γιατί για πρώτη φορά ύστερα από τουλάχιστον δύο δεκαετίες, ένας μεγάλος αριθμός έργων που μέχρι πρόσφατα βρισκόταν υπό καθεστώς προστασίας παύει να αποτελεί αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας. Οσο κι αν για τους εκδότες και τους διαχειριστές των δικαιωμάτων η εξέλιξη αυτή είναι ένα σαφές οικονομικό πλήγμα και μια αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους πάνω σε αναγνωρίσιμα έργα, δεν ισχύει το ίδιο και για το ευρύ κοινό.

Οι αναγνώστες από εδώ και πέρα θα έχουν την ευκαιρία να διαλέξουν την έκδοση της αρεσκείας τους μέσα από μια σαφώς μεγαλύτερη γκάμα κυκλοφοριών. Επιπλέον, οι νέοι δημιουργοί, ακόμα και οι συγγραφείς, θα μπορούν πλέον πιο εύκολα να δημιουργούν φρέσκες ιστορίες που βασίζονται σε κλασικά κείμενα χωρίς να ριψοκινδυνεύουν να μηνυθούν.

Αυτή η ξαφνική αλλαγή πλεύσης ως προς τα πνευματικά δικαιώματα συνδέεται άμεσα με τη νομοθεσία που είχε περάσει το αμερικανικό Κογκρέσο το 1998 και προέβλεπε την επέκταση της ισχύος των δικαιωμάτων για 20 χρόνια. Ο συγκεκριμένος νόμος εφαρμόστηκε σε περιπτώσεις έργων που εκδόθηκαν από το 1923 έως το 1977 και από τα 75 πήγε τα χρόνια προστασίας τους στα 95.

Τώρα που το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα παρήλθε, αναμένεται να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου για τις εκδόσεις. Πλέον κάθε Ιανουάριος θα σηματοδοτεί μια νέα ζωή για βιβλία, ταινίες, μουσικές και θεατρικά έργα που θα γίνονται δημόσιο αγαθό. Τα επόμενα χρόνια, οι επιπτώσεις αυτής της πραγματικότητας θα είναι μεγάλες, αφού η δεκαετία του ’20 ήταν ιδιαίτερα παραγωγική, με την εμφάνιση μεγάλων συγγραφέων όπως ο Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ, ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ και η Βιρτζίνια Γουλφ.

Μόλις τα έργα περάσουν και επίσημα στη δημόσια σφαίρα, τότε οποιοσδήποτε θα μπορεί να πουλάει ηλεκτρονικά, ηχητικά ή έντυπα αντίγραφά τους στο Amazon. Οι φαν της λογοτεχνίας θα μπορούν να δημιουργούν τα δικά τους σίκουελ και spin-offs ή να διακινούν τις προσωπικές τους εκδοχές των διηγημάτων. Οι παραγωγοί στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο θα μπορούν να μεταφέρουν τις ιστορίες στη μικρή και μεγάλη οθόνη αντίστοιχα χωρίς να χρειάζεται να εξασφαλίσουν κάποια ειδική άδεια. Αντίπαλοι εκδοτικοί οίκοι αν το επιθυμούν θα εκδίδουν νέους τόμους και φοιτητές να δημοσιεύουν σχετικές μελέτες τους. Ασφαλώς η τιμή πώλησης των βιβλίων θα πέσει σημαντικά ενώ δεν θα λείψουν και οι δωρεάν κυκλοφορίες τους στο Διαδίκτυο.

Νέες εκδόσεις

Τις ερχόμενες εβδομάδες, το Google Books, που ήδη έχει στην κατοχή του σκαναρισμένα 30 εκατομμύρια βιβλία, θα δημοσιεύσει δωρεάν ψηφιακές εκδοχές έργων του 1923, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται τα «Ο Ταρζάν και η πόλη του χρυσού» του Εντγκαρ Μπάροους και «Τα χρόνια της αθωότητας» της Ιντιθ Γουόρτον. Εκδοτικοί οίκοι όπως ο Open Road Media ετοιμάζει e-books όπως τον «Προφήτη» του Γκιμπράν, το «Εκείνο, Εγώ και Υπερεγώ» του Φρόιντ και «Εγκλημα στο Γκολφ» της Αγκαθα Κρίστι.

Τον «Προφήτη» θα μπορεί να τον βρει τον κοινό επίσης σε νέα έκδοση του οίκου Penguin μαζί με τη «Φυλακισμένη» του Προυστ. Ο οίκος Vintage Classics ετοιμάζει νέα κυκλοφορία του «Νιου Χαμσάιρ» του Ρόμπερτ Φροστ (η οποία θα περιλαμβάνει επίσης σκίτσα του και κάποια από τα πιο γνωστά του ποιήματα) μαζί με το «Whose body» της Ντόροθι Σάγερς και τρεις διαφορετικές εκδόσεις κλασικών διηγημάτων της Αγκαθα Κρίστι.