Ψυχολόγοι "στο μυαλό" των τρομοκρατών

Πρέπει να υπάρχει μια παρέκκλιση, ή ακόμη και μια παραφροσύνη, που πλήττει εκείνους που παρακινούνται για να σκοτώσουν για τις πεποιθήσεις τους. Τέτοια άτομα - έτοιμα να βάλουν βόμβα σε μια συναυλία γεμάτη με παιδιά και έφηβους ή να πατούν πεζούς σε μια γέφυρα - πρέπει να βρίσκονται κάπου στο φάσμα της τρέλας. Αυτός ο δελεαστικός εξορθολογισμός της τρομοκρατίας έχει ελάχιστη βάση σε επιστημονικά στοιχεία, σύμφωνα με τους ψυχολόγους.

"Δεν είναι αλήθεια ότι οι τρομοκράτες έχουν κοινό ψυχολογικό προφίλ", έγραψαν οι Paul Gill και Emily Corner,

από το University College του Λονδίνου. "Η διαταραχή της ψυχικής υγείας δεν φαίνεται να αποτελεί πρόβλεψη της τρομοκρατικής συμπεριφοράς". Η ανάλυσή τους σε μια έρευνα που διήρκησε τέσσερις δεκαετίες παρουσιάστηκε τον Απρίλιο σε ένα τεύχος του περιοδικού American Psychologist, αφιερωμένο στην τρομοκρατία και τη ριζοσπαστικοποίηση. Καθώς οι χώρες αγωνίζονται να περιορίσουν την απειλή, ο τομέας της ψυχολογίας έρχεται με οδυνηρούς όρους, με τους δικούς του περιορισμούς. Παρά τις δεκαετίες διερεύνησης, οι ακαδημαϊκοί δεν είναι πιο κοντά στην κατανόηση του γιατί ορισμένα άτομα παροτρύνονται να μετατρέψουν τη ριζοσπαστική σκέψη σε δολοφονική πράξη. "Οι προσπάθειες κατανόησης της τρομοκρατίας αφθονούν σε κάθε ακαδημαϊκό κλάδο, αλλά πολλές ερωτήσεις σχετικά με τον τρόπο πρόβλεψης και πρόληψής της παραμένουν αναπάντητες", παραδέχεται ο John Horgan, καθηγητής ψυχολογίας στο Georgia State University της Ατλάντα, υπεύθυνος επεξεργασίας της μελέτης.

Η επισκόπηση της έρευνας προκαλεί πολλές δημοφιλείς υποθέσεις. Για παράδειγμα, οι τρομοκρατικές πράξεις δεν ακολουθούν απαραιτήτως τα στοιχεία της ριζοσπαστικής σκέψης. Δεδομένου ότι το 99% των ατόμων με ριζοσπαστικές ιδέες δεν ενεργούν ποτέ, υποστηρίζουν οι ερευνητές του Bryn Mawr College στην Πενσυλβάνια, η αυτόματη συσσώρευση των δύο μαζί είναι μια μπερδεμένη προσέγγιση. Η ύπαρξη ριζοσπαστικοποίησης στην εξτρεμιστική σκέψη μπορεί να είναι μια διαφορετική ψυχολογική διαδικασία από τη μετατροπή της σε εξτρεμιστική δράση. Αυτή η θεωρία μιλάει για την δαιμόνια πρόκληση του υπολογισμού του ποιον θα πρέπει να παρακολουθούμε και πότε θα πρέπει να παρέμβουμε.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι υπηρεσίες ασφαλείας διεξάγουν 500 έρευνες που αφορούν 3.000 άτομα. Άλλα 20.000 άτομα εμπλέκονται περιφερειακά σε παλιές και νυν συνωμοσίες. Είναι δύσκολο να υπάρξει σαφής διαχωρισμός. Η πρόληψη των τρομοκρατικών ενεργειών εξαρτάται από την πρόβλεψη του ποιος είναι έτοιμος να δράσει. Ο Χαλίντ Μασούντ και ο Σαλμάν Αμπεντί, οι οποίοι διέπραξαν τις βιαιοπραγίες του Γουέστμινστερ και του Μάντσεστερ αντίστοιχα, ήταν γνωστοί στους οργανισμούς ασφαλείας αλλά δεν είχαν προτεραιότητα ως άμεσες απειλές. Αυτός είναι ένας αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα ασφαλείας.

Όπως επισημαίνει η Kiran Sarma, ψυχολόγος του Εθνικού Πανεπιστημίου της Ιρλανδίας, η επιστήμη που στηρίζει την εκτίμηση κινδύνου έχει σημαντικές ατέλειες: μια πληθώρα πράξεων που εμπίπτουν στην ετικέτα της τρομοκρατίας, την έλλειψη στοιχείων τόσο για τους παράγοντες κινδύνου όσο και για την ανθεκτικότητα και το πρόβλημα "χαμηλού βασικού ποσοστού", πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν πολύ λίγοι τρομοκράτες στο γενικό πληθυσμό για να βασιστούν αξιόπιστες μελέτες. Έτσι, ο υπολογισμός του κινδύνου τρομοκρατίας με τον ίδιο τρόπο που οι αναλογιστές υπολογίζουν τα ασφάλιστρα - απλώς αυξάνοντας τις "κόκκινες σημαίες" - δεν καλύπτει τους πάντες.

Η πρόληψη, επομένως, είναι καλύτερη από τη θεραπεία. Και εδώ οι πολιτικοί πρέπει να αποτρέψουν τη ρητορική και να αναζητήσουν την έρευνα. Σύμφωνα με ερευνητές του Νοσοκομείου Παίδων της Βοστόνης στη Μασαχουσέτη, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ισχυρές κοινωνικές συνδέσεις εντός των κοινοτήτων μπορούν να περιορίσουν την ριζοσπαστικοποίηση, ενδεχομένως με την ενίσχυση των κοινωνικών κανόνων. Αλλά αυτές οι προσπάθειες πρέπει να ανήκουν στις κοινότητες, οι οποίες δεν ελέγχονται από εξωτερικούς φορείς. Διαφορετικά, οι ομάδες αισθάνονται στιγματισμένες, προσβεβλημένες και θύματα διάκρισης. Αυτό οδηγεί σε περαιτέρω απεμπλοκή: τα ευάλωτα άτομα μπορούν να προσελκύσουν εναλλακτικές, εξτρεμιστικές ταυτότητες. Είναι λοιπόν μια επικίνδυνη τακτική το να αποξενώνουμε ολόκληρες κοινότητες εξισώνοντας το Ισλάμ με την τρομοκρατία: απλώς κινδυνεύει να αυξήσει τις ομάδες των εξτρεμιστών θεωρητικών στις οποίες μπορούν να κρύβονται οι τρομοκράτες. Η ψυχρή αλήθεια είναι ότι ούτε οι ψυχολόγοι ούτε το κράτος γνωρίζουν πότε, ή ακόμα και αν, κάποιος μπορεί να περάσει από τη θεωρία στην πράξη.

ft.com

Διαβάστε περισσότερα