Γιατί η κρίση δεν τελείωσε ακόμα

Ακριβώς πριν από πέντε χρόνια, η Ευρώπη ξύπνησε μέσα στην κρίση.

Τον Οκτώβριο του 2009 η νέα ελληνική κυβέρνηση αποκάλυψε ότι το δημοσιονομικό της έλλειμμα δεν ήταν 6,7%, όπως δήλωσε δημοσίως, αλλά πιο κοντά στο 13%. Οι δημοσιευμένοι λογαριασμοί ήταν τόσο καλή όσο και οι απομιμήσεις. Κατά τις εβδομάδες και τους μήνες που ακολούθησαν, η Ευρώπη έπρεπε να αντιμετωπίσει την πιθανότητα ότι μια χώρα της ευρωζώνης δεν θα μπορούσε να είναι σε θέση να χρηματοδοτηθεί. Έτσι, η κρίση της ευρωζώνης γεννήθηκε.

Επιταχύνθηκε από

το οικονομικό κραχ του 2008, αλλά αυτό χρησίμευσε μόνο για να εκθέσει τα λάθη του σχεδιασμού του ενιαίου νομίσματος. Για πέντε χρόνια η κρίση έχει επισκιάσει τα πάντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή την εβδομάδα, όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες συναντηθούν για μια σύνοδο κορυφής, θα εισβάλλει ξανά. Για πάνω από ένα χρόνο οι χρηματοπιστωτικές αγορές ενήργησαν σαν να είχε τελειώσει η κρίση. Υποστήριξαν τον πολυ-επαναλαμβανόμενο ισχυρισμό ότι η ανάκαμψη είχε ριζώσει. Είχαν δίκιο κατά μία έννοια: η απειλή διάσπασης της ευρωζώνης είχε περάσει και δεν ανησυχούσαν πλέον για την αφερεγγυότητα.

Την περασμένη εβδομάδα, όμως, μια ευρύτερη πραγματικότητα προέκυψε και οι αγορές κλονίστηκαν. Και δεν αφορούσε μόνο την Ευρώπη. Προκλήθηκε ταραχή από το Ισλαμικό κράτος, από την Fed που μείωσε την χρηματική ροή, από την αδυναμία στις αναδυόμενες αγορές, από τους φόβους του κινεζικού χρέους. Αλλά ο βασικός παίχτης που άλλαξε το «παιχνίδι» ήταν η Ευρώπη και τα στοιχεία που έδειξαν ότι η Γερμανία, η κινητήρια δύναμη της οικονομίας της ευρωζώνης, πλησίαζε στην ύφεση, η ανάπτυξή της επιβραδύνονταν και οι εξαγωγές της έδειξαν τη μεγαλύτερη μηνιαία πτώση σε πέντε χρόνια. Οι επενδυτές άρχισαν να υπολογίζουν τον κίνδυνο η Ευρώπη να στριμωχθεί στον αποπληθωρισμό, με ένα μέλλον στασιμότητας.

Ακόμα κι έτσι, εκτός από την Ελλάδα, τα spreads των ομολόγων μόλις που διευρύνθηκαν και το κόστος δανεισμού παρέμεινε σε ιστορικά χαμηλά. Επειδή δεν είναι όλα αρνητικά:

Η ευρωζώνη έχει ένα εμπορικό πλεόνασμα,

Οι εξαγωγές έχουν καλές επιδόσεις,

Τα ελλείμματα μειώνονται,

Ορισμένες χώρες που χρειάζονταν διάσωση όχι μόνο έφυγαν από το πρόγραμμα διάσωσης τους, αλλά μπήκαν και σε ρυθμό ανάπτυξης ξανά.

Αλλά υπάρχει και μια άλλη πραγματικότητα: η κληρονομιά της ανασφάλειας. Οι αξιωματούχοι και οι οικονομολόγοι έχουν υποτιμήσει συστηματικά τις επιπτώσεις της κρίσης στις ζωές των απλών ανθρώπων. Συνήθως δεν αναφέρεται και επιπλέον εξηγεί γιατί οι καταναλωτές σε τόσο πολλές χώρες είναι απρόθυμοι να δαπανήσουν. Μια κρίση δεν μπορεί να έχει τελειώσει όταν το 25% των νέων είναι άνεργοι. Μια κρίση δεν μπορεί να έχει τελειώσει όταν η μεσαία τάξη στην Ελλάδα, την Ιταλία και τη Γαλλία αισθάνεται κακοποιημένη και φοβισμένη. Πριν από δύο εβδομάδες στο Μιλάνο άκουσα έναν διευθυντή από τη μεσαία τάξη να λέει ότι δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας για τους πάνω από 50 ετών. Μπορείτε να πάρετε μια γεύση της κρίσης αν συνειδητοποιήσετε πόσο πολλοί Ιταλοί ρήμαξαν τις αποταμιεύσεις τους ή πόσες οικογένειες στην Ισπανία εξαρτώνται από τα χρήματα των παππούδων τους. Ή πόσες αποκαλούμενες «νέες θέσεις εργασίας» είναι βραχυπρόθεσμες συμβάσεις. Οι πραγματικοί /ονομαστικοί μισθοί παραμένουν στάσιμοι και οι επενδύσεις, σε αυτές τις συνθήκες, παραμένουν αδύναμες.

Όλα αυτά πυροδοτούν αυτό που ο Μπιλ Κλίντον αποκαλεί «ψήφο διαμαρτυρίας». Ενδυναμώνει στην Ελλάδα τη ριζοσπαστική αριστερά του Αλέξη Τσίπρα και το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία. Η Ευρώπη για άλλη μια φορά βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Το δράμα θα παιχτεί κατά τη διάρκεια των προσεχών εβδομάδων.

Η Γαλλία και η Ιταλία δεν αντιτίθενται μόνο στη συνεχή λιτότητα που ταυτίζεται με τη Γερμανία, αλλά επιπλέον το Παρίσι έχει αποφασίσει να αψηφήσει ανοιχτά τους κανόνες που διέπουν τους προϋπολογισμούς της ευρωζώνης. Ο προϋπολογισμός της Γαλλίας για το 2015 δείχνει ότι δεν θα ακολουθήσει το σύμφωνο σταθερότητας και την ανάπτυξη μέχρι το 2017. Στο αποκορύφωμα της κρίσης της ευρωζώνης, μία από τις βασικές μεταρρυθμίσεις που απαίτησε η Γερμανία ήταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να έχει νέες εξουσίες για την παρακολούθηση των εθνικών προϋπολογισμών και, εάν είναι απαραίτητο, να επιβάλλει πρόστιμα κατά των παραβατών. Την επόμενη εβδομάδα η Επιτροπή θα πρέπει να αποδεχθεί ή να απορρίψει το γαλλικό προϋπολογισμό. Είναι η πρώτη ευαίσθητη απόφαση που θα λάβει η Επιτροπή του Γιούνκερ.

Σε πολιτικό επίπεδο, το θέμα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο. Υπάρχουν εκείνοι στις Βρυξέλλες, οι οποίοι προειδοποιούν ότι ένα πρόστιμο στη Γαλλία θα είναι προς όφελος της Μαρίν Λε Πεν. Άλλοι λένε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ένα σύνολο κανόνων για τις μεγάλες χώρες.

Υπάρχουν πολλοί Γερμανοί πολιτικοί που προειδοποιούν ότι, για άλλη μια φορά, οι κανόνες που διέπουν το ενιαίο νόμισμα αγνοούνται. Δημοσίως, η Άνγκελα Μέρκελ επιμένει ότι πρέπει να τηρούνται οι κανόνες. Αλλά η Γαλλία είναι προκλητική. «Εμείς δεν κάνουμε άλλες περικοπές», λέει ο υπουργός οικονομικών της.

Υπάρχουν εικασίες στη Γερμανία, ότι το Βερολίνο είναι αποφασισμένο να αποφύγει μια ανοικτή σύγκρουση με το Παρίσι. Υπάρχει συζήτηση για την αναβίωση της ιδέας η Γαλλία να υπογράψει ουσιαστικά μια σύμβαση που θα τη δεσμεύει να λάβει ορισμένα μέτρα (διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις) σε αντάλλαγμα για τη μεγαλύτερη ευελιξία επί του προϋπολογισμού. Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι ένας θολός συμβιβασμός. Αυτός είναι ο τρόπος των Βρυξελλών και ο Ζαν- Κλοντ Γιούνκερ είναι απίθανο να θελήσει μια πρόωρη σύγκρουση με τη Γαλλία.

Αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος του ευρύτερου χάσματος. Οι Γάλλοι προτείνουν στο Βερολίνο να επενδύσει επιπλέον 50 δις ευρώ για τα επόμενα τρία χρόνια, ώστε να αυξηθεί η ζήτηση. Οι Γάλλοι είναι ανοιχτά απορριπτικοί με τις κινήσεις της Γερμανίας να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό τους, σε μία περίοδο μειωμένης ανάπτυξης. Το αποκαλούν γερμανικό δόγμα. Οι Ιταλοί επίσης δοκιμάζουν τους κανόνες του δημοσιονομικού συμφώνου με έναν προϋπολογισμό που περιλαμβάνει φορολογικές περικοπές για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις. Η Ρώμη επιμένει ότι αυτά τα μέτρα καλύπτονται από τη ρήτρα περί «εξαιρετικών περιστάσεων» του συμφώνου.

Αυτά που θέλουν Παρίσι και Ρώμη είναι η χαλάρωση των κανόνων του προϋπολογισμού, η Γερμανία να κάνει μεγάλες επενδύσεις στην υποδομή της, η Ευρώπη να αυξήσει τις δαπάνες της και η ΕΚΤ να ενεργοποιήσει τις νομισματικές “taps” με την ποσοτική χαλάρωση. Αυτό που ακούς στο Βερολίνο είναι ότι η Γαλλία και η Ιταλία πρέπει να προχωρήσουν πέρα από την κουβέντα για την απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και να εφαρμόσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Αν το μεγάλο χάσμα διευρυνθεί και η Γερμανία επιμείνει, τότε διακυβεύονται πολλά.

Ο Simon Tilford από το Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση, λέει: «Αυτή είναι μια συνταγή για στασιμότητα, αποπληθωρισμό και πολιτικό λαϊκισμό στη Γαλλία και την Ιταλία. Μπορεί να καταλήξει σε μια καταστροφή των σχέσεων ανάμεσα στη Γερμανία και στις χώρες αυτές και θα μπορούσε ακόμη και να οδηγήσει σε διάλυση της ευρωζώνης». Η Γερμανία και η Γαλλία έχουν αποδείξει κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης, ότι όταν η ευρωζώνη βρίσκεται σε κίνδυνο συμβιβάζονται. Αλλά υπάρχει ένα θεμελιώδες ζήτημα: αν η Γαλλία θα πρέπει να επιτρέπεται να αγνοεί τους κανόνες που θεσπίστηκαν για την προστασία του ενιαίου νομίσματος.

http://www.bbc.com/news/world-europe-29702017

Διαβάστε περισσότερα