Γρηγόρης Λαμπράκης: Ο αγωνιστής της Δημοκρατίας και της Ειρήνης

Γιατρός, αθλητής, πολιτικός, μα πάνω απ’ όλα αγωνιστής της Δημοκρατίας και της Ειρήνης. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης αποτέλεσε ελπίδα για τον τόπο σε ταραγμένους καιρούς, ενώ ο θάνατός του υπήρξε ορόσημο των αγώνων για περισσότερη δημοκρατία και ελευθερία στον τόπο.

Γεννήθηκε στην Κερασίτσα Αρκαδίας στις 3 Απριλίου του 1912. Μόλις ολοκλήρωσε την φοίτησή του στο γυμνάσιο ήλθε στην Αθήνα και γράφτηκε στην Ιατρική.

Παράλληλα ασχολούνταν με τον αθλητισμό, με τον στίβο. Αναδείχθηκε δέκα φορές βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος, ενώ επί 23 χρόνια (1936-1959) κατείχε το πανελλήνιο ρεκόρ του αγωνίσματος.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Το 1943 ίδρυσε την «Ένωση των Ελλήνων Αθλητών» διοργανώνοντας αγώνες από τα έσοδα των οποίων τροφοδοτούσε τα λαϊκά συσσίτια.

Μετά την απελευθέρωση ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική και το 1950 αναγορεύθηκε υφηγητής στην έδρα της Μαιευτικής και Γυναικολογίας.

Στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου του 1961, οι οποίες έμειναν γνωστές ως «εκλογές της βίας και της νοθείας», εξελέγη βουλευτής Πειραιά με το ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος), έναν συνασπισμό αριστερών δυνάμεων με επικεφαλής την ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά).

Την ίδια χρονιά δραστηριοποιήθηκε στο ειρηνιστικό κίνημα. Με πρωτοβουλία του ιδρύθηκε η «Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη» (ΕΕΔΥΕ) η οποία στις 21 Απριλίου του 1963 διοργάνωσε Πορεία Ειρήνης από τον Μαραθώνα προς την Αθήνα.

Η αστυνομία απαγόρευσε την πορεία και συνέλαβε πολλούς από τους διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων και τον Μίκη Θεοδωράκη. Ο Λαμπράκης προστατευόμενος από τη βουλευτική του ασυλία αποφάσισε να πραγματοποιήσει μόνος του την πορεία, κρατώντας ένα πανό με το σύμβολο της ειρήνης – απ’ όπου και η ιστορική φωτογραφία. Αμέσως μετά συνελήφθη από την αστυνομία.

Στις 22 Μαΐου 1963 ο Γρηγόρης Λαμπράκης μίλησε σε συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη. Μετά το τέλος της εκδήλωσης δέχθηκε δολοφονική επίθεση σε κεντρικό δρόμο της πόλης από τρίκυκλο, στο οποίο επέβαιναν οι ακροδεξιοί Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης.

Ο τραυματισμός του ήταν σοβαρός. Ο Λαμπράκης ξεψύχησε στις 27 Μαΐου 1963, σε ηλικία 51 ετών. Η είδηση προκάλεσε οξύτατη πολιτική κρίση, διεθνή κατακραυγή και αγανάκτηση στην κοινή γνώμη.

Την επομένη ένα πλήθος 500.000 ανθρώπων συγκεντρώθηκε στο Α’ Νεκροταφείο σε μια συγκέντρωση που μετατράπηκε σε διαδήλωση κατά της κυβέρνησης Καραμανλή και του Παλατιού.

Φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας Λαμπράκη ήταν ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, αλλά η δικαστική έρευνα που διεξήγαγαν ο εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας και ο νεαρός ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης έφεραν στο φως σχέσεις των αρχών με ένα ακροδεξιό παρακράτος.

Ο ανακριτής Σαρτζετάκης απήγγειλε, μάλιστα, κατηγορίες και εναντίον ανώτατων αξιωματικών της Χωροφυλακής. Οι φυσικοί αυτουργοί καταδικάσθηκαν τον Δεκέμβριο του 1966 σε πολυετή φυλάκιση και απελευθερώθηκαν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.

Η δολοφονία Λαμπράκη επιτάχυνε τις πολιτικές εξελίξεις. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αφού διερωτήθηκε «Ποιος κυβερνάει αυτό τον τόπο;» εγκατέλειψε την πρωθυπουργία και την πολιτική τον Ιούνιο του 1963 και αποσύρθηκε στο Παρίσι.

Οι πολιτικοί του αντίπαλοι προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τη σκοτεινή υπόθεση και να σπιλώσουν το όνομα του μεγάλου Έλληνα ηγέτη. Ο ίδιος τους αντιμετώπισε στωικά και προτίμησε να αυτοεξοριστεί, προκειμένου να εκτονωθεί το πολιτικό κλίμα στη χώρα.

Στο τέλος ο Καραμανλής δικαιώθηκε, αφού δεν αποδείχθηκε ποτέ η δήθεν συμμετοχή του στην υπόθεση. Άλλωστε, το 2013 η τότε επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα σε μια ιστορική ομιλία της στη Βουλή – κατά τη διάρκεια ειδικής συνεδρίασης στη μνήμη του Λαμπράκη- παραδέχθηκε με θάρρος πως ούτε ο Καραμανλής ούτε το κόμμα του η ΕΡΕ είχαν την παραμικρή σύνδεση με τη δολοφονία. «Η συνωμοσία εξυφάνθηκε από το παλάτι», είπε η κ. Παπαρήγα.

Μετά τη δολοφονία του βουλευτή χιλιάδες νέοι ίδρυσαν τον πολιτικό οργανισμό «Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη», που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο προοδευτικό κίνημα της δεκαετίας του ’60. Πρώτος γραμματέας της οργάνωσης ανέλαβε ο Μίκης Θεοδωράκης.

Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη ενέπνευσε τον συγγραφέα Βασίλη Βασιλικό στο περίφημο πολιτικό του μυθιστόρημα με τον τίτλο Ζ (Εκδόσεις Λιβάνη). Το 1969 μεταφέρεται με μεγάλη επιτυχία στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, με πρωταγωνιστές τον Υβ Μοντάν, τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν και την Ειρήνη Παπά.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης με την προσωπικότητα και τη δράση του παραμένει και σήμερα ένα σύμβολο της Δημοκρατίας και του αγωνιζόμενου ανθρώπου κατά της πολιτικής καταπίεσης.