Το ΔΝΤ μπαίνει στο ελληνικό πρόγραμμα, λέει το Eurasia

Των Αργύρη Παπαστάθη, Στέλιου Μορφίδη

Την ενεργοποίηση του προληπτικού προγράμματος του για την Ελλάδα θέλει πλέον το ΔΝΤ προκειμένου να διατηρήσει την παρουσία του στην Ευρώπη και να λειτουργήσει ως εγγύηση για τη βιωσιμότητα χρέους και τις αγορές, γράφει σε ανάλυση του το think tank Eurasia

Μία εξέλιξη που αυτομάτως θα δώσει ρόλο και θέση στο ΔΝΤ για τα πράγματα στη χώρα μας και μετά τη λήξη του προγράμματος του ESM τον ερχόμενο Αύγουστο, ανεξάρτητα απ' τη λύση στην οποία θα καταλήξουν οι ευρωπαϊκές Αρχές (πρόγραμμα αυξημένης εποπτείας ή προληπτική γραμμή στήριξης).

Σύμφωνα με το think tank υπάρχουν αναρρίθμητοι λόγοι για το ΔΝΤ να αλλάξει στάση απέναντι στο ελληνικό ζήτημα και οι περισσότεροι δεν έχουν να κάνουν με την Ελλάδα.

Το πιο σημαντικό, όπως σημειώνει η ανάλυση την οποία υπογράφει ο Μουτζαμπά Ραχμάν, είναι η αυξανόμενη παραδοχή εκ μέρους της ηγεσίας του Ταμείου ότι «το σύμπαν δεν περιστρέφεται γύρω απ' την Ελλάδα» και ότι οι κίνδυνοι του Ταμείου είναι απομονωμένοι στην περίπτωση που παραμείνει εκτός του ελληνικού προγράμματος. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό με δεδομένες τις δύσκολες σχέσεις με τον Αμερικανό Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Μία ανταγωνιστική σχέση με την ΕΕ θα αποξενώσει το Ταμείο απ' τους δύο κύριους μετόχους του, και στο χειρότερο σενάριο θα έθετε σε κίνδυνο τη χρηματοδότηση του.

Σύμφωνα με την ανάλυση του think tank, η Κριστίν Λαγκάρντ, φαίνεται να έχει δει «το φως το αληθινό». Σε μια πιο ρεαλιστική βάση και καθώς επικρατεί το αίσθημα αυτοσυντήρησης το ΔΝΤ αρχίζει να έχει μία διαφορετική προσέγγιση. Οι τεχνοκράτες του Ταμείου έχουν ξεκινήσει να συνεργάζονται καλύτερα με τους Ευρωπαίους συναδέλφους τους, και σκέφτονται πλέον σοβαρά να ενεργοποιήσουν το πρόγραμμα τους», γράφει το Eurasia. Το να κλείσει όμως η συμφωνία ακόμα απέχει, σπεύδει να συμπληρώσει. Εξάλλου το Eurogroup δεν πρόκειται, σύμφωνα με την εκτίμηση του think tank να χορηγήσει ελάφρυνση του χρέους πέραν των παραμέτρων που συμφωνήθηκαν στις 15 Ιουνίου.

Αυτό βέβαια που δημιουργεί ένα μπέρδεμα είναι το γεγονός ότι το πρόγραμμα του ΔΝΤ θα ολοκληρωθεί επίσης περίπου την ίδια στιγμή που θα ολοκληρώνεται το πρόγραμμα του ESM, γύρω στις 20 Αυγούστου. Μία εκταμίευση εκ μέρους του ΔΝΤ είναι απίθανη, αν και το πρόγραμμα προβλέπει τη χορήγηση Κεφαλαίων, που ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να λάβει απ' τη στιγμή που θα ενεργοποιηθεί.

Με το χρονικό περιθώριο τόσο στενό, τα Κεφάλαια είναι απίθανο να χρησιμοποιηθούν καθώς επίσης και να έχουν επίπτωση στο ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους, σύμφωνα με το Eurasia. Το μόνο πραγματικό όφελος απ' τη συμμετοχή του ΔΝΤ θα είναι ένα θετικό σήμα προς τις Κεφαλαιαγορές.

Πρώτον, ότι το ΔΝΤ είναι πρόθυμο να υπογράψει την επιτυχή ολοκλήρωση της διάσωσης και την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και δεύτερον, την βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Επίσης αυτό θα άφηνε ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας μεταξύ ΔΝΤ και ΕΕ, δημιουργώντας και καλύτερες συνθήκες συνεργασίας σε τομείς οικονομικού ενδιαφέροντος στο μέλλον.

Ενισχυμένη επιτήρηση το βασικό σενάριο

Η θέση του Eurasia είναι ότι η Ελλάδα θα ολοκληρώσει επιτυχώς το πρόγραμμα προσαρμογής τον Αύγουστο και θα τεθεί σε καθεστώς «ενισχυμένης επιτήρησης» από τους πιστωτές.

Αυτό, όπως σημειώνει, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «καθαρή έξοδος», αφού η Ελλάδα δεν θα λάβει κάποια χρηματοδότηση απ' τους Ευρωπαίους εταίρους της. Την ίδια στιγμή όμως η Ελλάδα δεν θα επιστρέψει αυτόματα στο «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» (European Semester), το σύστημα οικονομικής επιτήρησης στο οποίο υπάγονται όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ σχετικά με την δημοσιονομική τους πολιτική (μέσω του «Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης») και την μακροοικονομικής τους πολιτική (μέσω της «Διαδικασίας των Μακροοικονομικών Ανισορροπιών». Θα υπάρξει ένας βαθμός εμπλοκής του Eurogroup που θα είναι περισσότερο ουσιώδης, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η έξοδος δεν θα είναι «καθαρή».

Όπως σημειώνει το Eurasia, αυτή τη στιγμή τρεις επιλογές συζητώνται στους διαδρόμους των Βρυξελλών.

Η πρώτη, και η πιο αυστηρή, είναι το πρόγραμμα προληπτικής γραμμής πίστωσης από τον ESM (Enhanced Conditional Credit Line – ECCL).

Σύμφωνα με την ανάλυση, υπάρχουν πολλά μειονεκτήματα ενός ECCL: Θα συνοδεύεται από ένα νέο μνημόνιο συναντίληψης, χρηματοδοτικό φάκελο, αξιολογήσεις, ακόμα και έναν επικεφαλής αποστολής. Με άλλα λόγια αυτό βασικά θα είναι ένα πρόγραμμα στήριξης χωρίς όμως τα λεφτά (δεν θα υπάρχουν εκταμιεύσεις δόσεων και οι Ελληνες θα λάβουν χρήματα μόνο εάν το επιλέξουν). Κάτι φυσικά που σύμφωνα με το Eurasia, θα είναι πολιτική αυτοκτονία για το ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης όμως κάτι τέτοιο ενέχει κινδύνους και για την ΕΕ: Τα εθνικά κοινοβούλια θα πρέπει να συμφωνήσουν με το ECCL και παράλληλα θα πρέπει να υπάρξει συνεργασία με το ΔΝΤ για μία νέα ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους (DSA), το οποίο αν και μπορεί να φαίνεται πιο εύκολο δεν παύει να είναι πολύπλοκο.

Από την άλλη όμως έχει και πλεονεκτήματα. Θα δώσει στους Έλληνες μία υποστήριξη, την οποία θα δουν και οι διεθνείς χρηματαγορές. Θα συνεχίσει να επιβάλει μεταρρυθμίσεις και παράλληλα θα παρέχει προστασία για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα ώστε να συνεχίσει να έχει πρόσβαση σε φθηνή χρηματοδότηση (με βάση τους κανόνες της ΕΚΤ, οι τράπεζες χώρας μέλους που δεν διαθέτουν πιστοληπτική αξιολόγηση -investment grade- δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ομόλογα τους ως εχέγγυο για χρηματοδότηση απ' την Κεντρική Τράπεζα)

Συνολικά όμως το Eurasia θεωρεί πως το σενάριο ενός ECCL είναι απίθανο. Και αυτό διότι δεν θα επιτρέψει στην ΕΕ να ισχυρισθεί ότι έχει προχωρήσει έχοντας αντιμετωπίσει το Κεφάλαιο «κρίση».

Η δεύτερη εναλλακτική που συζητείται είναι η «μετά το πρόγραμμα εποπτεία» (PPS), ένα θεσμικό πλαίσιο στο οποίο έχουν ενταχθεί η Πορτογαλία και οι υπόλοιπες χώρες μετά τη λήξη των προγραμμάτων τους. Αυτό βασίζεται στο «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» με δύο αποστολές αξιολόγησης ετησίως από την Κομισιόν και την ΕΚΤ. Οι θεσμοί θα μπορούσαν να ζητήσουν επίσης απ' την ελληνική κυβέρνηση «περισσότερη πληροφόρηση» για την οικονομική πολιτική. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους δανειστές είναι ότι το PPS δεν συνοδεύεται και από ένα μηχανισμό κυρώσεων. Με δεδομένους τους κινδύνους που εξακολουθούν να ελλοχεύουν στην Ελλάδα και το γεγονός ότι η ελάφρυνση του χρέους θα δοθεί συν τω χρόνω, το Eurogroup πιθανόν να ζητήσει περισσότερες δικλείδες.

Και αυτό, σύμφωνα με το Eurasia, οδηγεί στην τρίτη επιλογή, που είναι και το βασικό σενάριο του think tank: «ενισχυμένη επιτήρηση». Ένα πλαίσιο ενίσχυσης του PPS σε πολλούς τομείς και με πολλούς τρόπους, όπως σημειώνει. Πρώτα απ' όλα επαναλαμβάνει τη θεσμική δομή της τρόικα που θα δώσει στο υπ. Οικονομικών μεγαλύτερη ευχέρεια. Δεύτερον συνοδεύεται από τριμηνιαίες αξιολογήσεις. Επίσης επιτρέπει στους θεσμούς να διεξάγουν stress tests στις τράπεζες καθώς και να συντάσσουν συστάσεις προς την ελληνική κυβέρνηση στην περίπτωση που θεωρούν ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο. Το πιο σημαντικό όμως, ως μορφή κυρώσεων, επίσης θα επιτρέπει στους θεσμούς να «συστήνουν ένα πρόγραμμα», κάτι που θα δώσει στο Eurogroup εκείνη τη μόχλευση που αναζητά στην περίπτωση της Ελλάδας χωρίς όμως την πολιτική εμπλοκή.

Ξεκινούν οι συζητήσεις για το χρέος, παρά το αδιέξοδο στο Βερολίνο

Επίσης, το Eurasia, σημειώνει πως ξεκινούν τώρα και οι συζητήσεις για την ελάφρυνση του χρέους. Αν και δεν υπάρχει ακόμα γερμανική κυβέρνηση, η δήλωση του Eurogroup τον περασμένο Ιούνιο προβλέπει ότι θα ξεκινήσουν οι διεργασίες αμέσως μετά το πέρας της γ' αξιολόγησης. Επομένως οι διαπραγματευτές θεωρούν ότι έχουν την πολιτική κάλυψη παρά το κυβερνητικό κενό στο Βερολίνο.

Μία πρόταση που αρχικά ξεκίνησε απ' την Κομισιόν αλλά πλέον προωθείται σημαντικά και απ' τη γαλλική πλευρά είναι η σύνδεση της ελάφρυνσης του χρέους με τις ονομαστικές οικονομικές επιδόσεις της Ελλάδας. Η πρόταση αυτή έχει το πλεονέκτημα εξουδετέρωσης οποιασδήποτε διένεξης μεταξύ της ΕΕ και του ΔΝΤ: Εάν η ανάπτυξη αποδειχθεί όσο την περιμένει το Ταμείο (1%) τότε τα μέτρα για το χρέος θα προσαρμόζονται καταλλήλως ώστε να διατηρηθούν οι δαπάνες για τοκοχρεολύσια κάτω απ' το 15% του ΑΕΠ. Με την ίδια ιδέα εάν αποδειχθεί σωστή η ΕΕ στις προβλέψεις της και η ανάπτυξη είναι ισχυρότερη, τότε θα ενεργοποιούνται μικρότερα σε έκταση μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους.

Το δεύτερο ζήτημα είναι οι όροι που θα συνδεθούν με την ελάφρυνση του χρέους, καθώς είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο ότι η τελευταία δεν πρόκειται να έλθει χωρίς κόστος. Επίσης τα χρονοδιαγράμματα που θα τεθούν για την ενεργοποίηση μέτρων σε βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση. Με αυτό τον τρόπο η ελάφρυνση θα γίνεται και σε συνάρτηση με τα συμβαίνοντα στον κόσμο και τις γενικότερες αποφάσεις για τη χάραξη πολιτικής που θα λαμβάνονται.

Το τρίτο είναι το ζήτημα του πόσο μεγάλο θα πρέπει να είναι το μαξιλάρι ασφαλείας της Ελλάδος μετά το πέρας του προγράμματος του ESM και εάν αυτό θα χρησιμοποιηθεί για την αναμόρφωση (reprofile) του ελληνικού χρέους, μία συζήτηση που, σύμφωνα με το Eurasia, μόνο κέρδη έχει για την ελληνική κυβέρνηση. Οι αριθμοί που συζητούνται είναι σημαντικοί: Εως τώρα 40,2 δισ ευρώ έχουν εκταμιευτεί ενώ 18,4 δισ ευρώ έχουν συνδεθεί με την γ' και δ' αξιολόγηση. Κάτι που σημαίνει ότι μένει ένα ποσό γύρω στα 27,4 δισ ευρώ στον ESM όταν θα λήξει το πρόγραμμα. Πόσα απ' αυτά τα Κεφάλαια θα χρησιμοποιηθούν πχ για την αποπληρωμή δανείων του ΔΝΤ ή για το «χτίσιμο» μαξιλαριού ασφαλείας αποτελούν αντικείμενο μίας συζήτησης που ξεκινά από τώρα και θα διαρκέσει ως τον Ιούνιο.

Το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό

Η κατάσταση στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας δείχνει επίσης προς μία επιτυχημένη έξοδο απ' το πρόγραμμα καθώς σύμφωνα με το Eurasia με την υπερψήφιση του πολυνομοσχεδίου η συγκυβέρνηση κατάφερε αφενός να περάσει αμφιλεγόμενες διατάξεις και αφετέρου να ενισχύσει την κοινοβουλευτική της δύναμη με την προσχώρηση της βουλευτού Θ. Μεγαλοοικονόμου στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Κάτι, που σύμφωνα με το think tank, ήταν μία μεγάλη νίκη για τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα.

Ωστόσο επισημαίνει ότι κάποια ζητήματα εξακολουθούν να δημιουργούν αυξανόμενη ένταση στο ΣΥΡΙΖΑ αλλά και στους ΑΝΕΛ, αν και σπεύδει να εκτιμήσει ότι είναι απίθανο να οδηγήσουν σε μία γενικευμένη πολιτική κρίση.

Ακόμα και στο ζήτημα των διαπραγματεύσεων για το Σκοπιανό το Eurasia θεωρεί ότι ο Πάνος Καμμένος μπορεί να κάνει πίσω αν και δεν αποκλείει να προσπαθήσει να υπονομεύσει οποιαδήποτε συμφωνία ώστε να κερδίσει πολιτικό έδαφος. Ωστόσο, σύμφωνα με το think tank, ακόμα και σε μία τέτοια περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να προχωρήσει τη διαδικασία με τη στήριξη άλλων δυνάμεων, όπως πχ Το Ποτάμι ή το ΠΑΣΟΚ.

Τέλος σε ο,τι αφορά τον χρόνο διεξαγωγής των επόμενων εθνικών εκλογών η βασική εκτίμηση του Eurasia κάνει λόγο για το 2019 και μάλιστα μεταξύ 23 και 26 Μαϊου ώστε να συμπέσουν με τις Ευρωεκλογές. Με αυτό τον τρόπο, σημειώνει το think tank, ο Τσίπρας ελπίζει ότι θα μπορούσε να συγκεντρώσει μέρος της ψήφου διαμαρτυρίας προς την ΕΕ και να περιορίσει τις σημαντικές απώλειες που έχει σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Μάλιστα το Eurasia επικαλείται την τελευταία δημοσκόπηση της Marc για το «Πρώτο Θέμα» όπου η ΝΔ συγκεντρώνει 29% στην πρόθεση ψήφου και ο ΣΥΡΙΖΑ 18,9%. Το Eurasia πάντως υπογραμμίζει ότι υπάρχει 45% πιθανότητα να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές φέτος.