Οι φωνές της Ελλάδας: Γρηγόρης Μπιθικώτσης (εικόνες – video)

Ήταν ο υδραυλικός από το Περιστέρι που κατάφερε να μαγέψει τους πάντες με τη φωνή του και να σημαδέψει μία ολόκληρη εποχή με τα τραγούδια του.

Ήταν ο άνθρωπος που το ήθος και το ύφος του αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση.

Μέλος πολυμελούς φτωχής οικογένειας, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης απέδειξε περίτρανα ότι το χάρισμα της καλής φωνής δεν συνδέεται πάντα με την οικονομική άνεση ή την κοινωνική «επιφάνεια».

Ο αγαπημένος

«Του αδερφού μου του μεγάλου ήτανε η κιθάρα», λέει σε μία από αυτές.

«Είχε πάει και μάθαινε νότες στο ωδείο. Την είχε μέσα σε μια μαξιλαροθήκη κρεμασμένη από ένα καρφί πάνω απ’ το κρεβάτι. Η μητέρα μου, για να μη βγαίνω έξω και παίζω και κρυώνω κι όλ’ αυτά, μ’ άφηνε και τη γρατζούναγα. Θέλω να πω ότι γεννιόνται όλα στη ζωή. Την κοίταγα εγώ, την κοίταγα… πολύ καιρό την κοίταγα την κιθάρα. Η μητέρα μου εκείνη την εποχή σήκωνε τα πάκια. Εγώ για να φεύγει από το σπίτι πήγαινα και της έλεγα:

«Πέρασε η πατριώτισσά σου η κυρα-Βαγγέλαινα και είπε να πας από ‘κει για να της σηκώσεις τα πάκια» – ψέματα έλεγα… Για να πάει εκεί ήθελε μία ώρα μόνο να φτάσει και μία να γυρίσει δύο και καμιά ώρα που θα κουβέντιαζε τρεις. Κατέβαζα εγώ την κιθάρα από τη μαξιλάρα και έπαιζα. Μέχρι που μια μέρα της λέω της μάνας μου: «Να κατεβάσω την κιθάρα από τη μαξιλαροθήκη;». » Οχι», μου λέει, «θα μας σκοτώσει ο μεγάλος».
Μια μέρα που έβρεχε μπήκε και ο αδερφός μου μέσα χωρίς να τον καταλάβουμε, άκουσε που έπαιζα και μου λέει: «Εσύ έπαιζες;». Λέω: «Ναι». Μου λέει: «Πάρ’ τη για δικιά σου».

Σε μία άλλη συνέντευξη η σύζυγός του, Μεταξία Μπιθικώτση, μιλά για τον άνθρωπο που έζησε κοντά του 40 χρόνια, τον αγαπημένο της Γρηγόρη, λίγο μετά τον θάνατό του:

«Αγάπησα στον Γρηγόρη τον αυθορμητισμό και την ντομπροσύνη του, ήταν ακέραιος χαρακτήρας, ό,τι έλεγε το έκανε. Μου λείπει κάθε στιγμή μέσα στην ημέρα… Του μιλάω… Του λέω τα τεκταινόμενα…».

Ο μοναχογιός του Γρηγόρης, φανερώνει επίσης άγνωστες πτυχές της ζωής του πατέρα του:

«Δεν σταματούσε να μου λέει ιστορίες για τη ζωή του, από πού ξεκίνησε, τι συνάντησε στο δρόμο του και πώς τα κατάφερε… Πίστευε ότι έτσι θα με έκανε πιο δυνατό… Όταν τον έχασα, συνειδητοποίησα ότι έχασα τα πάντα…».

Η πορεία

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης υπηρέτησε πάνω από πενήντα χρόνια το ελληνικό τραγούδι και η συνάντησή του με τον Μίκη Θεοδωράκη, στάθηκε αναμφίβολα σταθμός στην καριέρα του.

Σύντομο βιογραφικό

Γεννήθηκε στο Περιστέρι στις 11 Δεκεμβρίου 1922.

Η πολυμελής οικογένειά του ήταν φτωχή και αναγκάστηκε να δουλεύει από μικρός ως υδραυλικός για να εισφέρει στο οικογενειακό εισόδημα.

Η οικογένειά του, ως μικρότερο μέλος, ήθελε πάντως και προσπάθησε να τον σπουδάσει.

Το μεράκι ωστόσο του Γρηγόρη, που την περίοδο των Δεκεμβριανών κρυβόταν σε πηγάδι, ήταν η κιθάρα και το τραγούδι.

Ο Μπιθικώτσης υπηρέτησε τη θητεία του ως φαντάρος από το 1945 μέχρι το 1947 όπου συμμετείχε στην ορχήστρα της Μακρονήσου με σκοπό την ψυχαγωγία των αξιωματικών.

Είχε αριστερές πεποιθήσεις και δεν το έκρυβε, ενώ σε μία μεταγωγή αριστερών κρατουμένων το 1948 γνώρισε τον Μίκη Θεοδωράκη και η ζωή του άρχισε να αλλάζει.

Οι δύο τους γνωρίστηκαν στην εξορία. Ο Θεοδωράκης στον τραγουδιστή είδε τον τέλειο ερμηνευτή για να μελοποιήσει ποιήματα, όπως η Ρωμιοσύνη και τον Άξιον Εστί. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο όμως, το καθεστώς, στο πρόσωπο του Μπιθικώτση είδε ακριβώς ό,τι και ο Θεοδωράκης. Τον τέλειο ερμηνευτή για τον ύμνο της χούντας…

Στις 13 Ιουλίου του 1967, στο κέντρο Δειλινά της Γλυφάδας, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και η Βίκυ Μοσχολιού τραγούδησαν σε πρώτη εκτέλεση το καθεστωτικό άσμα. Τη διοργάνωση, φυσικά, είχε ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Ενόπλων Δυνάμεων. Πριν καλά καλά περάσουν μερικοί μήνες, είδε το φως της δημοσιότητας η επιστολή που είχε στείλει ο Μίκης Θεοδωράκης, με την οποία παρακαλούσε τον Μπιθικώτση να μη διανοηθεί καν να τραγουδήσει το χουντικό τραγούδι….

«Γρηγόρη. Διάβασα με κατάπληξη ότι πρόκειται να τραγουδήσεις στα «Δειλινά» τον «Υμνο της Επαναστάσεως. Νομίζω ότι είσαι αρκετά μεγάλος, για να καταλαβαίνεις τι πρόκειται να κάνεις. Πόσες ευθύνες επωμίζεσαι και σε τι σοβαρούς κινδύνους μπαίνεις.

Κάθισε σπίτι σου με αξιοπρέπεια. Μην γκρεμίζεις, με μια κλωτσιά, αυτό που χτίσαμε μαζί τόσα χρόνια. Μην ακούς τους κερδοσκόπους και τους προσκυνημένους. Μη ρίχνεις στον βούρκο το όνομά σου και το όνομα των παιδιών σου, που σε λίγο θα ντρέπονται για σένα. Κάνε τον άρρωστο. Φύγε για το εξωτερικό. Εκεί μπορείς ν’ αρχίσεις μια καινούργια καριέρα.

Η Μελίνα σε περιμένει. Γιατί αν εσύ, ο Μπιθικώτσης, το πρωτοπαλίκαρο του Θεοδωράκη, γίνεις επίσημος τραγουδιστής της Δικτατορίας, τραγουδώντας αυτό το άθλιο κατασκεύασμα, θα πρέπει να ξέρεις, ότι θα γίνεις ο πιο αχάριστος και τιποτένιος προδότης, που γέννησε ο Λαός μας. Στο όνομα της φιλίας μας και για χάρη της γυναίκας σου, των παιδιών σου και όλων των αμέτρητων φίλων μας, σε ικετεύω να μ’ ακούσεις για τελευταία φορά. Μετά την Πέμπτη θα είναι αργά. Πάρα πολύ αργά».

Ο Μπιθικώτσης δεν τον άκουσε.

Είπε πως δεν αντέχει να πάει ξανά στην εξορία, ειδικά σε μια περίοδο που η ζωή του είχε «στρώσει», μετά από πολλές δεκαετίες βασανισμένου βίου. Ωστόσο, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης μόνο σαν προδότης δεν έμεινε στην ιστορία.

Ο λαός δεν χρειάστηκε να τον συγχωρήσει, καθώς ποτέ δεν τον κατηγόρησε…

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης έκανε δύο γάμους και απέκτησε 3 παιδιά. Απεβίωσε έπειτα από βραχύχρονη περίοδο νοσηλείας, στις 7 Απριλίου του 2005 σε ηλικία 82 ετών. Ο γιος του, Γρηγόρης, που έχει το όνομα του πατέρα του, έγινε επίσης τραγουδιστής.

Η αναγνώριση και η δισκογραφία

Μπήκε στη δισκογραφία το 1949 σε ηλικία 27 ετών ως συνθέτης με το τραγούδι «Το καντήλι τρεμοσβήνει» σε στίχους Χαράλαμπου Βασιλειάδη.

Συνέθεσε περισσότερα από 200 τραγούδια, πολλά από τα οποία έγιναν μεγάλες επιτυχίες, όπως τα «Του Βοτανικού ο μάγκας», «Σε τούτο το στενό», «Επίσημη αγαπημένη», «Τρελοκόριτσο», «Στου Μπελαμή το ουζερί», «Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα».

Στο απόγειο της δόξας του φτάνει ερμηνεύοντας, μελοποιημένη από τον Μίκη Θεοδωράκη, ποίηση: τον «Επιτάφιο» και τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου, το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη και το «Τραγούδι του νεκρού αδελφού» του Μίκη Θεοδωράκη.

Επίσης, ερμήνευσε τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη, του Βασίλη Τσιτσάνη, του Γιώργου Μητσάκη, του Γιάννη Παπαϊωάννου και του Άκη Πάνου και η καριέρα του απογειώθηκε.

Ο ίδιος ωστόσο παρέμεινε έως το τέλος ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος.

Προς επίρρωση μάλιστα των παραπάνω αξίζει να αναφερθεί κι ένα άγνωστο έως σήμερα γεγονός σε πολλούς.

Η κατάρρευση επί σκηνής λόγω άγχους

Τον Μάρτιο του 1961, διοργανώνεται συναυλία των Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Χατζιδάκι, στο θέατρο «Κεντρικόν». Τα τραγούδια των δύο συνθετών θα ερμήνευε η ελίτ του ελληνικού τραγουδιού, ενώ μπουζούκι θα έπαιζε ο δεξιοτέχνης Μανώλης Χιώτης.

Παρουσιάστρια της βραδιάς ήταν η ηθοποιός Μάρω Κοντού. Η συναυλία ξεκίνησε κανονικά και το κατάμεστο θέατρο σείονταν από το χειροκρότημα του κόσμου. Όλα πήγαιναν καλά, μέχρι τη στιγμή που κλήθηκε στη σκηνή ο Μπιθικώτσης για να ερμηνεύσει το τραγούδι, «Στον άλλο κόσμο που θα πας».

Ο τραγουδοποιός όμως δεν κατάφερε να ολοκληρώσει την ερμηνεία του τραγουδιού και κατέρρευσε από το άγχος. Το κοινό αναγνωρίζοντας την αξία του, κατανόησε ότι ήταν απλώς μια άτυχη στιγμή και τον αγκάλιασε με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα, με τη σκηνή να σείεται.

Στις συνεργασίες του Γρηγόρη Μπιθικώτση αξίζει να αναφερθούν κι αυτές με τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Δήμο Μούτση και το ντουέτο του με τον Τάσο Λειβαδίτη.

Τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, τον Ιανουάριο του 2003 με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα, καθώς και με το Χρυσό Μετάλλιο της Πόλης των Αθηνών.

Επίσης, έχουν γίνει πολλές συναυλίες προς τιμήν του. Τον Ιούνιο του 1997 οργανώθηκε λαϊκή συναυλία για να τιμηθούν τα 50 χρόνια προσφοράς του στο λαϊκό τραγούδι, ενώ σημαντική είναι η συναυλία που διοργανώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού στις 11 Μαρτίου 2002 στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, με πρωτοβουλία του Γιώργου Νταλάρα και τη συμμετοχή δεκάδων σημαντικών καλλιτεχνών.

Από τη δισκογραφία του έμειναν αναλλοίωτα έως και σήμερα και θα σίγουρα θα αντέξουν για παρά πολύ στο πέρασμα του χρόνου, ο Επιτάφιος (1960), η Πολιτεία Α (1961), Το τραγούδι του νεκρού αδερφού (1962), Επιφάνια (1962), Το Άξιον Εστί (1964).

Ένας σερ

Ο χαρακτηρισμός «σερ» που τον συνόδεψε σε ολόκληρη την πορεία του προήλθε από τον Δημήτρη Ψαθά όταν σε ένα χρονογράφημα στη στήλη του στην εφημερίδα «Τα Νέα», με αφορμή το στίχο τραγουδιού «μια βαθιά υπόκλιση, ένα χειροφίλημα», χαρακτήρισε με αυτό τον τρόπο τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Στην κηδεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση στον προαύλιο ναό που ψαλλόταν η νεκρώσιμη ακολουθία βρισκόταν μια άμαξα με ένα άσπρο κι ένα μαύρο άλογο.

«Ο Στέλιος Καζαντίδης είναι η Ακρόπολη» είχε πει σε μία από τις σπάνιες συνεντεύξεις του ο σπουδαίος ερμηνευτής.

Όταν κάποτε ρωτήθηκε γιατί επέλεξε να δώσει στον γιο του το ίδιο όνομα μ’ εκείνον, απάντησε «Γιατί όταν μια μέρα πεθάνω, θα ήθελα να επιστρέψει μετά την κηδεία στο σπίτι ένας Γρηγόρης Μπιθικώτσης».

Είμαστε σίγουροι κλείνοντας το σύντομο αυτό αφιέρωμα ότι ο Γρηγόρης συνεχίζει να διασκεδάζει όλους όσοι βρίσκονται κοντά του στον ουράνιο παράδεισο.

Η παρακαταθήκη που άφησε είναι αναμφισβήτητα ανεκτίμητη και κυρίως τώρα, σε μία εποχή που η Ελλάδα με τις μεγάλες φωνές, προσπαθεί να ξαναβρεί τη φωνή της.