Νέα εννεάμηνη καθυστέρηση για τον χωροταξικό σχεδιασμό

του Θοδωρή Καραουλάνη

Τον Αύγουστο του 2018, στην καλύτερη των περιπτώσεων, αντί του αρχικού σχεδιασμού για τέλη Νοέμβρη του 2017 και νομική υποχρέωση για τέλη του προηγούμενου Ιούνη, θα υπάρχουν έτοιμες οι προδιαγραφές και τα περιεχόμενα των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων που οφείλει κάθε δήμος να εκπονήσει αλλά και των Περιφερειακών Χωροταξικών Σχεδίων για όλη τη χώρα που θα αναθεωρηθούν στο μέλλον! Οπότε αντίστοιχα θα καθυστερήσει και η ολοκλήρωση του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, ο οποίος υποτίθεται ότι θα ολοκληρώνονταν μέχρι το 2020!

Αυτή η είδηση προκύπτει από την απόφαση

της Ειδικής Γραμματέως ΕΣΠΑ (Διαχείρισης Τομεακών ΕΠ ΕΤΠΑ και ΤΑ) Ευγενίας Φωτονιάτα για την τροποποίηση της Πράξης «ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν.4269/2014, όπως αυτός εκάστοτε ισχύει», η οποία έχει ενταχθεί για χρηματοδότηση (με Κωδικό ΟΠΣ του ΕΣΠΑ 5002168) στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020»

Βέβαια, οφείλουμε να τονίσουμε για όσους δεν θυμούνται, ότι η κυβέρνηση έχει ήδη καταργήσει, με τον νόμο 4447/2016 το νόμο 4269 που ονομάζονταν «Χωροταξική και Πολεοδομική Μεταρρύθμιση». Επειδή όμως έτσι έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ, συνεχίζεται να ονομάζεται με αυτόν τον τρόπο.

Το φυσικό αντικείμενο του έργου, το οποίο σημειωτέον εκτελείται με αυτεπιστασία από τις υπηρεσίες του ΥΠΕΝ, είναι «η υποστήριξη της ΓΓΧΣ&ΑΠ και των υπηρεσιακών μονάδων που υπάγονται σε αυτή για τη σύνταξη σχεδίων Υπουργικών Αποφάσεων και Προεδρικών Διαταγμάτων που απαιτούνται για την εφαρμογή του ν. 4269/2014, όπως αυτός εκάστοτε ισχύει, και με τα οποία αφενός καθορίζονται αναλυτικά οι τεχνικές προδιαγραφές για την εκπόνηση των μελετών των στρατηγικών και ρυθμιστικών σχεδίων των μερών Α2 και Α3 του νόμου, και ειδικότερα τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια», «Τοπικά Χωρικά Σχέδια», «Πολεοδομικά Σχέδια Εφαρμογής» και αφετέρου, εναρμονίζονται οι χωροταξικές και πολεοδομικές διατάξεις προς το νέο σύστημα χωρικού σχεδιασμού, όπως προβλέπεται στο μέρος Α5 του νόμου».

Το έργο προβλέπει την ανάθεση εξωτερικών υπηρεσιών σε εξειδικευμένους αναδόχους αλλά και την απασχόληση 5 μηχανικών με δίμηνες (!) συμβάσεις έργου, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 80.000 ευρώ. Οι ανάδοχοι και οι εξωτερικοί συνεργάτες, όπως και τρεις (άμισθοι) ειδικοί εμπειρογνώμονες, θα συνεργαστούν ακολούθως με 24 (ονοματισμένους) υπαλλήλους του ΥΠΕΝ που συγκροτούν τις αντίστοιχες ομάδες εργασίας, ώστε τα σχέδια των κειμένων να γίνουν οριστικά, σύμφωνα με τις ανάγκες του Υπουργείου και να παραδοθούν στην πολιτική ηγεσία.

Όπως αναφέρεται στις αποφάσεις, παραδοτέα της πράξης (αυτά δηλαδή τα οποία ελέγχονται για να γίνουν οι πληρωμές) είναι:
1. Τεχνική Έκθεση, Σχέδιο ΥΑ.
Πρόταση καθορισμού της διαδικασίας, καθώς και των αρμόδιων κατά περίπτωση οργάνων, για την εκπόνηση και έγκριση, των μελετών των πλαισίων που αφορούν στη: Σύνταξη τεχνικών προδιαγραφών Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων
2. Τεχνική Έκθεση, Σχέδιο ΥΑ
Πρόταση καθορισμού της διαδικασίας, καθώς και των αρμόδιων κατά περίπτωση οργάνων, για την εκπόνηση και έγκριση, των μελετών των πλαισίων που αφορούν στη: Σύνταξη τεχνικών προδιαγραφών Τοπικών Χωρικών Σχεδίων
3. Τεχνική Έκθεση, Σχέδιο ΥΑ.
Πρόταση καθορισμού της διαδικασίας, καθώς και των αρμόδιων κατά περίπτωση οργάνων, για την εκπόνηση και έγκριση, των μελετών των πλαισίων που αφορούν στη: Σύνταξη τεχνικών προδιαγραφών Πολεοδομικών Σχεδίων Εφαρμογής
4. Τεχνική Έκθεση, Σχέδιο ΥΑ
που αφορούν στην : Αναθεώρηση πολεοδομικών σταθεροτύπων
5. Τεχνική Έκθεση, Σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων
που αφορούν στον: Καθορισμό ειδικού περιεχομένου, κανονιστικών όρων και διαδικασιών όλων των επιπέδων χωρικού σχεδιασμού και προσαρμογή διατάξεων των ν. 2508/1997 και 2742/1999

Σημειώνουμε ότι η αρχική απόφαση ένταξης του έργου στο ΕΣΠΑ, πέρυσι τον Δεκέμβρη, είχε χρονοδιάγραμμα υλοποίησης έντεκα μηνών, μέχρι το τέλος Νοεμβρίου 2017, ενώ η πρώτη του τροποποίηση, με απόφαση της Γενικής Γραμματέως Χωρικού Σχεδιασμού Ειρήνης Κλαμπατσέα, κράτησε την ίδια καταληκτική ημερομηνία αλλά με πιο σφικτό χρονοδιάγραμμα, καθώς προέβλεπε ολοκλήρωση μέσα σε έξι μήνες!

Βασικό λόγο για την νέα τροποποίηση που δίνει μεγαλύτερη παράταση, αποτελεί, όπως αναφέρει η απόφαση, «η αναγκαιότητα συντονισμού, ομογενοποίησης και τεκμηρίωσης των υπό έκδοση διοικητικών πράξεων (ΥΑ και ΠΔ) με επικοινωνιακό/πληροφοριακό υλικό, καθώς και η εξασφάλιση επαρκούς χρόνου για την αποπληρωμή του οικονομικού αντικειμένου των προβλεπόμενων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών». Κοινώς, για όσους δεν καταλαβαίνουν το γραφειοκρατικό λεξιλόγιο: «δεν έχουμε προλάβει να ολοκληρώσουμε όπως πρέπει τη δουλειά»!

Με την απόφαση αυτή πιστοποιείται με τον πιο εύγλωττο τρόπο η προχειρότητα της νομοθέτησης του νόμου 4447 του Δεκεμβρίου του 2016 «Χωρικός σχεδιασμός - Βιώσιμη ανάπτυξη και άλλες διατάξεις», που εισηγήθηκε ο Γιώργος Σταθάκης – αν και τον βρήκε σχεδόν έτοιμο όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του – τις βασικές κατευθύνσεις του οποίου αλλά και τις αντιδράσεις είχε παρουσιάσει εγκαίρως η Greenagenda. Και αυτό γιατί στο άρθρο 12 του συγκεκριμένου νόμου η ίδια η κυβέρνηση πρότεινε και η Βουλή νομοθέτησε ότι όλα αυτά που προβλέπει το έργο του ΕΣΠΑ θα γίνουν μέσα σε έξι μήνες! Δηλαδή σύμφωνα με τον νόμο θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί ήδη το αργότερο μέχρι τον Ιούνιο του 2017. Ο ίδιος ο Γιώργος Σταθάκης στη Βουλή είχε δεσμευθεί για ολοκλήρωση μέχρι τον Μάρτιο, όπως είχε γράψει η Greenagenda. Βέβαια, ένας πολιτικός ή ένας νομικός θα διευκρίνιζε ότι τέτοιου είδους προθεσμίες που τίθενται σε νόμο κατ’ αυτόν τον τρόπο δεν είναι απολύτως δεσμευτικές για την κυβέρνηση, αλλά δημιουργείται σαφές ζήτημα, καθώς με αυτές τις προθεσμίες η κυβέρνηση έπεισε την Βουλή να υπερψηφίσει το νόμο. Και τώρα, με μια απλή απόφαση για ένα έργο του ΕΣΠΑ, η μέχρι σήμερα «ολιγόμηνη» καθυστέρηση περνά σιγά – σιγά σε επίπεδα «ολιγόχρονης» καθυστέρησης… Αλλά οφείλουμε να αναφέρουμε και το προφανές: ότι η κυβέρνηση δεν τηρεί αυτά που η ίδια νομοθέτησε…

Θυμίζουμε ότι φιλοδοξία του Υπουργείου, όπως πολλάκις έχει ανακοινώσει η πολιτική ηγεσία και περιλαμβάνεται και στα κείμενα της νομοθεσίας πλέον, είναι η ολοκλήρωση του σχεδιασμού μέσα σε τρία χρόνια, δηλαδή μέχρι το 2020. Ημερομηνία που έχει μάλιστα τεθεί συνδυαστικά με την ολοκλήρωση του Κτηματολογίου και των Δασικών Χαρτών. Κάτι τέτοιο όμως φαίνεται πλέον σχεδόν αδύνατον, αφού αν ολοκληρωθεί το έργο ΕΣΠΑ τον Αύγουστο του 2018, θα χρειαστούν κάποιοι επιπλέον μήνες τόσο για τον κυβερνητικό έλεγχο και επεξεργασία πριν την έκδοση των Υπουργικών Αποφάσεων όσο και για τη γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα σχέδια των Προεδρικών Διαταγμάτων. Οπότε στην καλύτερη των περιπτώσεων τα κείμενα θα είναι νομοθετικά ολοκληρωμένα στις αρχές του 2019!

Με αυτή την καθυστέρηση, οι δήμοι όλοι της χώρας, που έχουν την υποχρέωση εκπόνησης Τοπικών Χωρικών Σχεδίων για ολόκληρη την έκταση των δήμων τους (ορίζοντας, μεταξύ άλλων, χρήσεις γης αλλά και συντελεστές δόμησης, περιοχές προστασίας, περιορισμούς και απαγορεύσεις για κάθε έργο, οικοδομή και δραστηριότητα), θα έχουν μόλις δύο χρόνια για να προκηρύξουν, να εκτελέσουν και να εγκρίνουν τις μελέτες αυτές! Μια τέτοια διαδικασία είναι σχεδόν αδύνατον να ολοκληρωθεί μέσα σε αυτό το χρονοδιάγραμμα, με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο.

Και όλα αυτά χωρίς να υπολογίσουμε τον χρόνο που θα χρειαστεί ακολούθως το ίδιο το ΥΠΕΝ για να εγκρίνει αφενός τις Στρατηγικές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το Τοπικό Χωρικό Σχέδιο κάθε δήμου της χώρας αλλά και την έκδοση (σε δύο βήματα, με την εκ νέου εμπλοκή του Συμβουλίου της Επικρατείας) των Προεδρικών Διαταγμάτων που θα εγκρίνουν ξεχωριστά κάθε ένα ΤΧΣ κάθε δήμου!

Η απόφαση της δημιουργίας του νέου θεσμικού πλαισίου με τη μέθοδο της αυτεπιστασίας από τις υπηρεσίες του ΥΠΕΝ, που επέλεξε η ηγεσία του Υπουργείου, ενώ ενισχύει τις ιδιότητες της ομαδικής δουλειάς και της συνεργασίας των μόνιμων στελεχών του Υπουργείου με εξωτερικούς αναδόχους, αποδεικνύεται στην πράξη δύσκολη και αναποτελεσματική. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αιτιολόγηση της τελευταίας απόφασης της Ειδικής Γραμματέως ΕΣΠΑ αναφέρει ως λόγο της τροποποποίησης «την πρόοδο των ποσοτικών και ποιοτικών στοιχείων της Πράξης, όπως αυτά αποτυπώνονται στο ΟΠΣ και των προβλημάτων που διαπιστώθηκαν στο πλαίσιο της παρακολούθησης της πράξης».

Όσον αφορά την πραγματική πρόοδο του έργου, από όσα βρήκαμε στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ, έχουν ανατεθεί με δύο απευθείας αναθέσεις τα δύο έργα σε εξωτερικούς συνεργάτες:

Με απευθείας ανάθεση το έργο με τίτλο «Σύνταξη τεχνικών προδιαγραφών Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων (Στρατηγικών και Ρυθμιστικών Σχεδίων)», στην Εταιρεία Μελετών και Παροχής Υπηρεσιών Συμβούλου «EDP ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΑΕ», με διακριτικό τίτλο «EDP.S.A.» και κόστος 24.800 ευρώ.Με απευθείας ανάθεση το έργο με τίτλο «Σύνταξη Σχεδίων Προεδρικών Διαταγμάτων που αφορούν στον καθορισμό ειδικού περιεχομένου, κανονιστικών όρων και διαδικασιών όλων των επιπέδων χωρικού σχεδιασμού και προσαρμογή διατάξεων των ν. 2508/1997 και 2742/1999», στον Χαϊνταρλή Μάριο, δικηγόρο Αθηνών και επίκουρο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας(Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης) και κόστος επίσης 24.800 ευρώ.

Στο έργο περιλαμβάνονται ακόμη ένα ποσό για διάφορα έξοδα (έμμεσες δαπάνες) και 21.000 ευρώ για έκτακτο προσωπικό που θα απασχοληθεί 10 ανθρωπομήνες (δηλαδή 5 μηχανικοί για 2 μήνες έκαστο), για την οποίο βρήκαμε τόσο την προκήρυξη όσο και την επιτροπή αξιολόγησης, και την απόφαση ανάθεσης με την οποία προσλαμβάνονται τελικά τέσσερις εξειδικευμένοι (κατά την προκήρυξη) μηχανικοί (Γκουμοπούλου Γεωργία, Δουδωνής Ιωσήφ, Ψαλλίδα Γεωργία, Ζερβός Ιωάννης) για τέσσερις μήνες με το ίδιο κόστος ανά άτομο, αλλά με προσαρμογή του χρόνου διαθεσιμότητας. Γιατί γινόμαστε τόσο αναλυτικοί; Μα γιατί από τις αποφάσεις προκύπτει ότι ενώ οι εξωτερικοί ανάδοχοι ανέλαβαν εγκαίρως (τον Μάρτιο και τον Μάιο), οι προσλήψεις έγιναν με την «ψυχή στο στόμα» στα τέλη Ιουλίου, όταν το έργο έπρεπε να παραδοθεί στα τέλη Νοέμβρη! Ήξερε δηλαδή το Υπουργείο ότι δεν θα προλάβαινε να ολοκληρώσει το έργο εγκαίρως…

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο ενδιάμεσο επανατοποθετήθηκαν, όπως έγραψε η Greenagenda, όλοι οι υπάλληλοι του Υπουργείου ενώ, για παράδειγμα, μία από τις υπαλλήλους που συμμετείχε τόσο στο σχεδιασμό του έργου (ως σύμβουλος της αρμόδιας ΓΓ κ. Κλαμπατσέα) όσο και στην υλοποίηση (ως μέλος ομάδας εργασίας), είναι η Ζαφείρα Τόμπρου, η οποία ανέλαβε πριν λίγες ημέρες Γενική Γραμματέας του Υπουργείου και δεν έχει πλέον ούτε αρμοδιότητα (καθώς τα υπόλοιπα καθήκοντα είναι εν αναστολή για όσο καιρό υπηρετεί σε πολιτική θέση) ούτε φυσικά και το χρόνο να ασχοληθεί.

Μετά την απόφαση της Ευγενίας Φωτονιάτα, με την οποία δίνεται αυτή η 9μηνη παράταση, αναμένεται ανακαθορισμός του χρονοδιαγράμματος του έργου από τη ΓΓ Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος και όλοι ελπίζουν ότι το έργο θα ολοκληρωθεί και η χώρα θα αποκτήσει επιτέλους, μετά τις αλλεπάλληλες αλλαγές στη χωροταξική νομοθεσία, τις αναγκαίες προδιαγραφές, ώστε οι Δήμοι της χώρας να μπορούν να σχεδιάσουν «τί επιτρέπεται και τί απαγορεύεται» – και με ποιους όρους – στις περιοχές τους, όπως επανειλημμένως έχει τονίσει το Συμβούλιο της Επικρατείας ότι αποτελεί συνταγματική επιταγή για την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη.