Τα capital controls… έγιναν δυο ετών!

Σαν σήμερα, πριν από δυο χρόνια επιβλήθηκαν τα capital controls. Πέρασαν δυο χρόνια και με ελάχιστες χαλαρώσεις, τα capital controls έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας, τόσο… καλά που ελάχιστοι πιστεύουν ότι θα αρθούν ολοκληρωτικά σε σύντομο χρονικό διάστημα!

Για την ιστορία, τα capital contrrols καθιερώθηκαν στην Ελλάδα

στις 28 Ιουνίου του 2015, όταν η κυβέρνησή της Ελλάδας ήρθε στο τέλος της περιόδου παράτασης διάσωσης χωρίς προχωρήσει σε συμφωνία για περαιτέρω επέκταση με τους πιστωτές της και ως εκ τούτου, η ΕΚΤ αποφάσισε να μην αυξηθεί το επίπεδο της δανειστικής έσχατης προσφυγής για τις ελληνικές Τράπεζες.

Οι τράπεζες προχώρησαν σε αργία και το Χρηματιστήριο Αθηνών παρέμεινε κλειστό ως τις 6 Ιουλίου. Στον απόηχο της απόφασης διενέργειας δημοψηφίσματος από τον Αλέξη Τσίπρα, στις 29 Ιουνίου παρατηρήθηκε αναταραχή στα ασιατικά και τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια.

Το δραματικό χρονικό

Στις 30 Ιουνίου, λίγες ώρες πριν την εκπνοή του προγράμματος, ο Τσίπρας σε ευθυγράμμιση με τον τότε ΥΠΟΙΚ, Γιάνη Βαρουφάκη, αιτήθηκε με επιστολή του ένα τρίτο πρόγραμμα στήριξης, ύψους 29,1 δισ. ευρώ, το οποίο θα χρηματοδοτούνταν από τον ESM και θα κάλυπτε τα χρέη της Ελλάδας (ως το 2017), μαζί με την αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας προς τον EFSF και την παράταση του ισχύοντος προγράμματος για να μην κηρυχθεί η Ελλάδα σε κατάσταση χρεωκοπίας.

Το αίτημα του Αλέξη Τσίπρα απορρίφθηκε με συνοπτικές διαδικασίες σε έκτακτη τηλεδιάσκεψη του Eurogroup την ίδια ημέρα. Τα μεσάνυχτα της Τρίτης έληγε μια πληρωμή 1,5 δισ. ευρώ προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που δεν καταβλήθηκε, αναγάγοντας την Ελλάδα ως την πρώτη ανεπτυγμένη οικονομία που δεν έχει καταβάλει κάποια οφειλή προς το ΔΝΤ.

Στις 5 Ιουλίου διενεργήθηκε το δημοψήφισμα, το πρώτο από το 1974 και το μοναδικό στην σύγχρονη ελληνική ιστορία που δεν αφορούσε τη μορφή του πολιτεύματος (είχαμε γλιτώσει στο παρά πέντε την “μετωπική” πτώχευση του κράτους από την πρόταση Παπανδρέου το 2011 στο Καστελλόριζο).

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αναγγέλλει με διάγγελμα μέσω της δημόσιας τηλεόρασης από το Μέγαρο Μαξίμου προς τον ελληνικό λαό τη διενέργεια δημοψηφίσματος στις 5 Ιουλίου με ερώτημα την αποδοχή ή την απόρριψη της πρότασης των θεσμών, ξημερώματα Σαββάτου 27 Ιουνίου 2015. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας συγκάλεσε νωρίτερα εκτάκτως το Κυβερνητικό Συμβούλιο προκειμένου να αξιολογηθεί η πρόταση των δανειστών και να χαραχθεί η στρατηγική που θα ακολουθήσει η ελληνική πλευρά ενόψει του αυριανού Eurogroup.

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας απευθύνει χαιρετισμό κατά τη διάρκεια διαδήλωσης υπέρ του «Όχι» στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015, στην πλατεία Συντάγματος, Αθήνα, Παρασκευή 3 Ιουλίου 2015. Οι Έλληνες ψηφοφόροι θα ψηφίσουν την ερχόμενη Κυριακή αν εγκρίνουν ή όχι τα σκληρά μέτρα λιτότητας που προτείνουν οι δανειστές να εφαρμόσει η ελληνική κυβέρνηση.
Σε αντίθεση με τις δημοσκοπήσεις που έβλεπαν μια μικρή διαφορά και νίκη του Ναι, τα αποτελέσματα έφεραν μια μεγάλη επικράτηση της ψήφου του Όχι.

Χοροί και συρτάκια στήθηκαν στο κέντρο της Αθήνας. Οι υπέρμαχοι του Όχι, πανηγύριζαν το τέλος της επιτροπείας, την αποχώρηση των Μέρκελ, Σόιμπλε, Τόμσεν και Λαγκάρντ όμως…

1 Διαδηλωτές φωνάζουν συνθήματα κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης στο Σύνταγμα που διοργάνωσαν πολίτες, οι οποίοι τάσσονται υπέρ του «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα, Αθήνα, Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015. Οι Έλληνες ψηφοφόροι θα ψηφίσουν την ερχόμενη Κυριακή αν εγκρίνουν ή όχι τα σκληρά μέτρα λιτότητας που προτείνουν οι δανειστές να εφαρμόσει η ελληνική κυβέρνηση.
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας σε συνάντηση του με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, ζήτησε την σύγκληση του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών των κομμάτων την επόμενη ημέρα, για την συνεννόηση ως προς την εθνική στρατηγική.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος (Κ) , ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας (3 Α) , ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ Πάνος Καμμένος (2 Α) ο ΓΓ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας (Α) , ο προσωρινός πρόεδρος της ΝΔ, Βαγέλλης Μεϊμαράκης (3Δ) , ο επικεφαλής του Ποταμιού Σταύρος Θεοδωράκης (2Δ) και η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Φώφη Γεννηματά (Δ) κατά τη διάρκεια της σύγκλησης του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών, στο Προεδρικό Μέγαρο, στην Αθήνα, 06 Ιουλίου 2015. Συγκλήθηκε συμβούλιο πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των δημοψηφίσματος. ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/Παντελής Σαίτας
Λίγες μέρες αργότερα, η τότε κυβέρνηση και οι δανειστές συμφώνησαν για ένα τρίτο πακέτο βοήθειας. Το Όχι, έμεινε στην Ιστορία, ως το μεγαλύτερο βαπτισμένο Ναι.

Στις 20 Αυγούστου 2015, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε με διάγγελμά την πρόθεση παραίτησης αυτού και της κυβέρνησής του, η οποία έγινε δεκτή από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Στις 21 Αυγούστου 2015, 25 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ανεξαρτητοποιήθηκαν και σχημάτισαν το αντιμνημονιακό κόμμα Λαϊκή Ενότητα. Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης και σύμφωνα με το Σύνταγμα δόθηκαν διερευνητικές εντολές για το σχηματισμό της κυβέρνησης, ενώ εφόσον δεν κατέληξαν, σχηματίστηκε η υπηρεσιακή κυβέρνηση της Βασιλικής Θάνου, ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για τις ελληνικές βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου.

Με τη συμπλήρωση των δύο χρόνων από την επιβολή των capital controls…… στην ελληνική οικονομία η ΕΣΕΕ κάνει μια αποτίμηση του μέτρου στην επιχειρηματικότητα και την αγορά.

Παραθέτει οκτώ παραμέτρους που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην έως σήμερα εξέλιξη των Κεφαλαιακών Περιορισμών και επηρέασαν άμεσα τον τρόπο λειτουργίας, αλλά και το σχεδιασμό χιλιάδων επιχειρήσεων. Ειδικότερα

1. Ρευστότητα
Οι έντονοι περιορισμοί που είχαν επιβληθεί με τη θέσπιση των Capital Controls, τόσο όσον αφορά στο ημερήσιο όριο ανάληψης μετρητών από τα ATMs των τραπεζών όσο και στις συναλλαγές των επιχειρήσεων με το εξωτερικό, έχουν χαλαρώσει σε σημαντικό βαθμό. Η αναγκαία έγκριση από την αρμόδια επιτροπή (Επιτροπής Έγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών) σε όποια επιχείρηση επιθυμούσε να εισαγάγει αγαθά, πρώτες ύλες, μηχανήματα κ.α., προκειμένου να μπορέσει να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της, αποδείχθηκε χρονοβόρα και συνάμα καταδικαστική για πολλές εξ’ αυτών.
Παράλληλα και με απώτερο στόχο τη διασφάλιση της λειτουργίας της επιχείρησής τους, αρκετοί ελεύθεροι επαγγελματίες αναγκάστηκαν να λάβουν μέτρα όπως η καθυστέρηση των πληρωμών προς τους προμηθευτές και το προσωπικό τους (μισθοδοσίες) ή ακόμη να «παγώσουν» την παραγωγική διαδικασία των μονάδων τους, εξαιτίας της έλλειψης πρώτων υλών. Η επιβολή των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων προκάλεσε σημαντικές επιπλοκές στην Αγορά και εξαιτίας της διόγκωσης των γραφειοκρατικών διαδικασιών που συνεπάγεται η πληρωμή προμηθευτών στο εξωτερικό, σε μια περίοδο κορύφωσης των αναγκών λόγω της έναρξης της νέας σεζόν.
Μία σημαντική διαπίστωση η οποία έγινε ιδιαιτέρως αντιληπτή με την πάροδο των μηνών συνίσταται στο γεγονός πως οι Κεφαλαιακοί Περιορισμοί αποδείχθηκαν ιδιαίτερα επιζήμιοι για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Και αυτό γιατί οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις δε διαθέτουν την αναγκαία ρευστότητα, αλλά ούτε και μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους, με συνέπεια να αναγκάζονται να προβαίνουν σε συχνότερες εισαγωγές μικρότερων ποσοτήτων εμπορεύματος, ενίοτε δε και σε υψηλότερες τιμές.
Ταυτόχρονα, η μη έγκαιρη διεκπεραίωση των εισαγωγών έχει συχνά επιπτώσεις και στις εξαγωγικές επιχειρήσεις, καθώς πολλές από αυτές εισάγουν πρώτες ύλες από το εξωτερικό που είναι αναγκαίες για την παραγωγή των προϊόντων τους. Έτσι, το πρόβλημα επεκτείνεται και στις εξαγωγές, επιβαρύνοντας περαιτέρω το ήδη υψηλό εμπορικό έλλειμμα της χώρας.
Λόγω του αυξημένου κινδύνου, η προπληρωμή του εμπορεύματος και μάλιστα εις ολόκληρον κατά το στάδιο της παραγγελίας αποτελεί πλέον συνηθισμένη πρακτική, ενώ οι επιχειρήσεις για να αντιμετωπίσουν την αύξηση του κόστους που προκαλείται από την προπληρωμή των εμπορευμάτων αναγκάζονται να προχωρούν σε αύξηση του ύψους των παραγγελιών για να συγκρατήσουν το κόστος τους. Παράλληλα λόγω των Capital Controls, σημειώνονται καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των συναλλαγών με κίνδυνο σε ορισμένες περιπτώσεις να καταστήσουν άχρηστη την ετεροχρονισμένη παραλαβή του εμπορεύματος, προκαλώντας όχι μόνο οικονομική ζημιά αλλά και «απώλεια φήμης» για την επιχείρηση.

2.Καταθέσεις – ELA
Η μεγάλη εκροή καταθέσεων από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, περίπου 42 δις € το διάστημα Νοεμβρίου 2014 – Ιουνίου 2015, κατέστησε την επιβολή των Κεφαλαιακών Περιορισμών αναγκαίο κακό για την επιβίωση των τραπεζών. Σήμερα με τις καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα (επιχειρήσεις – νοικοκυριά) να διαμορφώνονται στα 119 δις €, η κατάσταση έχει εξομαλυνθεί σε σημαντικό βαθμό, με την προ λίγων ημερών συμφωνία με τους Θεσμούς να δημιουργεί προσδοκίες επιστροφής μέρους των καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα.
Ακόμη μία παράμετρος που καταδεικνύει την οριακή κατάσταση στην οποία είχαν υπεισέλθει οι τράπεζες, αποτελεί η έκτακτη ρευστότητα ύψους 89 δις € που είχαν αντλήσει από τον Μηχανισμό Έκτακτης Ρευστότητας (ELA) τον Ιούλιο του 2015. Η συνολική εξάρτηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος από τον ELA, μειώθηκε από τα 65,1 δις € του 2016, στο ποσό των 40,7 δις € τον Μάιο του 2017.

3. Δείκτης Κύκλου Εργασιών & Δείκτης Όγκου στο Λιανικό ΕμπόριοΗ σύγκριση των δωδεκάμηνων Ιουλίου 2014 – Ιουνίου 2015 / Ιουλίου 2015 -Ιουνίου 2016 (μέσοι όροι δεικτών δωδεκαμήνου), περίοδος κατά την οποία η επίδραση των κεφαλαιακών περιορισμών – Capital Controls – έγινε περισσότερο απτή, καταδεικνύει μία πτώση του ΔΚΕ στο Λιανικό Εμπόριο κατά 4,9%, ενώ η μείωση του Δείκτη Όγκου κυμάνθηκε στα επίπεδα του 3,3%. Η παρατηρούμενη βελτίωση του τελευταίου εννιαμήνου (Ιούλιος 2016-Μάρτιος 2017: τελευταία διαθέσιμα στοιχεία), επιβεβαιώνει την άποψη πως στη διάρκεια των πρώτων 12 μηνών από την επιβολή των Capital Controls η ένταση των αρνητικών επιπτώσεων στο τζίρο των επιχειρήσεων έφτασε στο αποκορύφωμά της.

4. Εξέλιξη Δεικτών Κύκλου Εργασιών στον τομέα του Χονδρικού Εμπορίου και του Εμπορίου Αυτοκινήτων πριν και κατά τη διάρκεια των Capital Controls
Η ανάλυση των στοιχείων του παραπάνω πίνακα καταδεικνύει την αντίθετη πορεία που κατέγραψε ο κύκλος εργασιών του Χονδρικού Εμπορίου, σε σχέση με τον αντίστοιχο της εμπορίας Αυτοκινήτων. Στο Χονδρικό Εμπόριο οι Κεφαλαιακοί Περιορισμοί άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους μέχρι και τα τέλη του προηγούμενου έτους, με συνέπεια η βελτίωση του καταγεγραμμένου τζίρου του κλάδου και συνεπώς της ρευστότητας των επιχειρήσεων να συντελεστεί μόλις στα τέλη του Α΄ Τριμήνου του τρέχοντος έτους.
Αντιθέτως και με εξαίρεση το πρώτο Τρίμηνο επιβολής των Capital Controls, οπότε ο τζίρος κυμάνθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο, η πώληση Αυτοκινήτων υπερέβη τα προ κεφαλαιακών περιορισμών επίπεδα (Β΄ Τρίμηνο 2015) ήδη από το τελευταίο τρίμηνο του 2015 (+8,3%). Μάλιστα, η προκύπτουσα σταθεροποιητική πορεία του δείκτη στη διάρκεια των τριών τελευταίων τριμήνων του 2016, διακόπτεται από την αναπάντεχα αξιοσημείωτη άνοδό του στο Α΄ Τρίμηνο του 2017.
Παρόλη την επικρατούσα αβεβαιότητα της Αγοράς στο εν λόγω χρονικό διάστημα, η διοχέτευση μεγάλης ποσότητας αδρανών ρευστών στην πραγματική οικονομία κατευθύνθηκε προς το συγκεκριμένο κλάδο (Πώληση Αυτοκινήτων), ενώ η επένδυση σε διαρκή αγαθά φαίνεται πως αποτέλεσε επαρκές κίνητρο για το καταναλωτικό κοινό.

5. Εμπορικό ισοζύγιο αγαθών πριν και μετά τα Capital Controls
Η συρρίκνωση του εμπορικού ελλείμματος αγαθών κατά 4,97 δις € κατά τη διάρκεια του 1ου έτους επιβολής των Capital Controls (Ιούλιος 2014-Ιούνιος 2015 / Ιούλιος 2015 – Ιούνιος 2016), βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στη δραματική μείωση των Εισαγωγών (-7,41 δις €), από τη στιγμή που η εξαγωγική δραστηριότητα υποχώρησε κατά 2,44 δις €. Στη διάρκεια του τελευταίου δεκαμήνου (Ιούλιος 2016 – Απρίλιος 2017), καταγράφεται βελτίωση σε σχέση με το αντίστοιχο δεκάμηνο Ιουλίου 2015 – Απριλίου 2016, όσον αφορά στις Εξαγωγές κατά 2,12 δις €. Μπορεί βεβαίως να παρατηρείται και ταυτόχρονη άνοδος των Εισαγωγών κατά 3,51 δις €, η συγκεκριμένη όμως εξέλιξη αποδίδεται στην αποκατάσταση σε μεγάλο βαθμό των όρων λειτουργίας και ρευστότητας της Αγοράς.

6. Κόκκινα Δάνεια
Η εκτόξευση των «μη εξυπηρετούμενων πιστωτικών ανοιγμάτων» (NPE’s) σε περίπου 105 δις €, προήλθε σε μεγάλο βαθμό και από την τραπεζική αργία στη διάρκεια του Ιουλίου 2015 και της συνεπαγόμενης αναστάτωσης που προκάλεσε η επιβολή των Κεφαλαιακών Περιορισμών. Η αβεβαιότητα που επικρατούσε τη δεδομένη περίοδο στην ουσία συνετέλεσε στην επικράτηση μίας άτυπης στάσης πληρωμών, εκ μέρους των δανειοληπτών.

7. Επιταγές – Τειρεσίας
Ένα σύνηθες συναλλακτικό μέσο της Αγοράς, εκείνο των επιταγών, δέχθηκε καίριο πλήγμα από την επιβολή των Capital controls. Η εν λόγω εξέλιξη «πάγωσε» στην ουσία την πραγματική οικονομία, που συνήθιζε να κινούνταν ευρέως με το συγκεκριμένο μέσο, καθώς αποτελούσε μέχρι πρότινος μια παράλληλη πίστωση μέσω της οποίας διακινούνται κάθε χρόνο περί τα 150 δις €.

8. Τόνωση των ηλεκτρονικών συναλλαγών στη διάρκεια των Capital Controls
H επιβολή των Κεφαλαιακών Περιορισμών τόνωσε σε σημαντικό βαθμό τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, καθώς καταγράφηκε σημαντική αύξηση των τερματικών αποδοχής συναλλαγών καρτών (POS) κατά 100.930 (+79%), αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών με κάρτες κατά 84 εκ. (+58%) και μεταφορές πίστωσης (+24%), αύξηση της αξίας άμεσων χρεώσεων για διενέργεια πάγιων πληρωμών κατά 3,2 δις € (+47%), αύξηση της αξίας συναλλαγών μέσω internet και mobile banking κατά 29% (+11,2 δις €) και 82% (+359 εκ. €) αντίστοιχα. Επιπλέον σύμφωνα με την ΕΕΤ καταγράφονται εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα απάτης τόσο σε όρους συναλλαγών όσο και σε όρους αξίας.