Εμπορικός πόλεμος προ των πυλών

Η πρώτη «ριπή» έπεσε και πλέον η πιθανότητα ενός γενικευμένου εμπορικού πολέμου αρχίζει να αυξάνεται απειλώντας να αλλάξει όλο το οικονομικό γίγνεσθαι.

Του Στέλιου Μορφίδη

Η αποφασιστικότητα του νέου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να ξαναμοιραστεί η πίτα του παγκόσμιου εμπορίου τερματίζοντας συμφωνίες ή διαπραγματεύσεις, απειλώντας με επιβολή δασμών ή ακόμα και με χειραγώγηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών δεν αφορά πλέον μόνο την Κίνα και

Και αυτό φάνηκε ιδιαίτερα την περασμένη εβδομάδα, με τα πρώτα... τροχιοδεικτικά βλήματα να στοχεύουν τη Γερμανία, αλλά και την Ε.Ε. ως σύνολο. «Το ευρώ είναι ένα υποτιμημένο μάρκο το οποίο δίνει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη Γερμανία έναντι των εταίρων της», δήλωσε ευθέως ο επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Εμπορίου των ΗΠΑ Πίτερ Ναβάρο σε συνέντευξή του στους «FT», με τον ίδιο τον Ντόναλντ Τραμπ λίγο αργότερα να λέει δημοσίως ότι «οι βασικοί εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ», η Γερμανία, η Ιαπωνία και η Κίνα, «υποτιμούν σκοπίμως τα νομίσματά τους προκειμένου να πλήξουν τις αμερικανικές επιχειρήσεις και τους καταναλωτές». Η αμερικανική πλευρά μάλιστα δεν δίστασε να επισημάνει ότι η στάση της Γερμανίας είναι αυτή που την αναγκάζει να αποσυρθεί από τις διαβουλεύσεις με την Ε.Ε. για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου, την περιβόητη TTIP, την οποία ο κ. Ναβάρο χαρακτήρισε «νεκρή».

Η στάση αυτή, μαζί με τη δημόσια τοποθέτηση νέων Αμερικανών αξιωματούχων, ακόμα και του νέου πρέσβη στην έδρα της Ε.Ε. ότι η Ενωση δεν πρόκειται να μακροημερεύσει, ήταν βέβαια αρκετή για να σημάνουν τα τύμπανα του πολέμου στη Γηραιά Ηπειρο. Είχε προηγηθεί εξάλλου η ένθερμη υποστήριξη του Ντόναλντ Τραμπ προς τη Βρετανίδα πρωθυπουργό Τερέζα Μέι για την έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε. στη συνάντησή τους στον Λευκό Οίκο.

Από τη Βαλέτα της Μάλτας όπου συγκεντρώθηκαν οι ηγέτες των χωρών-μελών της Ε.Ε. επιχείρησαν να φανούν ενωμένοι, επιβεβαιώνοντας την πίστη τους στην ενιαία αγορά, αλλά έδωσαν και το μήνυμα ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να καλύψει το κενό που πιθανόν θα αφήσουν οι ΗΠΑ συνάπτοντας εμπορικές συμφωνίες με τρίτα κράτη. Ηδη η Κομισιόν είχε δηλώσει ότι επισπεύδει τις διαβουλεύσεις με το Μεξικό, το οποίο βρίσκεται στη δίνη του κυκλώνα λόγω της στροφής Τραμπ στην εμπορική πολιτική.

Πιο επιθετικός εμφανίστηκε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος χαρακτήρισε ευθέως «απειλή για την Ευρώπη» τον πρόεδρο των ΗΠΑ και κάλεσε τους Ευρωπαίους να μείνουν ενωμένοι για να αντιμετωπίσουν τις τρεις υπερδυνάμεις: Ρωσία, Κίνα και ΗΠΑ. Αναγνωρίζοντας ότι η Ενωση αντιμετωπίζει σήμερα τις μεγαλύτερες προκλήσεις της 60χρονης ιστορίας της ο κ. Τουσκ κάλεσε τους ηγέτες να κλείσουν τα αυτιά τους στις σειρήνες του Τραμπ. «Η διάσπαση της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν θα οδηγήσει στην αποκατάσταση κάποιου μυθικού, πλήρως κυρίαρχου κράτους-μέλους, αλλά στην πραγματική εξάρτηση από τις υπερδυνάμεις ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα», σημείωσε περιγράφοντας ακριβώς την κατάσταση που επιχειρείται να δημιουργηθεί. Παράλληλα, φανέρωσε και την άλλη μεγάλη αγωνία που επικρατεί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ότι η εθνικιστική ρητορική του Τραμπ θα αρχίσει να έχει ακόμα μεγαλύτερη απήχηση εντός των ευρωπαϊκών συνόρων μέσω ακροδεξιών και όχι μόνο σχημάτων που ήδη προτάσσουν την επιστροφή στον προστατευτισμό. Ετσι, η Μαρίν Λεπέν έχει διαμηνύσει πως σε περίπτωση που επικρατήσει στις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία θα προκηρύξει άμεσα δημοψήφισμα για έξοδο της χώρας από την Ε.Ε.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, όπως φάνηκε από τα «καλά λόγια» που είχε να πει για το Brexit, έχει δηλώσει ότι είναι ανοιχτός να συζητήσει με κάθε χώρα ξεχωριστά μία εμπορική συμφωνία. Εξ ου και η επίθεση στο σαθρό ευρωπαϊκό οικοδόμημα που τα τελευταία χρόνια έχει γιγαντώσει τη Γερμανία. Η τελευταία για μία ακόμα χρονιά αποδείχθηκε πρωταθλήτρια κόσμου στις εξαγωγές, σύμφωνα με τους προκαταρκτικούς υπολογισμούς του γερμανικού οικονομικού ινστιτούτου Ifo. Το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών προσδιορίζεται στα 297 δισ. δολαρίων (268 δισ. ευρώ) έναντι 271 δισ. το 2015. Εν ολίγοις, η αύξηση του πλεονάσματος τρεχουσών συναλλαγών φτάνει στο 8,6% του ΑΕΠ της το 2016, από 8,3% το 2015. Η Κίνα κατέγραψε το δεύτερο μεγαλύτερο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών, φτάνοντας τα 245 δισ. δολάρια.

Στον αντίποδα, σύμφωνα με το Ifo, οι ΗΠΑ κατέγραψαν το μεγαλύτερο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών στον κόσμο το 2016, δαπανώντας 478 δισ. δολάρια περισσότερα για εισαγωγές σε σχέση με τα κέρδη τους από τις εξαγωγές!

«Η αμερικανική πλευρά έχει κάποιο δίκιο. Το γερμανικό πλεόνασμα είναι κολοσσιαίο. Προκαλεί τεράστια προβλήματα στην ίδια την Ευρωζώνη. Οι Ελληνες, οι Ιταλοί και οι Ισπανοί είναι οι πλέον ριγμένοι», αναφέρει ο αναλυτής της αμερικανικής Charles Stanley Τζον Ρέντγουντ. Και προσθέτει: «Η Γερμανία ως ο ισχυρός της Ενωσης με το μεγάλο πλεόνασμα θα πρέπει να μοιραστεί πιο πρόθυμα αυτό το χρήμα με την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία, ειδάλλως θα συνεχίσουν να έχουν μία σειρά από κρίσεις που στο τέλος θα υπονομεύσει την ίδια την πελατειακή βάση της γερμανικής βιομηχανίας που εκτόξευσε το πλεόνασμα».

Οι Γερμανοί βιομήχανοι

Οι Γερμανοί βιομήχανοι, πάντως, παρακολουθούν με τρόμο το μπρα ντε φερ που ξεκινά. Στην ετήσια γενική συνέλευση του συνδέσμου τους την περασμένη εβδομάδα ο πρόεδρός τους, Ντίτερ Κεμπφ, προειδοποίησε για μεγάλο πλήγμα στην περίπτωση που ο Ντόναλντ Τραμπ εφαρμόσει πολιτικές εμπορικού προστατευτισμού επιχειρώντας να αντιστρέψει την τάση της παγκοσμιοποίησης.

Ηδη ο νέος Αμερικανός πρόεδρος έχει προειδοποιήσει τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες με επιβολή δασμού 35% στα αυτοκίνητα που προωθούν στην αμερικανική αγορά από τα εργοστάσιά τους στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική!

Σημειωτέον ότι από το 2015 οι ΗΠΑ έχουν γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Γερμανίας, ξεπερνώντας τη Γαλλία για πρώτη φορά από το 1961, χάρη και στην αποδυνάμωση του ευρώ λόγω της χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής εκ μέρους της ΕΚΤ.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του αμερικανικού υπουργείου Εμπορίου, στο πρώτο ενδεκάμηνο του 2016 οι εισαγωγές γερμανικών προϊόντων στις ΗΠΑ έφτασαν τα 104,6 δισ. δολάρια Στον αντίποδα, οι αμερικανικές εξαγωγές στη Γερμανία ήταν μόλις 45 δισ. δολάρια. Κοινώς, το εμπορικό έλλειμμα των Αμερικανών προσεγγίζει τα 60 δισ. δολάρια. Χωρίς μάλιστα να έχουν προσμετρηθεί τα στοιχεία του Δεκεμβρίου. Το 2015, δε, ήταν σχεδόν στα 75 δισ. δολάρια! «Εάν η ελευθερία του εμπορίου περιοριστεί, τότε η ευημερία μας τίθεται εν αμφιβόλω», δήλωσε στην ίδια εκδήλωση ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Γιόακιμ Γκάουκ, ενώ ο αντικαγκελάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ κάλεσε τους βιομήχανους να επιδιώξουν να εκμεταλλευτούν εμπορικές συμφωνίες στην Ασία και τη Νότια Αμερική ώστε να συνεχίσουν την επεκτατική πολιτική τους. Παράλληλα, η καγκελάριος Μέρκελ είναι σε στενή επικοινωνία με την ηγεσία της Κίνας. «Οι δύο ηγέτες είχαν μια θερμή συζήτηση υπέρ του ελεύθερου παγκόσμιου εμπορίου και της σταθερότητας των κανόνων που το διέπουν», ήταν το λιτό ανακοινωθέν μετά την τελευταία τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον πρωθυπουργό Λι Κετσιάνγκ.

Αναζητώντας νέους φίλους

«Πάντα λέγαμε ότι η Αμερική είναι ο καλύτερος φίλος μας. Εάν αυτό πλέον δεν ισχύει με τον πρόεδρο Τραμπ, τότε η Ευρώπη θα αναζητήσει νέους φίλους», δήλωνε από το περιθώριο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ. Εκεί όπου επίτιμος καλεσμένος ήταν, για πρώτη φορά, ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ. «Η Κίνα είναι ένας πολύ ισχυρός υποψήφιος για κάτι τέτοιο», πρόσθεσε ο κ. Ντάισελμπλουμ και συνέχισε: «Η κινεζική παρουσία στην Ευρώπη από πλευράς επενδύσεων είναι ήδη μεγάλη και επεκτείνεται. Εάν απομακρύνεις τους φίλους σου, τότε δεν πρέπει να εκπλαγείς εάν αυτοί αρχίσουν να ψάχνουν για νέους».

Βέβαια και ο Τραμπ αναζητά νέους φίλους, γεγονός που φαίνεται ξεκάθαρα στο άνοιγμα που κάνει στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Οι εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών είναι εξαιρετικά μικρές για τα μεγέθη των οικονομιών τους και αυτό ουσιαστικά αφήνει τεράστιο περιθώριο βελτίωσης. Το διμερές εμπόριο στο πρώτο ενδεκάμηνο του 2016 ήταν μόλις 18 δισ. ευρώ. Περίπου 5,5 δισ. ήταν οι αμερικανικές εξαγωγές στη Ρωσία και τα υπόλοιπα εισαγωγές...

Η Κίνα και το Μεξικό

Πέραν όμως των ευρωατλαντικών οικονομικών σχέσεων, η στόχευση του νέου Αμερικανού προέδρου είναι κυρίως η Κίνα, που επίσης αποτελεί μεγάλο ανταγωνιστή, και το Μεξικό, το οποίο αυτή τη στιγμή φιλοξενεί εργοστάσια αμερικανικών πολυεθνικών και έχει πρόσβαση στην αμερικανική και την καναδική αγορά μέσω της εμπορικής συμφωνίας NAFTA. Και με τις δύο αυτές χώρες τα αμερικανικά ελλείμματα είναι τεράστια. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του αμερικανικού υπουργείου Εμπορίου, το διάστημα Ιανουαρίου - Νοεμβρίου 2016 οι ΗΠΑ εισήγαγαν κινεζικά προϊόντα αξίας 423,4 δισ. δολαρίων. Την ίδια ώρα οι εξαγωγές τους μετά βίας ξεπερνούν τα 104 δισ. δολάρια. Εν ολίγοις, το εμπορικό έλλειμμα φτάνει το δυσθεώρητο ποσό των 319 δισ. ευρώ...

Αντίστοιχα, οι εισαγωγές από το Μεξικό έφτασαν τα 270,6 δισ. δολάρια και οι εξαγωγές σχεδόν τα 212 δισ. δολάρια, δηλαδή υπάρχει έλλειμμα 58 δισ. δολαρίων. Ο Ντόναλντ Τραμπ επιμένει ότι θα επιβάλει δασμούς 35% στις εισαγωγές από το Μεξικό και 45% σε εκείνες της Κίνας. Από την άλλη οι Κινέζοι, που σημειωτέον είναι οι μεγαλύτεροι δανειστές του Αμερικανικού Δημοσίου έχοντας στο χαρτοφυλάκιό τους ομόλογα ύψους 1,15 τρισ. δολαρίων, προειδοποιούν τη νέα αμερικανική διακυβέρνηση να μην προχωρήσει σε εμπορικό πόλεμο, αφού «στο τέλος δεν θα νικήσει κανένας, ενώ θα υπάρξουν αρνητικές συνέπειες και για άλλες χώρες».

Οι επιθέσεις που έχει εξαπολύσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ κατά του Πεκίνου με την εμπορική και συναλλαγματική του πολιτική, όπως επίσης και η αμφισβήτηση της παραδοσιακής αμερικανικής πολιτικής έναντι της Ταϊβάν έχουν ανησυχήσει ορισμένους επενδυτές, οι οποίοι φοβούνται ότι η Κίνα θα μπορούσε να απαντήσει πουλώντας μαζικά αμερικανικά κρατικά ομόλογα, κάτι που θα ανάγκαζε τις ΗΠΑ να αυξήσουν τα επιτόκια δανεισμού τους.

Μεγάλο ρίσκο και για την ίδια την Αμερική

Σε κάθε περίπτωση, στα νέα νερά που θέλει να βάλει την αμερικανική οικονομία ο Ντόναλντ Τραμπ, επιχειρώντας να συμπαρασύρει και την παγκόσμια, ελλοχεύουν μεγάλοι κίνδυνοι και για την ίδια και για τον μέσο Αμερικανό που λέει ότι θέλει να προστατεύσει.

Αναλυτές προειδοποιούν ότι το εμπόριο, το οποίο εντός και εκτός ΗΠΑ έχει αποδειχτεί ότι τονώνει την ανάπτυξη, έχει επιβραδυνθεί ήδη και ο Τραμπ είναι αποφασισμένος να το ανακόψει ακόμη περισσότερο, κίνηση που μπορεί να επιβαρύνει τελικά τους ίδιους τους βιομηχανικούς εργάτες που λέει ότι θέλει να προστατεύσει. Επιπλέον, οι δασμοί που ετοιμάζεται να επιβάλει θα οδηγήσουν σε μεγάλη αύξηση των τιμών στα εισαγόμενα αγαθά, περιορίζοντας την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών. Οι χαμηλόμισθοι, συμπεριλαμβανομένης και της βασικής κατηγορίας υποστηρικτών του νέου προέδρου, θα πληγούν περισσότερο από όλους. Ο λόγος είναι ότι κατά τρόπο δυσανάλογο αγοράζουν εκείνα τα εισαγόμενα προϊόντα που είναι και τα λιγότερο ακριβά.

Η Κίνα και το Μεξικό ιδιαίτερα θα επωμιστούν σοβαρό οικονομικό κόστος, το οποίο εξηγεί ως έναν βαθμό και την πτώση της ισοτιμίας του μεξικανικού πέσο κατά 13% την ημέρα εκλογής του Τραμπ. Λόγω των δασμών, ορισμένες θέσεις εργασίας πιθανόν να επιστρέψουν στις ΗΠΑ, αν και ακόμη περισσότερες θα χαθούν από την εγχώρια αγορά εργασίας, πιθανότατα επειδή οι Αμερικανοί θα έχουν μικρότερη αγοραστική δύναμη.

Μελέτη του ανεξάρτητου Ινστιτούτου Πίτερσον για τα διεθνή οικονομικά εκτιμά ότι η πολιτική δασμών του Τραμπ θα οδηγήσει σε εμπορικό πόλεμο και μια τέτοια προοπτική θα κοστίσει 5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και πιθανώς θα προκαλέσει ύφεση. Στο επίκεντρο του οικονομικού του προγράμματος βρίσκεται τεράστια μείωση φόρων (κατά 5,8 τρισ. δολάρια), χωρίς να διευκρινίζεται ποιες δαπάνες θα περικοπούν ώστε να εκτελεστεί η χρηματοδότηση.

Για εμπορικό πόλεμο προετοιμάζεται και η Βρετανία

Οι Ευρωπαίοι ωστόσο έχουν να διαχειριστούν και ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα, αυτό της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. Η αυστηρή φρασεολογία που χρησιμοποιείται από Ευρωπαίους αξιωματούχους, αλλά και από τον άξονα του Βερολίνου, και υποδηλώνει «τιμωρία» της Βρετανίας και αποκλεισμό της από την ενιαία αγορά εφόσον δεν τηρεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες το μόνο που κάνει είναι να κλιμακώνει την ένταση και να στρέφει το Λονδίνο προς αναζήτηση συμμάχων στην Ουάσινγκτον, στην Αγκυρα και τις πρωτεύουσες της πάλαι ποτέ Κοινοπολιτείας.

«Εάν οι θερμοκέφαλοι των Βρυξελλών μας τιμωρήσουν επειδή φεύγουμε από την Ενωση, τότε θα απαντήσουμε στον εμπορικό πόλεμο», δήλωσε στον γερμανικό Τύπο ο υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας Φίλιπ Χάμοντ σε ένα παράλληλο μήνυμα προς το Βερολίνο.

Ηδη μάλιστα έχει προαναγγείλει τη μείωση της εταιρικής φορολογίας ώστε να αποτρέψει την έξοδο επιχειρήσεων από τη χώρα. «Θα αλλάξουμε το οικονομικό μοντέλο της χώρας, θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί», δήλωσε ο κ. Χάμοντ, κλείνοντας στο μάτι στα σενάρια ότι η Βρετανία μπορεί τελικά να εξελιχθεί σε μεγάλο φορολογικό παράδεισο για το επιχειρείν - και όχι μόνο.

Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα

Σε κάθε περίπτωση, οι αναλυτές επισημαίνουν ότι όλες οι ευρωπαϊκές οικονομίες έχουν να χάσουν από τη στροφή της αμερικανικής πολιτικής. Αλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο. Και αυτό εξαρτάται από τους εμπορικούς δεσμούς που έχουν διαμορφωθεί. Η Ελλάδα, πάλι, εμφανίζεται μεταξύ των χωρών με τη μικρότερη έκθεση στην αμερικανική αγορά, επομένως και από αυτές που έχουν να χάσουν τα λιγότερα. Οχι όμως και λίγα, ειδικά εν μέσω κρίσης, καθώς η αμερικανική αγορά είναι από τις λίγες όπου το ισοζύγιο των εμπορικών σχέσεων δείχνει πλεόνασμα για τη χώρα μας. Συγκεκριμένα, στο πρώτο ενδεκάμηνο του 2016, σύμφωνα με τα επίσημα αμερικανικά στοιχεία, οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ έφτασαν το 1,1 δισ. δολάρια, ενώ οι εισαγωγές ήταν 660 εκατ. δολάρια.

*Αναδημοσίευση από το Business Stories της 5ης Φεβρουαρίου