Ο Σόιμπλε φεύγει, οι ιδέες του μένουν

Οι συστάσεις του απερχόμενου υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας για τη ζώνη του ευρώ αποκαλύπτουν τα όρια της δημοσιονομικής ολοκλήρωσης, σχολιάζει ο Leonid Bershidsky.

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήταν ο μακροβιότερος υπουργός Οικονομικών της ευρωζώνης, μέχρι που η πραγματικότητα του νέου συνασπισμού στη Γερμανία τον έστειλε τον περασμένο μήνα στην έδρα του προέδρου του κοινοβουλίου. Η κληρονομιά του, που διατυπώθηκε σε μια πρόσφατη συνέντευξη και σε ένα έγγραφο που διέρρευσε, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.

Ακόμα και χωρίς αυτόν, η Γερμανία θα συνεχίσει να συγκρατεί την υποστήριξη για ευρείες μεταρρυθμίσεις της δημοσιονομικής διαχείρισης της ευρωζώνης, αλλά θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει αυστηρότερη αστυνόμευση.

Κατά τη διάρκεια της οκταετούς θητείας του, ο Σόιμπλε παρουσίασε μια μπερδεμένη εικόνα: ένας ομολογουμένως ευρωπαίος υποστηρικτής του φεντεραλισμού που έβαλε φρένο στη στενότερη οικονομική ολοκλήρωση. Η πρόσφατη συνέντευξή του στους Financial Times και ένα non paper της γερμανικής κυβέρνησης για τους συναδέλφους του στο Eurogroup, που έλαβε το Bloomberg τον περασμένο μήνα, δείχνουν ότι εξακολουθεί να χαίρεται που αγνοεί την αντίφαση μεταξύ των απόψεών του. Ορίστε πώς το περιγράφει στη συνέντευξη: "Πάντα ... είχαμε αυτή τη δύσκολη πράξη εξισορρόπησης, να πείσουμε τους πολίτες των κρατών-μελών της ΕΕ ότι ήταν σημαντικό να τηρήσουμε τους κανόνες της ευρωζώνης, ιδίως στα προγράμματα διάσωσης, και ότι αυτό θα συνέβαλε τελικά στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Είναι πάντα μία δύσκολη ισορροπία".

Ήταν μια σκληρή διαπραγμάτευση πράγματι. Κατά την πρόσφατη οικονομική κρίση, η αυτοσυντήρηση ήταν προτεραιότητα και οι κανόνες συνήθως υποχωρούν στο παρασκήνιο σε τέτοιες καταστάσεις. Ο Σόιμπλε υποστηρίζει ότι με τα να τους ακολουθεί χτίζει εμπιστοσύνη - αλλά αυτό συμβαίνει μόνο με την πάροδο του χρόνου, και κατά τη διάρκεια της κρίσης, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ισπανία χρεοκόπησαν πραγματικά. Οι μακροπρόθεσμες λύσεις ήταν το τελευταίο πράγμα που είχαν στο μυαλό τους.

Δεδομένης της τρέχουσας οικονομικής ανάκαμψης της Ευρώπης, η οποία επηρεάζει και τις περισσότερες από αυτές τις χώρες, ο Σόιμπλε έχει την ευκαιρία να πει ότι είχε δίκιο καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του και τα πιο "ρομαντικά" του ενδιαφέροντα για βαθύτερη ενσωμάτωση απλώς συγκρατήθηκαν από την έλλειψη πολιτικής στήριξης των κρατών-μελών για την αλλαγή στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν είναι περίεργο που οι συστάσεις του Σόιμπλε στο non-paper είναι μία ψυχρολουσία για τους υποστηρικτές της ενοποίησης, συμπεριλαμβανομένου του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν και του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Υπάρχουν, στην πραγματικότητα, για να βελτιώσουν την τήρηση των κανόνων.

Αντί να πιέσει για αλλαγή της συνθήκης για να δημιουργήσει έναν υπουργό Οικονομικών της ευρωζώνης και έναν προϋπολογισμό, τον οποίο ο Σόιμπλε εξακολουθεί να θεωρεί αδύνατο, το σύνολο των συστάσεων των τριών σελίδων προτείνει να μετατραπεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Ως εκ τούτου, χρειάζεται εντολή για την παρακολούθηση της οικονομικής κατάστασης των κρατών-μελών προκειμένου να προληφθούν οι κρίσεις. Ο Σόιμπλε προτείνει τον ρόλο του EMF για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με το δημοσιονομικό σύμφωνο του 2012, που απαιτεί από τις ευρωπαϊκές χώρες να εξισορροπήσουν τους προϋπολογισμούς τους. Αυτός ο ρόλος, όμως, μπορεί να είναι μόνο συμβουλευτικός: Η παροχή στο ταμείο της επίσημης εξουσίας παρακολούθησης και, πιθανώς, η επιβολή της συμμόρφωσης θα απαιτούσε αλλαγή της συνθήκης.

Αυτό που μπορεί να κάνει ο ΕΜΣ στο πλαίσιο της τρέχουσας εντολής του είναι να επεξεργαστεί έναν τυποποιημένο μηχανισμό αναδιάρθρωσης του χρέους για χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα: "Ο σημαντικός στόχος είναι να δοθούν στον ιδιωτικό τομέα σαφείς και προβλέψιμες αρχές εκ των προτέρων, για να αποφευχθούν ad hoc λύσεις" γράφει το non-paper. Το EMF θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως ανασταλτικός παράγοντας για το ενιαίο ταμείο εξυγίανσης της ευρωζώνης για τις τράπεζες, αλλά μόνο αφού τα μέλη της ευρωζώνης λάβουν μέτρα για τη μείωση του κινδύνου των τραπεζών. Οι σχετικές προτάσεις βρίσκονται στο τραπέζι και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, σύγκλιση στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι κίνδυνοι των τραπεζών στους νόμους των κρατών-μελών και τα όρια για την έκθεση των τραπεζών σε κρατικά ομόλογα.

Και μέχρι εκεί επιθυμεί να προχωρήσει. Ο Σόιμπλε δεν επιθυμεί να μετατραπεί ο ΕΜΣ σε μηχανισμό δημοσιονομικής μεταφοράς για την ευρωζώνη ή να υποστηριχθεί ένα νέο σύστημα εγγύησης των καταθέσεων. Αυτές οι επεκτάσεις του ρόλου του "θα ασκούσαν υπερβολικά μεγάλη πίεση στον ΕΜΣ και θα έρχονταν σε αντίθεση με τον βασικό του σκοπό για τη διάσωση χωρών που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα". Ωστόσο, σύμφωνα με το έγγραφο, η ευρωζώνη δεν χρειάζεται πραγματικά έναν ξεχωριστό προϋπολογισμό: ίσως αρκεί να συνδέσουμε τις συνεισφορές των χωρών του ευρώ με τον γενικό προϋπολογισμό της ΕΕ με προγράμματα που ενθαρρύνουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη ζώνη του ευρώ.

Ένα ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης της απασχόλησης; Μια ικανότητα δανεισμού σε ευρώ; Με τίποτα. Τα έθνη πρέπει να αντιμετωπίσουν την ανεργία τους, καθορίζοντας τις διαρθρωτικές ανεπάρκειες. Η "αμοιβαιοποίηση" του χρέους - η κατανομή των κινδύνων και των υποχρεώσεων μεταξύ των μελών της ΕΕ - ισούται με ηθικό κίνδυνο: "θα αγόραζε μόνο χρόνο και θα επαναλάμβανε εθνικά λάθη του παρελθόντος".

Καθώς οι υπουργοί του Eurogroup αποχαιρετούσαν τον Σόιμπλε, του έδωσαν μια σημαία της ΕΕ με τις υπογραφές τους. "Τίποτα δεν θα είναι το ίδιο" έγραψε ο υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας Ευκλείδης Τσακαλώτος. Ευσεβείς πόθοι: η θέση της Γερμανίας δεν θα αλλάξει με την μετακίνηση του Σόιμπλε στο κοινοβούλιο. Ο διάδοχός του θα είναι πιθανότατα από το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο επίσης επιμένει σε αυστηρούς φορολογικούς κανόνες και αποκλείει την "αλληλοενίσχυση" του χρέους. Παρά την αγάπη της για τον Μακρόν και τις ενσωματωτικές του αντιλήψεις, θα είναι εύκολο για την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ να δεχτεί έναν νέο υπουργό με αυτές τις απόψεις, γιατί πάντα συμφωνούσε με τις πολιτικές του Σόιμπλε. Είναι εξίσου και δικές της απόψεις.

Στον νέο, ισχυρό ρόλο του ως προέδρου του Κοινοβουλίου, ο Σόιμπλε θα μπορούσε να συσπειρώσει τη στήριξη για την αλλαγή της συνθήκης της ΕΕ και ίσως για μια πιο φιλόδοξη ολοκλήρωση που θα τεντώσει τα όρια του τι είναι δυνατόν σήμερα βάσει των συνθηκών. Όμως, κρίνοντας από την αποχώρησή του, δεν θα κάνει τίποτα τέτοιο, επειδή δεν πιστεύει ότι μια τέτοια φιλοδοξία είναι απαραίτητη. Ο Σόιμπλε καθόρισε το Eurogroup της κρίσης περισσότερο από κάθε άλλον υπουργό, αλλά η απουσία του δεν θα επαναπροσδιορίσει τη δημοσιονομική διαχείριση της ευρωζώνης στη σημερινή εποχή σχετικής ευημερίας.

bloomberg.com

Διαβάστε περισσότερα