Η Τουρκία, η Ρωσία και η δολοφονία: Ερμηνεία μιας κρίσης

Η Τουρκία και η Ρωσία, και τα σκαμπανεβάσματα στις σχέσεις τους, που έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση του συριακού πολέμου και στις σχετικές κρίσεις του, δέχθηκαν ένα νέο πλήγμα τη Δευτέρα, όταν ένας τούρκος αστυνομικός εκτός υπηρεσίας δολοφόνησε τον πρεσβευτή της Ρωσίας. Η δολοφονία του Αντρέι Καρλόφ στην Άγκυρα προκάλεσε παγκόσμιο συναγερμό και εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις ευρύτερες συνέπειες.

Στα social media, πολλοί κάνουν παραλληλισμούς

με τη δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας, η οποία συνέβαλε στην έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου- μια σύγκριση που οι αναλυτές, ευτυχώς, απορρίπτουν.

Καμία ομάδα δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για την επίθεση, η οποία έλαβε χώρα σε μια γκαλερί τέχνης στην τουρκική πρωτεύουσα, όπου ο Καρλόφ ήταν ομιλητής. Ο ληστής, ο οποίος σκοτώθηκε στη σκηνή από τις δυνάμεις ασφαλείας, φώναξε: "Ο Θεός είναι μεγάλος" στα αραβικά και αργότερα είπε στα τουρκικά: "Μην ξεχνάτε το Χαλέπι. Μην ξεχνάτε τη Συρία".

Αυτό μπορεί να υπαινίσσεται το κίνητρό του: Η ρωσική Πολεμική Αεροπορία ήταν ένα βασικό μέρος της επιτυχούς επίθεσης των κυβερνητικών δυνάμεων της Συρίας στους αντάρτες που κρατούσαν περιοχές του Χαλεπίου, η οποία περιελάμβανε εκτεταμένες επιθέσεις εναντίον αμάχων. Αυτό που ακολουθεί είναι μια εξήγηση του τι σημαίνει το επεισόδιο για την Τουρκία, τη Ρωσία, τη Συρία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Θα μπορούσε να οδηγήσει σε σύγκρουση μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας;

Κάτι τέτοιο φαίνεται πολύ απίθανο. Μέχρι στιγμής, οι δύο χώρες συνεργάζονται για να διαχειριστούν την κατάσταση και στέλνουν μηνύματα συνεργασίας. Φαίνονται να ευθυγραμμίζουν τις εξηγήσεις τους για το τι συνέβη, δείχνοντας κοινούς εχθρούς, αλλά όχι ο ένας τον άλλον. Ο λόγος είναι η Συρία. Στη διάρκεια των τελευταίων μηνών, η Τουρκία και η Ρωσία έχουν προσπαθήσει σκληρά να ευθυγραμμίσουν τις συγκρουόμενες στρατηγικές τους εκεί.

Ο Aaron Stein, ένας εμπειρογνώμονας της Τουρκίας στο Ατλαντικό Συμβούλιο, το θέτει ωμά: "Η Τουρκία χρειάζεται τη Ρωσία για να προωθήσει τα συμφέροντά της στον πόλεμο. Η Ρωσία χρειάζεται την Τουρκία για να κερδίσει, όπως ορίζει τη νίκη, στη Συρία. Όλοι έχουν ένα κίνητρο για να το χειριστούν αυτό ώριμα". Μια κρίση για έναν νεκρό πρέσβη θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το διακύβευμα των δύο χωρών στη Συρία - ή, ακόμη χειρότερα, να αναβιώσει τις αποσταθεροποιητικές τάσεις του περασμένου έτους- κι έτσι προσπαθούν να εξομαλύνουν τα πράγματα.

Γιατί υπήρξε ένταση μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας;

Επίσης για τη Συρία, κάτι το οποίο δείχνει την αστάθεια της κατάστασης. Αποδεικνύει επίσης ότι και οι δύο χώρες είναι τόσο επικεντρωμένες στην προστασία των συμφερόντων τους στη Συρία, που ακόμη και οι εθνικιστικές, επιρρεπείς στις καταγγελίες ηγέτες τους θα προτιμούσαν να το παίξουν ψύχραιμοι.

Οι δύο χώρες ήταν, και σε κάποιο βαθμό εξακολουθούν να είναι, σε αντίθετες πλευρές του Συριακού πολέμου. Η Τουρκία αντιτίθεται στον Σύριο πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ και υποστήριξε ομάδες ανταρτών. Η Ρωσία υποστηρίζει τον Άσαντ και εντάχθηκε στη σύγκρουση για λογαριασμό του το φθινόπωρο του 2015. Λίγο μετά την παρέμβαση της Ρωσίας, τα αεροπλάνα της άρχισαν να βομβαρδίζουν τους αντάρτες που υποστήριζε η Τουρκία και πετούσαν μαζί -η Τουρκία υποστηρίζει κατά μήκος- στα Τουρκικά-συριακά σύνορα. Τον Νοέμβριο του 2015, η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό τζετ, προκαλώντας μια μεγάλη κρίση και φόβους πολέμου. Αυτό, επίσης, θα μπορούσε να είχε παρασύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες δεσμεύονται από συνθήκη να υπερασπιστούν την Τουρκία, ένα σύμμαχο του ΝΑΤΟ, και ήθελαν να αποφύγουν την κλιμάκωση στη Συρία.

Υπό τις συνθήκες αυτές, η δολοφονία του πρεσβευτή θα μπορούσε να προκαλέσει μια ακόμα μεγαλύτερη σύγκρουση. Αλλά κατά το τελευταίο έτος, η σχέση των δύο χωρών έχει αλλάξει σημαντικά.

Πώς έγιναν από εχθροί εταίροι;

Μετά από χρόνια που η Τουρκία επεδίωκε την πτώση του Άσαντ, άλλαξε αυτό το καλοκαίρι σε μια πιο μετριοπαθή στρατηγική: να προλάβει τις συριακές κουρδικές ομάδες να καταλάβουν πολλά εδάφη κατά μήκος των συνόρων. Αυτή η αλλαγή ευθυγραμμίζει τη χώρα με τη Ρωσία. Η Τουρκία φοβάται ότι ο κουρδικός έλεγχος των συνόρων θα ενισχύσει τις κουρδικές αποσχιστικές τάσεις στην Τουρκία, όπου η κυβέρνηση παλεύει με κουρδικές ομάδες, μερικές από τις οποίες έχουν πραγματοποιήσει τρομοκρατικές επιθέσεις.

Η είσοδος της Ρωσίας στον πόλεμο άλλαξε επίσης τους υπολογισμούς της Τουρκίας, καθιστώντας την εκστρατεία κατά του Άσαντ ξαφνικά δαπανηρή και λιγότερο πιθανό να πετύχει. Η Ρωσία, από την πλευρά της, αρχικά αγωνίστηκε να κερδίσει έδαφος έναντι των ανταρτών της Συρίας, ορισμένοι από τους οποίους έλαβαν τουρκική υποστήριξη. Η Μόσχα φαίνεται να έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι σε καλύτερη κατάσταση με την Τουρκία ως εταίρο παρά ως αντίπαλο.

Οι δύο χώρες φαίνεται να καταλήγουν σε μια ανεπίσημη συμφωνία: η Τουρκία θα σταματήσει την υποστήριξή της σε ορισμένους αντάρτες που απειλούν τα ρωσικά συμφέροντα στη Συρία και η Ρωσία θα σταματήσει την υποστήριξή της στις συριακές κουρδικές ομάδες. Η Ρωσία επέτρεψε επίσης στα τουρκικά στρατεύματα και τις συμμαχικές πολιτοφυλακές να καταλάβουν περιοχές στα συριακά σύνορα που ελέγχονταν προηγουμένως από τους Κούρδους και το Ισλαμικό Κράτος.

Ο Stein, του Ατλαντικού Συμβουλίου, αποκάλεσε τη ρύθμιση "το Χαλέπι για την ΑλΜπαμπ": η Ρωσία και ο Άσαντ θα λάβουν το Χαλέπι, ενώ οι πολιτοφυλακές που συμμαχούν με την Τουρκία θα λάβουν την πόλη με τη στρατηγική τοποθεσία Αλ Μπαμπ. Επειδή οι πόλεις είναι σχεδόν δίπλα, η τουρκική και η ρωσική εκστρατεία επωφελούνται η μία από την άλλη. Παράλληλα, με τις δυνάμεις τους να απέχουν μόλις λίγα χιλιόμετρα, θα είναι απλά πάρα πολύ επικίνδυνο να αναχθούν μια σημαντική διάσπαση εξαιτίας της δολοφονίας του Καρλόφ.

Θα αλλάξει κάτι η δολοφονία;

Δεν υπάρχει καμία ένδειξη μέχρι στιγμής ότι η Τουρκία ή η Ρωσία θα αλλάξουν τις πολιτικές τους στη Συρία. Αν μη τι άλλο, η επίθεση μπορεί να παγιώσει τη συνεργασία τους. Ο Stein προέβλεψε ότι ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα επιδιώξει να αποσπάσει την προσοχή από την αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησής του στη Συρία, κατηγορώντας για την επίθεση τον τούρκο κληρικό που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο ο Ερντογάν κατηγόρησε, επίσης, για την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία το περασμένο καλοκαίρι.

Ο Γκιουλέν έχει αρνηθεί τις κατηγορίες και η Ουάσινγκτον αρνήθηκε να τον εκδώσει, επικαλούμενη την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων. Αυτό έχει επιδεινώσει τις σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας, αν και αυτή η ένταση εξυπηρετεί τον Ερντογάν, βοηθώντας τον να συσπειρώσει την υποστήριξη στο εσωτερικό, όπου η Αμερική δεν είναι δημοφιλής. "Ο μεγαλύτερος χαμένος από αυτό θα είναι η Ουάσιγκτον," υποστηρίζει ο Stein. "Είναι εντελώς αντιφατικό, αλλά θα είναι η Ουάσιγκτον".

nytimes.com

Διαβάστε περισσότερα