Όταν οι ομοφυλόφιλοι έπαψαν να θεωρούνται «ασθενείς» – Σοκάρουν οι μέθοδοι «θεραπείας»

Έρευνα – επιμέλεια: Αντώνης Ρηγόπουλος

Μέχρι και το 1973 η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA) θεωρούσε την ομοφυλοφιλία ως μια ψυχική ασθένεια. Ήταν 17 Δεκεμβρίου του 1973 όταν για πρώτη φορά η APA αποφάσισε, να αφαιρέσει την ομοφυλοφιλία από τις διαγνώσεις των ψυχικών διαταραχών.

Το πλαίσιο της ιστορικής απόφασης

Η απόφαση αυτή ελήφθη στο πλαίσιο σημαντικών πολιτιστικών αλλαγών που έγιναν στις ΗΠΑ κάτω από την επίδραση των κινημάτων κοινωνικών διαμαρτυριών των δεκαετιών από τα ’50s έως και τα ’70s και τα οποία ξεκίνησαν με το Αφρο-Αμερικανικό Κίνημα για τα Κοινωνικά Δικαιώματα των μαύρων. Ωστόσο το κίνημα των Κοινωνικών Δικαιωμάτων δεν περιορίστηκε στα δικαιώματα των μαύρων αλλά εξελίχθηκε σε ένα μέτωπο διεκδίκησης που συμπεριέλαβε τις διεκδικήσεις των γυναικών και των ομοφυλοφίλων.

Εξίσου σημαντικό ρόλο στην απόφαση της APA έπαιξαν και οι επιστημονικές έρευνες του Άλφρεντ Κίνσεϋ. Η μελέτη του Κίνσεϋ για την ανδρική και τη γυναικεία σεξουαλικότητα οδήγησε σταδιακά στη μετατόπιση από την άποψη ότι η ομοφυλοφιλία πρόκειται περί παθολογίας στην προβολή της ως μια κανονική παραλλαγή της ανθρώπινης σεξουαλικότητας. Ο Kinsey είχε επικρίνει μάλιστα την τάση των επιστημόνων να διαχωρίζουν τους ομοφυλόφιλους από τους ετεροφυλόφιλους ως «εγγενώς διαφορετικούς τύπους άτομα».

Η απόφαση αυτή της APA προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις και το θέμα τέθηκε σε ψηφοφορία μεταξύ των μελών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, η οποία με ποσοστό 58% (λίγο περισσότεροι από 10.000 ψήφοι) επικύρωσε την απόφαση.

H συγκεκριμένη απόφαση, παρά τις αντιδράσεις που προκάλεσε, έμελλε να αποτελέσει κομβικό σημείο για την αναγνώριση δικαιωμάτων στους ομοφυλόφιλους σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, μια από τις σημαντικότερες επιστημονικές οργανώσεις του κόσμου, προχώρησε στο τολμηρό -για την εποχή- βήμα να θεμελιώσει ότι η ομοφυλοφιλία δεν είναι ψυχική διαταραχή και ως εκ τούτου, δεν υπάρχει λόγος «θεραπείας» της ομοφυλοφιλίας.

Μάλιστα, δύο χρόνια αργότερα, το 1975, η APA κάλεσε τους ψυχολόγους να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην άρση του στιγματισμού των ψυχικών ασθενειών που έχει συσχετιστεί από καιρό με τους λεσβιακούς, ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους σεξουαλικούς προσανατολισμούς.

Χριστιανισμός και ομοφυλοφιλία

Μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα, η σεξουαλική δραστηριότητα μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου (ιδιαίτερα μεταξύ ανδρών) αναφερόταν σε αγγλο-αμερικανικά κείμενα με τους όρους «αφύσικες πράξεις», «εγκλήματα κατά της φύσης» και «σοδομισμός». Η λέξη Σοδομισμός, που προέρχεται από τη βιβλική ιστορία της πόλης Σόδομα (Γένεσις 19: 1-8), χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 11ο αιώνα από τον Άγιο Πέτρο Νταμιέν και μπορούσε να αναφέρεται σε οποιαδήποτε μορφή βιβλικής καταγγελίας σεξουαλικής δραστηριότητας. Αυτό περιελάμβανε τον αυνανισμό, την σεξουαλική επαφή μεταξύ ανύπαντρων, την κτηνοβασία, και το στοματικό ή πρωκτικό σεξ.

Στον χριστιανικό κόσμο, η καταδίκη του «σοδομισμού» μεταξύ ανδρών βασίζεται σε νόμο της Παλαιάς Διαθήκης, που τους αποδίδει τη θανατική ποινή: «Και εκείνος που εκοιμήθη με άρρενα, ως με γυναίκα, και οι δύο διέπραξαν μυσαράν αμαρτίαν. ΕΙναι ένοχοι και πρέπει να τιμωρηθούν με θάνατον» (Λευιτικόν 20:13).

Οι σοκαριστικές μέθοδοι «θεραπείας» του… «σοδομισμού»

Σε όλα τα προηγούμενα χρόνια επιστήμονες υποστήριζαν ότι υπήρχαν τρόποι θεραπείας της ομοφυλοφιλίας με αποτέλεσμα χιλιάδες ομοφυλόφιλοι άνδρες και γυναίκες να έχουν πέσει θύματα βασανιστικών μεθόδων και πειραμάτων με σκοπό να αλλάξουν την ίδια τη φύση τους. Υπάρχουν αναφορές ακόμα για τη χρήση της ακραίας λύσης της λοβοτομής σε ορισμένες περιπτώσεις.

Με αφορμή την επέτειο της αναγνώρισης της ομοφυλοφιλίας ως μη ψυχικής νόσου, παρουσιάζουμε σήμερα ορισμένες από τις «θεραπείες» που εφαρμόζονταν εναντίον των ομοφυλόφιλων τις προηγούμενες δεκαετίες, τιμώντας τη μνήμη όσων υπέφεραν σωματικά και ψυχολογικά από αυτές, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των ναζιστικών πειραμάτων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Θεραπεία συμπεριφοράς

Μια από τις μεθόδους αυτής της θεραπείας ήταν να συνδέουν την προβολή ομοφυλικές ερωτικές εικόνες με αρνητικές αισθήσεις (πόνος), και την προβολή ετεροφυλικών ερωτικών εικόνων με θετικές αισθήσεις. Μια σειρά πειραμάτων του 1966 φάνηκε να έχει θετικά αποτελέσματα και η μέθοδος έγινε εξαιρετικά δημοφιλής, όμως γρήγορα σταμάτησε όταν ήρθαν στην επιφάνεια αρνητικές αναφορές. Το 1994 η APA δήλωσε ότι η θεραπεία αυτή είναι επικίνδυνη και αναποτελεσματική, ωστόσο συνεχίζεται να χρησιμοποιείται σε ορισμένα κράτη.

Λοβοτομή

Υπεύθυνος για τις περισσότερες λοβοτομές τη δεκαετία του 1940 ήταν ο Δρ. Ουώλτερ Φρίμαν. Ο Φρίμαν αποκτούσε πρόσβαση στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου μέσω των ματιών των ασθενών του. Υπολογίζεται ότι ο Φρίμαν έκανε χιλιάδες λοβοτομές, το 40% των οποίων ήταν σε ομοφυλόφιλους.

Ο Φριμαν εφαρμόζει ισχυρό ηλεκτροσόκ σε ασθενή για τον αναισθητοποιήσει πριν διενεργήσει τη λοβοτομή

Βιοενεργητική

Οι Αλεξάντερ Λόουεν και Τζον Πιερράκος, φοιτητές του Βίλχελμ Ράιχ, παρήγαγαν μια ακόμη μέθοδο που σήμερα θα θεωρούνταν υποτιμητική, ωστόσο την περίοδο εκείνη ήταν ακόμη επιστημονική θέση ότι η ομοφυλοφιλία ήταν ασθένεια. Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, ένας από τους σημαντικότερους εφαρμοστές της θεραπείας της μετατροπής, ο Ρίτσαρντ Κοέν, έβαζε τους άντρες ασθενείς να καθήσουν στα πόδια του σε εμβρυακή στάση. Παράλληλα, υποστήριζαν ότι οι ασθενείς θα πρέπει να φωνάζουν καθώς και να χτυπούν ένα μαξιλάρι με ρακέτα του τέννις με σκοπό την εκτόνωσή τους.

Θεραπεία μετατροπής

Στη θεραπεία αυτή συμπεριλαμβάνονταν ηλεκτροσόκ και χάπια που προκαλούσαν εμετό. Τα ηλεκτροσόκ στις περισσότερες περιπτώσεις γίνονταν στα γεννητικά όργανα των «ασθενών». Επίσης απαιτούνταν από τους συμμετέχοντες να πάρουν μέρος σε ομαδικές ψυχαναλυτικές συνεδριάσεις. Η μέθοδος χρησιμοποιούνταν επίσημα πριν το 1973, όμως υπάρχουν αναφορές για ανεπίσημες και παράνομες τέτοιες συνεδρίες ακόμα και το 1990.

Διαφήμιση για ένα από τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνταν για ηλεκτροσόκ σε ομοφυλόφιλους τη δεκαετία του 1960

Θρησκευτικές μέθοδοι

Ορισμένοι βαθιά συντηρητικοί Χριστιανοί ομοφυλόφιλοι υποστηρίζουν ότι η ομοφυλοφιλία είναι αποτέλεσμα ενός «διαλυμένου κόσμου» και επιχειρούν να αλλάξουν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό μέσω της θρησκείας. Κάποιοι υποστηρίζουν το έχουν καταφέρει «με τη βοήθεια του Χριστού», ωστόσο φαίνεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι άνθρωποι αυτοί, που νιώθουν έντονα ενοχικά για τον προσανατολισμό τους, τελικά επιλέγουν να απέχουν συνολικά από την ερωτική συνεύρεση είτε με άνδρες είτε με γυναίκες.

Τα ναζιστικά πειράματα

Κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των Ναζί υπολογίζεται ότι φυλακίστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης από 5.000 έως και 15.000 ομοφυλόφιλοι άνδρες με την δικαιολογία ότι η αρσενική ομοφυλοφιλία δεν ταιριάζει με τον ναζισμό. Ορισμένοι από όσους φυλακίστηκαν έγιναν πειραματόζωα των ναζιστών γιατρών που έκαναν έρευνες για να βρουν μια ιατρική θεραπεία για την ομοφυλοφιλία.

Οι ομοφυλόφιλοι που φυλακίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα έφεραν στο στήθος ένα ροζ τρίγωνο στην ίδια λογική κατά την οποία οι Εβραίοι έφεραν το κίτρινο Άστρο του Δαυίδ

Στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Buchenwald, ο «γιατρός» Καρλ Βερνέτ διενήργησε αποκρουστικά πειράματα σε δώδεκα ομοφυλόφιλους άνδρες. Ο Βερνέτ έκανε τομές στα γεννητικά όργανα των «ασθενών» και εμφύτευσε έναν μεταλλικό σωλήνα που απελευθέρωνε ποσότητες τεστοσερόνης για μεγάλη χρονική διάρκεια. Ο ίδιος υποστήριζε ότι για την ομοφυλοφιλία ευθυνόταν η έλλειψη αυτής της ορμόνης.

Παρά το γεγονός ότι μερικοί από αυτούς τους άνδρες δήλωσαν ότι έγιναν ετεροφυλόφιλοι, η επιστημονική κοινότητα αμφισβήτησε σε απόλυτο βαθμό τα αποτελέσματα των πειραμάτων του Βερνέτ καθώς θεωρείται βέβαιο ότι οι άνθρωποι αυτοί δήλωσαν «θεραπευμένοι» για να γλυτώσουν από τα βασανιστήρια των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Όσοι δεν έδειξαν «βελτίωση», θεωρήθηκαν «χρόνιοι» και «ανίατοι» ομοφυλόφιλοι.

Παράνομη η ομοφυλοφιλία σε 76 κράτη

Παρόλα τα μεγάλα βήματα που έχουν γίνει στην κατεύθυνση της κοινωνικής και νομικής νομιμοποίησης της ομοφυλοφιλίας, τα κράτη στα οποία η ομοφυλοφιλία παραμένει παράνομη δεν είναι λίγα.

Συνολικά 76 κράτη σε όλο τον κόσμο έχουν νόμους που περιορίζουν λιγότερο ή περισσότερο τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, ενώ σε τέσσερις προβλέπεται ακόμη και η θανατική ποινή για όσους συλληφθούν.

Χάρτης ποινικοποίησης της ομοφυλοφιλίας. Με κόκκινο η θανατική ποινή με φάσμα μέχρι το σκούρο γκρι όπου προβλέπεται ακόμα και γάμος μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Με μοβ οι χώρες για στις οποίες ισχύουν αντικρουόμενοι νόμοι. Πηγή: BBC

Τη θανατική ποινή μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς σε Ιράν, Σαουδική Αραβία, Υεμένη, Μαυριτανία και Σουδάν, ενώ το ίδιο ισχύει για περιοχές της Νιγηρίας και της Σομαλίας.

Παρακάτω δείτε τις χώρες όπου η ομοφυλοφιλία θεωρείται παράνομη, αλλά και τις ποινές που προβλέπονται σε καθεμιά από αυτές.

1. Αφγανιστάν Φυλάκιση 2. Αλγερία Πρόστιμα και φυλάκιση μέχρι τρία χρόνια 3. Αγκόλα Πρόστιμο, φυλάκιση και καταναγκαστική εργασία 4. Αντίγκουα και Μαρμπούντα Μέχρι 15 χρόνια φυλάκιση 5. Mπανγκλαντές Πρόστιμο και φυλάκιση μέχρι και δέκα χρόνια 6. Μπαρμπέιντος Μέχρι και ισόβια φυλάκιση 7. Mπελίζ 10 χρόνια φυλάκιση 8. Μπουτάν Μέχρι και ένας χρόνος φυλάκιση 9. Μπρουνέι Πρόστιμο και φυλάκιση μέχρι και 10 χρόνια 10. Μποτσουάνα Μέχρι πέντε χρόνια φυλάκιση 11. Μπουρούντι Πρόστιμο και μέχρι και δύο χρόνια φυλάκιση 12. Καμερούν Πρόστιμο και μέχρι πέντε χρόνια φυλάκιση 13. Κομόρες Πρόστιμο και μέχρι πέντε χρόνια φυλάκιση 14. Ντομίνικα Μέχρι 25 χρόνια φυλάκιση και πιθανή ψυχιατρική θεραπεία 15. Αίγυπτος Δεν είναι παράνομο να είσαι γκέι αλλά… μπορεί να συλληφθεί οποιοσδήποτε παραβιάζει το νόμο σεξουαλικής συμπεριφοράς. To 2012 κάποιο άνδρες συνελήφθησαν για «κραιπάλη». 16. Ερυθραία Φυλάκιση μέχρι τρία χρόνια 17. Αιθιοπία Από ένα μέχρι 10 χρόνια φυλάκιση 18. Γκάμπια Μέχρι 14 χρόνια φυλάκιση 19. Γκάνα Από 5 μέχρι 25 χρόνια φυλάκιση 20. Γκρενάδα Μέχρι 10 χρόνια φυλάκιση 21. Γουινέα Πρόστιμο και φυλάκιση μέχρι τρία χρόνια 22. Γουιάνα Φυλάκιση από δύο χρόνια μέχρι και ισόβια 23. Τζαμάικα Μέχρι 10 χρόνια φυλάκιση 24. Ιράν Θανατική ποινή 25. Κένυα Από 14 μέχρι 21 χρόνια φυλάκιση 26. Κιριμπάτι Μέχρι 14 χρόνια φυλάκιση 27. Κουβέιτ Μέχρι εφτά χρόνια φυλάκιση 28. Λίβανος Φυλάκιση μέχρι ένα χρόνο 29. Λιβερία Φυλάκιση μέχρι ένα χρόνο 30. Λιβύη Μέχρι 5 χρόνια φυλάκιση 31. Μαλάουι Μέχρι 15 χρόνια φυλάκιση 32. Μαλαισία Μέχρι 20 χρόνια φυλάκιση και μαστίγωμα 33. Μαλδίβες Κατοίκον περιορισμός για τις γυναίκες, εξορία και μαστίγωμα για τους άντρες 34. Μαυριτανία Θάνατος δια δημόσιου λιθοβολισμού 35. Μαυρίκιος Μέχρι 5 χρόνια φυλάκιση για τους άντρες, αλλά οι σχέσεις μεταξύ γυναικών είναι νόμιμες! 36. Μαρόκο Πρόστιμο και μέχρι τρία χρόνια φυλάκιση 37. Μοζαμβίκη Μέχρι τρία χρόνια καταναγκαστικής εργασίας 38. Μιανμάρ Πρόστιμο και μέχρι 10 χρόνια φυλάκιση 39. Ναμίμπια Αδιευκρίνιστης διάρκειας φυλάκιση 40. Ναούρου Καταναγκαστική εργασία για 14 χρόνια 41. Νιγηρία Θανατική ποινή για τους άντρες, μαστίγωμα και φυλάκιση για τις γυναίκες σε 12 επαρχίες, μέχρι 14 χρόνια φυλάκιση στην υπόλοιπη χώρα 42. Ομάν Μέχρι τρία χρόνια φυλάκιση 43. Πακιστάν Φυλάκιση από δύο μέχρι 10 χρόνια 44. Πελάου Μέχρι 10 χρόνια φυλάκιση 45. Παπούα Νέα Γουινέα Μέχρι 14 χρόνια φυλακιση 46. Κατάρ Μέχρι εφτά χρόνια φυλάκιση και για τους μουσουλμάνους θάνατος ή σωματική τιμωρία 47. Σαμόα Μέχρι 7 χρόνια φυλάκιση 48. Σάο Τομέ και Πρίνσιπε Καταναγκαστική εργασία 49. Σαουδική Αραβία Εξορία μαστίγωμα και θάνατος διά λιθοβολισμού 50. Σενεγάλη Πρόστιμο και μέχρι πέντε χρόνια φυλάκιση 51. Σεϊχέλες Μέχρι 14 χρόνια φυλάκιση 52. Σιέρα Λεόνε Ισόβια φυλάκιση 53. Σιγκαπούρη Μέχρι δύο χρόνια φυλάκιση, οι σχέσεις μεταξύ γυναικών είναι νόμιμες 54. Νησιά του Σολομώντα Μέχρι 14 χρόνια φυλάκιση 55. Σομαλία Θάνατος δια λιθοβολισμού στα νότια, φυλάκιση μέχρι τρία χρόνια στην υπόλοιπη χώρα 56. Νότιο Σουδάν Πρόστιμο και μέχρι και 10 χρόνια φυλάκιση 57. Σρι Λάνκα Πρόστιμο και μέχρι 10 χρόνια φυλάκιση 58. Σεντ Κιτς και Νέβις Μέχρι και 10 χρόνια φυλάκιση με καταναγκαστική εργασία 59. Σάντα Λουτσία Μέχρι και 10 χρόνια φυλάκιση 60. Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες Μέχρι και 10 χρόνια φυλάκιση 61. Σουδάν Πέντε χρόνια φυλάκιση, ισόβια, μαστίγωμα και θανατική ποινή 62. Σουαζιλάνδη Πρόστιμο και φυλάκιση μέχρι δύο χρόνια 63. Συρία Μέχρι τρία χρόνια φυλάκιση 64. Τανζανία Από 20 χρόνια φυλάκιση μέχρι ισόβια κάθειρξη 65. Τόγκο Πρόστιμο και φυλάκιση μέχρι τρία χρόνια 66. Τόνγκα Μέχρι 10 χρόνια φυλάκιση και μαστίγωμα για συγκεκριμένες παραβάσεις 67. Τρινιδάδ και Τομπάγκο Μέχρι 25 χρόνια φυλάκιση 68. Τυνησία Μέχρι και τρία χρόνια φυλάκιση, οι σχέσεις μεταξύ γυναικών είναι νόμιμες 69. Τουβάλου Μέχρι και 14 χρόνια φυλάκιση 70. Τουρκμενιστάν Μέχρι πέντε χρόνια φυλάκιση στους άντρες αλλά όχι στις γυναίκες 71. Ουγκάντα Aπό 14 χρόνια φυλάκιση μέχρι και ισόβια 72. Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα Διάφορες τιμωρίες, πιθανότατα και θανατική ποινή 73. Ουζμπεκιστάν Μέχρι τρία χρόνια φυλάκιση για τους άνδρες 74. Υεμένη Μέχρι εφτά χρόνια φυλάκιση, μαστίγωμα, ακόμα και θάνατος δια λιθοβολισμού, ανάλογα με τις περιστάσεις 75. Ζάμπια Από 15 χρόνια μέχρι και ισόβια φυλάκιση 76. Ζιμπάμπουε Πρόστιμο και μέχρι δέκα χρόνια φυλάκιση για τους άντρες, οι σχέσεις μεταξύ γυναικών είναι νόμιμες.

Πηγές: American Psychological Association, Association of LGBTQ Psychiatrists, BBC, Lifo.gr, Huffington Post, Wikipedia