Αλλαγή διοικήσεως στην Ελληνική Δύναμη Κύπρου

Η τελετή παραδόσεως - παραλαβής της Διοικήσεως της Ελληνικής Δυνάμεως Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) πραγματοποιήθηκε στην έδρα της Δυνάμεως στο στρατόπεδο «Αντιστρατήγου Σταυριανάκου», παρουσία του Υπουργού Αμύνης της Κύπρου Χριστόφορου Φωκαΐδη, του νέου Αρχηγού ΓΕΕΦ Αντιστρατήγου Γεωργίου Μπασιακούλη και του Α΄ Υπαρχηγού ΓΕΣ Αντιστράτηγου Νικολάου Δεβετζή.

Στη θέση του ως πρώην πλέον διοικητή Συνταγματάρχη

(ΠΖ) Γεωργίου Κουρή, καθήκοντα νέου διοικητή ανέλαβε ο Συνταγματάρχης (ΠΖ) Εμμανουήλ Θεοδώρου. Στην τελετή παρευρέθηκαν επίσης ο πρέσβης της Ελλάδος στη Κύπρο Βασίλειος Παπαϊωάννου και ο Διευθυντής της Διευθύνσεως Πεζικού του ΓΕΣ Υποστράτηγος Απόστολος Κωστόπουλος.

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του ΓΕΣ, «η ΕΛΔΥΚ εγκαταστάθηκε στην Κύπρο το 1960, κατόπιν της συμφωνίας Ζυρίχης - Λονδίνου όπου προβλεπόταν η ίδρυση τριμερούς Στρατηγείου Ελλάδος, Τουρκίας και Κύπρου. Στο Στρατηγείο αυτό υπαγόταν το Ελληνικό Στρατιωτικό τμήμα με 950 άνδρες (ΕΛΔΥΚ) και το Τουρκικό με 650 (ΤΟΥΡΔΥΚ). Η ΕΛΔΥΚ, με πρώτο διοικητή τον τότε Συνταγματάρχη Διονύσιο Αρμπούζη (Σημ.Συντ.: ο οποίος είχε διατελέσει και πρώτος διοικητής του Ελληνικού Τάγματος στον πόλεμο της Κορέας και μετέπειτα Αρχηγός ΓΕΕΘΑ), έφτασε στις 16 Αυγούστου 1960 στο λιμάνι της Αμμοχώστου και έγινε δεκτή με πρωτοφανείς εκδηλώσεις ενθουσιασμού από τον κυπριακό λαό. Την ίδια ημέρα εγκαταστάθηκε στο στρατόπεδό της, έξω από τη Λευκωσία, στο δρόμο προς τον Γερόλακκο.

Το Δεκέμβριο του 1963, ξέσπασαν στην Κύπρο σοβαρές ελληνοτουρκικές ταραχές. Είχε προηγηθεί, στις 30 Νοεμβρίου, η πρόταση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου για την τροποποίηση 13 σημείων του Συντάγματος, που δημιουργούσαν ανυπέρβλητα προβλήματα για τη δημοκρατική λειτουργία και τη βιωσιμότητα του κράτους. Μια από τις πιο σημαντικές συνέπειες των συγκρούσεων ήταν η απόσυρση των Τουρκοκυπρίων πολιτειακών και κοινοβουλευτικών παραγόντων, αλλά και των περισσότερων δημοσίων υπαλλήλων σε περιοχές που ελέγχονταν από τουρκοκυπριακές ένοπλες ομάδες («θύλακες»). Η γενίκευση της σύγκρουσης και η εμπλοκή των τμημάτων της ΕΛΔΥΚ και της ΤΟΥΡΔΥΚ αποφεύχθηκαν με την πυροσβεστική παρέμβαση της Βρετανίας. Σε νέα επεισόδια, τον Μάρτιο του 1964, σκοτώθηκε ο επιλοχίας της ΕΛΔΥΚ Σ. Καραγιάννης, ενώ το Μάιο 1964, εκτελέστηκαν εν ψυχρώ στην τουρκική συνοικία της Αμμοχώστου οι Έλληνες αξιωματικοί Δ. Πούλιος και Β. Καποτάς και ο οδηγός τους, αστυνομικός Κ. Παντελίδης.

Ένα από τα μέτρα άμυνας της ελληνικής κυπριακής πλευράς, που θα επηρέαζε τις εσωτερικές εξελίξεις, ήταν η πρόσκληση στον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα να αναλάβει την αρχηγία της ΑΣΔΑΚ (Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκησις Άμυνης Κύπρου), και η κάθοδός του στην Κύπρο, τον Ιούνιο του 1964. Παράλληλα, η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου απέστειλε με μυστικότητα στρατιωτικά τμήματα στη μεγαλόνησο, τη γνωστή «μεραρχία», που θωράκισε αποφασιστικά τα ελληνικά αμυντικά σχέδια.

Τον Αύγουστο του 1964 οι απειλές για τουρκική επέμβαση στην Κύπρο πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά, καθώς ύστερα από νέες συγκρούσεις στην περιοχή Μανσουρας - Κοκκίνων, αεροπλάνα της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας βομβάρδισαν επί τριήμερο (8-10 Αυγούστου) χωριά και στρατιωτικούς στόχους της περιοχής Τηλλυρίας και του κόλπου Ξερού, προκαλώντας δεκάδες θύματα - κυρίως αμάχους. Το Νοέμβριο του 1967, με αφορμή την επέμβαση της Εθνικής Φρουράς στην Κοφίνου, όπου τα τουρκικά φυλάκια δέσποζαν και έλεγχαν την κεντρική οδική αρτηρία του νησιού, το δρόμο Λευκωσίας - Λεμεσού, η τουρκική κυβέρνηση με τελεσίγραφό της, απαίτησε και πέτυχε την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από το νησί και την ανάκληση του στρατηγού Γρίβα.

Στις 15 Ιουλίου ανατρέπεται με πραξικόπημα ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Η ενέργεια αυτή, πέρα από την αδικαιολόγητη και τραγική αιματοχυσία αδελφικού αίματος και τη δημιουργία ψυχικού ρήγματος στον κυπριακό Ελληνισμό σε κρίσιμες ώρες, έδωσε το πρόσχημα στην Τουρκία για την στρατιωτική εισβολή, που πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιουλίου 1974».

Να προσθέσουμε εμείς ότι τόσο στον «Αττίλα-1» όσο και – κυρίως – στον «Αττίλα-2», η ΕΛΔΥΚ πολέμησε τους Τούρκους και είχε πλήθος νεκρών, τραυματιών και αγνοουμένων μαχητών της.

Λ.Σ.Μ.