Το μεγαλύτερο διεθνές συνέδριο για το γραφένιο ξεκινά στην Αθήνα

Όλοι οι δρόμοι του γραφενίου, του λεγομένου και «υλικού- θαύματος», οδηγούν στην Αθήνα, όπου από τις 25 έως τις 29 Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί το διεθνές συνέδριο «Graphene Week 2017», το σημαντικότερο ετήσιο συνέδριο στην Ευρώπη για την τεχνολογία του γραφενίου και των συναφών δισδιάστατων υλικών.

Το συνέδριο, στη διάρκεια του οποίου θα γίνει η παρουσίαση των τελευταίων εξελίξεων της έρευνας και της τεχνολογίας πάνω στο γραφένιο, διοργανώνεται για 12η συνεχή χρονιά από την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Graphene

Flagship, ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά δίκτυα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Φετινός συνδιοργανωτής είναι το Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ/ ΙΕΧΜΗ).

Το πολυ–συνέδριο περιλαμβάνει ένα πλήθος εκδηλώσεων για την εκπαίδευση των φοιτητών (Graphene Study), τη σύνδεση της βιομηχανίας με τον ακαδημαϊκό τομέα (Graphene Connect), καθώς και την προσέλκυση του ευρύτερου κοινού (Graphene Experience Zone).

Ανάμεσα στους σημαντικούς ξένους ομιλητές θα είναι ο βραβευμένος με Νόμπελ καθηγητής Κονσταντίν Νοβοσέλοφ του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, συν-δημιουργός του γραφενίου, ενώ θα υπάρχει και έκθεση σχετικών προϊόντων και υπηρεσιών, με τη συμμετοχή εκθετών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Στόχος των διοργανωτών είναι να δοθεί έμφαση στις διάφορες πτυχές της καινοτομίας του γραφενίου και στη βιομηχανική παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών με βάση το γραφένιο και τα άλλα δισδιάστατα υλικά.

Η ευρωπαϊκή πλατφόρμα Graphene Flagship ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2013 ως μια μεγαλεπήβολη συντονισμένη ερευνητική πρωτοβουλία της ΕΕ με προϋπολογισμό ενός δισεκατομμυρίου ευρώ έως το 2023. Ο απώτερος σκοπός της είναι να αναδείξει τις καινοτόμες ιδιότητες του γραφενίου και να μεταφέρει τα αποτελέσματα των ερευνών από τα εργαστήρια στην παραγωγή και στην ευρωπαϊκή κοινωνία, ενισχύοντας την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Σήμερα, σε αυτό το πρόγραμμα συνεργάζονται 150 εταίροι από 20 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά επιστημονικά δίκτυα με ερευνητικές ομάδες από τον πανεπιστημιακό, ερευνητικό και βιομηχανικό χώρο, που συνεργάζονται στενά για να καλύψουν όλες τις ερευνητικές δραστηριότητες σχετικά με το γραφένιο.

Ο πρόεδρος του συνεδρίου «Graphene Week 2017» της Αθήνας και πρωτοπόρος της μελέτης του γραφενίου στη χώρα μας, ο καθηγητής του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, ερευνητής του ΙΤΕ/ ΙΕΧΜΗ και μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου του Graphene Flagship Κωνσταντίνος Γαλιώτης μίλησε στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για τις προοπτικές του νέου υλικού.

Υπογραμμίζει ότι, μετά από μια σχεδόν δεκαετία ερευνών, «η χώρα μας είναι πλέον ένας σημαντικός “παίκτης” στην έρευνα του γραφενίου και των άλλων δισδιάστατων υλικών». Τονίζει ότι πολλές ελληνικές ερευνητικές ομάδες ασχολούνται με το νέο υλικό και τα συναφή με αυτό, τόσο σε επίπεδο βασικής έρευνας, όσο και πρακτικών εφαρμογών, με βασικό πυλώνα το ελληνικό Κέντρο Γραφενίου.

Ο κ. Γαλιώτης αναφέρει ότι η σχετική έρευνα χρηματοδοτείται σχεδόν αποκλειστικά με ευρωπαϊκά κονδύλια και επισημαίνει ότι προς το παρόν λείπει μια κουλτούρα συνεργασίας μεταξύ Ελλήνων ερευνητών και ελληνικών εταιρειών. Συνεπώς, όπως λέει, το ζητούμενο είναι «η ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος όπου θα μπορεί να γίνεται πιο αποδοτική διακίνηση ιδεών, κοινή αξιοποίηση τεχνολογικού κεφαλαίου και κυρίως η ανάπτυξη μιας νοοτροπίας συνεργασίας».

Ακολουθεί η συνέντευξη:

Πότε ξεκίνησε και πόσο προχωρημένη είναι σήμερα η έρευνα για το γραφένιο στην Ελλάδα;

H έρευνα πάνω στο γραφένιο στην Ελλάδα ξεκίνησε σχεδόν πριν από δέκα χρόνια. Ήδη οι πρώτες εργασίες του εργαστηρίου μας δημοσιεύτηκαν το 2009, έχοντας ως κύριους συνεργάτες τους καθηγητές του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ Konstantin Novoselov και Andre Geim, οι οποίοι τιμήθηκαν το 2010 με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής για την ανακάλυψη του γραφενίου. Έκτοτε πολλές είναι οι ελληνικές ερευνητικές ομάδες που άρχισαν να εμπλέκονται με τη μελέτη του γραφενίου, όχι μόνο σε επίπεδο βασικής έρευνας, αλλά και σε επίπεδο εφαρμογών.

Δώστε μας μια εικόνα για την ερευνητική «σκηνή» του γραφενίου στη χώρα μας.

Στην Ελλάδα τρία ινστιτούτα του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας-ΙΤΕ, το Ινστιτούτο Χημικής Μηχανικής (ICE-HT), το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ (IESL) και το Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών (ICAM), έχουν ενώσει τις ερευνητικές τους δυνάμεις και δημιούργησαν το 2011 το Κέντρο Γραφενίου (Graphene Centre), το οποίο αποτελεί τον βασικό πυλώνα έρευνας για το γραφένιο στην Ελλάδα. Το Κέντρο, μαζί με το ΤΕΙ Κρήτης και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, συμμετέχουν ενεργά στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή πλατφόρμα Graphene Flagship. Επίσης συνεργατικά μέλη του Graphene Flagship είναι το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και η εταιρεία Organic Electronic Technologies.

Υπάρχουν και ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες στα υπόλοιπα Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα της χώρας, που ασχολούνται με την έρευνα του γραφενίου. Ο κάθε φορέας προσπαθεί μέσω της εξειδίκευσής του να αξιοποιήσει το αντίστοιχο καταξιωμένο προσωπικό του, τους ερευνητές, μεταδιδακτορικούς συνεργάτες, μεταπτυχιακούς και τελειόφοιτους σπουδαστές διαφόρων ειδικοτήτων, και να μελετήσει το γραφένιο από τη δική του πλευρά, καλύπτοντας περιοχές όπως η παραγωγή σε επίπεδο εργαστηριακής κλίμακας, η μελέτη και μοντελοποίηση των ιδιοτήτων του, η δημιουργία προτύπων συσκευών και συστημάτων. Ταυτόχρονα, μέσω της συνέργειας και συμμετοχής σε κοινά προγράμματα και άλλες πλατφόρμες, η χώρα μας είναι πλέον ένας σημαντικός «παίκτης» στην έρευνα του γραφενίου και των άλλων δισδιάστατων υλικών.

Πώς χρηματοδοτείται η σχετική έρευνα των Ελλήνων ερευνητών; Μόνο μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων ή και άλλων πόρων; Υπάρχει καθόλου έρευνα από ελληνικές ιδιωτικές εταιρείες;

Η αντίστοιχη έρευνα στηρίζεται σχεδόν κατά αποκλειστικότητα στη χρηματοδότηση μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων, ενώ το τελευταίο διάστημα, παρά την οικονομική κρίση που υπάρχει στη χώρα μας, προκηρύσσονται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) και πιο πρόσφατα από τον νέο φορέα ΕΛΙΔΕΚ νέα προγράμματα για την ενίσχυση των μεταπτυχιακών φοιτητών και των μεταδιδακτόρων.

Από την πλευρά του ιδιωτικού τομέα υπάρχουν αρκετές εταιρείες σε όλους τους παραγωγικούς τομείς με υψηλό τεχνολογικό υπόβαθρο και με μεγάλες δυνατότητες για ανάπτυξη. Εντούτοις, αυτά που φαίνεται να λείπουν, είναι η κουλτούρα συνεργασίας μεταξύ των εταιρειών, αλλά και η αμφίδρομη σχέση τους με την ακαδημαϊκή-ερευνητική κοινότητα.

Η οιαδήποτε μελλοντική στρατηγική ανάπτυξης θα πρέπει να ενισχύσει την υλοποίηση μεγάλων συνεργατικών έργων, όπου θα συμμετέχουν εταιρείες με διαφορετικές δραστηριότητες αξιοποιώντας την τεχνολογία και την τεχνογνωσία των ερευνητικών παραγόντων για την ανάπτυξη προϊόντων. Η συνέπεια θα είναι η ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος όπου θα μπορεί να γίνεται πιο αποδοτική διακίνηση ιδεών, κοινή αξιοποίηση τεχνολογικού κεφαλαίου και κυρίως η ανάπτυξη μιας νοοτροπίας συνεργασίας.

Ποιά είναι η ελληνική συμμετοχή στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα Graphene Flagship; Πώς θα χαρακτηρίζατε το επίπεδο της σχετικής έρευνας στη χώρα μας σε σχέση με άλλες χώρες;

Από την εμπειρία μου ως Εθνικού Εκπροσώπου σε θέματα Νανοτεχνολογίας, παρά το μικρό μέγεθος της χώρας μας, το ερευνητικό δυναμικό μας είναι αρκετά αξιόλογο και δυναμικό. Με τη συμμετοχή μας με πέντε ερευνητικούς φορείς και μία εταιρεία στην ερευνητική κοινοπραξία του Graphene Flagship, αλλά και με τις δεκάδες συμμετοχές διαφόρων άλλων ομάδων, ερευνητικών και μη, τόσο σε εθνικά όσο και διεθνή προγράμματα, φαίνεται ότι, παρά το δυσμενές περιβάλλον, η χώρα μας μπορεί να σταθεί με αξιοπρέπεια στον χώρο της έρευνας διεθνώς.

Από πλευράς πρακτικών εφαρμογών, υπάρχουν ήδη κάποια χρήσιμα προϊόντα γραφενίου στην αγορά; Υπάρχουν καθόλου σχετικά ελληνικά προϊόντα;

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να αναφέρουμε τα πρώτα αποτελέσματα που έχουν προκύψει μέσα από τη πλατφόρμα του Graphene Flagship. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι η ενσωμάτωση εύκαμπτων θερμαντικών στοιχείων στην πτέρυγα αεροσκάφους της Airbus, η δημιουργία ενός προστατευτικού κράνους γραφενίου, τα προηγμένα φωτοβολταϊκά κελιά, οι μεμβράνες για αφαλάτωση νερού και φυσικά η ρακέτα γραφενίου της εταιρείας HEAD, που εδώ και καιρό διατίθεται στην αγορά.

Υπάρχουν επίσης και άλλα εμπορικά εκμεταλλεύσιμα αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένων των μελανιών (graphene inks) και των σύνθετων υλικών με βάση το γραφένιο – ένα σύνολο 17 προϊόντων στην αγορά. Παγκοσμίως, η αγορά του γραφενίου φαίνεται να αναπτύσσεται ραγδαία, κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με την παραγωγή του σε βιομηχανική κλίμακα.
Στον ελληνικό χώρο αξίζει να αναφερθεί ότι το ΤΕΙ Κρήτης συμμετέχει σε πρόγραμμα, το οποίο έχει ως στόχο την ανάπτυξη φωτοβολταϊκών συστημάτων που περιέχουν γραφένιο, θεμελιώνοντας έτσι την μελλοντική εκβιομηχάνιση αυτής της τεχνολογίας.

Υπάρχει ενδιαφέρον της ελληνικής Πολιτείας για το γραφένιο και τι παραπάνω θα μπορούσε να γίνει;

Από την πλευρά της ελληνικής Πολιτείας γίνονται προσπάθειες να ενταχθεί όχι μόνο το γραφένιο, αλλά και όλα τα νανο-υλικά μέσα στις πρόσφατες προκηρύξεις, με στόχο αυτά να ενταχθούν σε εφαρμογές που θα βελτιώσουν ή ακόμα και θα δημιουργήσουν νέα προϊόντα. Τον περασμένο χρόνο η χώρα μας συμμετείχε για πρώτη φορά με δικά της κονδύλια στο πρόγραμμα ERANET Flagera, το οποίο αφορά κυρίως ιδρύματα που δεν είναι μέλη του Graphene Flagship, αλλά ενδιαφέρονται να μελετήσουν το γραφένιο σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Ωστόσο, πέρα από τα προγράμματα αυτά, θα πρέπει δημιουργηθούν περισσότεροι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας και των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, τεχνολογικές ημερίδες στον χώρο των Πανεπιστημίων και των Ερευνητικών Ιδρυμάτων, πάνω σε συγκεκριμένους θεματικούς κλάδους, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις να συναντηθούν άνθρωποι της έρευνας με την επιχειρηματική κοινότητα.

Πού στρέφεται το δικό σας προσωπικό ενδιαφέρον και η έρευνά σας για το γραφένιο;

Προσωπικά θεωρώ πως το γραφένιο πλέον βρίσκεται σε μία κρίσιμη καμπή. Ήδη υπάρχουν πάρα πολλές υποσχόμενες εφαρμογές και πρότυπα προϊόντα του γραφενίου σε διάφορους τομείς. Ήδη έχουν δημοσιευτεί πολλές χιλιάδες πατέντες παγκοσμίως για εφαρμογές γραφενίου και άλλων δισδιάστατων υλικών. Ωστόσο, είναι προφανές ότι οι πραγματικές ανάγκες της αγοράς θα μας δείξουν ποιές από αυτές τις εφαρμογές θα οδηγήσουν σε νέα επιτυχημένα καινοτομικά προϊόντα στο μέλλον.

Η δική μας ομάδα στο Πανεπιστήμιο Πατρών και στο ΙΤΕ/ ΙΕΧΜΗ ασχολείται κυρίως με την παραγωγή και τις φυσικο-μηχανικές ιδιότητες του γραφενίου, αλλά και άλλων δισδιάστατων υλικών. Τελευταία και σε συνεργασία με το Επιστημονικό Πάρκο Πατρών (ΕΠΠ) αναπτύσσουμε και εμείς νέα καινοτομικά προϊόντα με βάση το γραφένιο, όπως θερμαντικά στοιχεία, πολυμερικά σύνθετα υλικά με αυξημένη ηλεκτρική αγωγιμότητα και μηχανικές ιδιότητες, μεμβράνες για την προστασία από τη διάβρωση και υποβάθμιση των μετάλλων και των έργων τέχνης και πολλές άλλες. Ειλικρινά έχω την πεποίθηση πως είμαστε σε θέση να σταθούμε επάξια σε αυτές τις προκλήσεις, διότι διαθέτουμε αφενός την υποδομή, αλλά κυρίως το έμψυχο δυναμικό.