Ο Jorge Galán μιλάει στην ert.gr και στις «Βιβλιοπαρουσιάσεις»

14:15 18/6/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

«Αν δεν έχουμε ιστορική μνήμη δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τα σφάλματα του παρελθόντος»: Jorge Galán.

«Το δωμάτιο στο βάθος του σπιτιού», ο «Νοέμβριος» και ο Μαγικός ρεαλισμός του Χόρχε Γκαλάν.

Ο Χόρχε Γκαλάν γεννήθηκε στο Ελ Σαλβαδόρ το 1973. Αγαπούσε από μικρός τις ιστορίες που άκουγε, όσο παράξενες κι αν ήταν. Η αίσθηση του πραγματικού ήταν πάντα παρούσα στις διηγήσεις των μεγάλων. Έτσι λοιπόν αποφάσισε να τις αφηγηθεί και

να μιμηθεί την προφορικότητα του λόγου. Δεν ήταν πρόθεσή του να ακολουθήσει το μονοπάτι του Μαγικού ρεαλισμού, όμως η λατινοαμερικάνικη ιδιοσυγκρασία του δεν τον άφησε να ξεφύγει από αυτό. Ο ίδιος δηλώνει λάτρης του Ουίλλιαμ Φώκνερ, στον οποίο πάντα επιστρέφει, είτε για να διαβάσει μερικές παραγράφους, είτε ξανά και ξανά τα βιβλία του. Και να το πρώτο παράδοξο: Ο Φώκνερ ήταν επηρεασμένος από τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, αλλά και ο Μάρκες είχε αναφορές από τον Φώκνερ.

Ο Χόρχε Γκαλάν ξεκίνησε γράφοντας ποιήματα. Θεωρούσε ότι τα μυθιστορήματά του είχαν ελλείψεις και ξαφνιάστηκε πολύ όταν έδωσε σε κάποιον να διαβάσει το χειρόγραφο του βιβλίου Το δωμάτιο στο βάθος του σπιτιού και του άρεσε πολύ. Γιατί οι ιστορίες που περιλαμβάνει το βιβλίο, δεν είναι «κανονικές», είναι γεμάτες «φαντασία». Συνεχίζει να γράφει ποιήματα, με μια κοινωνική χροιά, γιατί, όπως υποστηρίζει, «η αλήθεια είναι ότι η πραγματικότητα και τα προβλήματα είναι τόσο έντονα που σε κρατάει, δεν μπορείς να την παραβλέψεις, δεν μπορείς να την ξεχάσεις».

Τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο Διηγήματος στη χώρα του (Premio Nacional de Novela Corta) για μια νουβέλα που δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Είχε όμως την τύχη να διακριθεί με πολλά άλλα βραβεία σε άλλες χώρες, όπως στην Ισπανία, όπου ζει πλέον μόνιμα, μετά τις απειλές που δέχτηκε κατά της ζωής του, με αφορμή την έκδοση του ιστορικού μυθιστορήματος Νοέμβριος, όπου αφηγείται, με στοιχεία και ονόματα, τη δολοφονία έξι ιησουιτών καθηγητών στην εστία της ιησουιτικής κοινότητας του Κεντροαμερικανικού Πανεπιστημίου του Σαν Σαλβαδόρ (UCA) από μέλη του διαβόητου Τάγματος Ατλάκατλ, το 1989, εννέα χρόνια μετά την ψυχρή δολοφονία του αρχιεπισκόπου του Ελ Σαλβαδόρ Όσκαρ Ρομέρο. Το έγκλημα παραμένει ατιμώρητο, οι δολοφόνοι είναι ελεύθεροι. Η έρευνα για το βιβλίο διάρκεσε πάνω από μια δεκαετία.

«Ζώντας μακριά από την πατρίδα μου έχω την αίσθηση ότι είμαι παγιδευμένος στον κόσμο και δεν μπορώ να γυρίσω στο σπίτι μου.»

«Στη χώρα μου τέτοιου είδους γεγονότα δεν είναι περιστασιακά. Πολλοί συγγραφείς χρειάστηκε να την εγκαταλείψουν λόγω παρόμοιων συνθηκών», λέει ο ίδιος. «Το Ελ Σαλβαδόρ είναι μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες του κόσμου. Την προηγούμενη χρονιά η εφημερίδα The Guardian έγραψε ότι ήμασταν η πιο επικίνδυνη χώρα στον κόσμο. Σε μια μικρή χώρα, με 6 και κάτι εκατομμύρια κατοίκους, έχουμε φτάσει να έχουμε πενήντα δολοφονίες ημερησίως. Είμαστε μια άρρωστη κοινωνία, μια κοινωνία που νοσεί. Και πολλές φορές έχω την τάση να πιστεύω ότι δεν θα βρούμε λύση. Γιατί η βία είναι κυκλική στην ιστορία του Ελ Σαλβαδόρ, επανέρχεται, κάνει κύκλους και τον τελευταίο αιώνα ήταν πάντα παρούσα. Και γι αυτό πιστεύω ότι μπορεί να μην έχουμε καμία μοίρα».

Σε ερώτηση αν η λογοτεχνία μπορεί να προσφέρει κάποιον δρόμο, κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Χόρχε Γκαλάν απαντά θετικά. Και προσθέτει: «Η κοινωνία του Ελ Σαλβαδόρ έχει ζήσει ανάμεσα στη σιωπή και στη λησμονιά. Και μέσω της λογοτεχνίας, αυτή η σιωπή και η λησμονιά σπάνε. Πιστεύω ότι αυτό μπορεί να δημιουργήσει μια επίγνωση, που μέχρι σήμερα δεν υπήρχε. Υπάρχουν παιδιά κάτω των 20 ετών που δεν γνωρίζουν τίποτα για τη δολοφονία των ιησουιτών και αυτή έγινε μόλις 28 χρόνια πριν. Αν δεν έχουμε ιστορική μνήμη δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τα σφάλματα του παρελθόντος. Ίσως η δουλειά της λογοτεχνίας να είναι ακριβώς αυτό. Να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη έτσι ώστε οι ερχόμενες γενιές να μπορούν να κάνουν κάτι γι αυτό. Και να ξαναθυμηθούμε ίσως, ότι κάποτε ήμασταν μια υπέροχη χώρα για να ζει κανείς. Όχι ότι δεν υπήρχε βία τη δεκαετία του 1940 ή του 1950, δεν θέλω να πω αυτό, αλλά δεν είναι συγκρίσιμη με όλο αυτό που ακολούθησε».

Μιλώντας για την ιστορική μνήμη, και τη σιωπή με την οποία σκόπιμα περιβάλλεται, ο Χόρχε Γκαλάν αναφέρεται στο παράδειγμα του σημαντικότερου ίσως ποιητή της χώρας του, του, του Roque Dalton, το έργο του οποίου γνώρισε όταν σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο. «Διάβασα Όμηρο και όλους τους Ισπανούς συγγραφείς πριν διαβάσω Roque Dalton», λέει χαρακτηριστικά. Ο Dalton δολοφονήθηκε το 1975. Ένα ακόμα έγκλημα που έμεινε ατιμώρητο. Δεν ήταν μόνο ποιητής, αλλά επίσης δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος και πολιτικός ακτιβιστής. Τα βιβλία του άρχισαν να εκδίδονται για πρώτη φορά όταν, με την αλλαγή της Κυβέρνησης, ο Γκαλάν εργάστηκε για ένα διάστημα στον κρατικό εκδοτικό οίκο, κι έτσι μπόρεσε να βοηθήσει στην κυκλοφορία των έργων του Dalton στη χώρα που τον γέννησε.

Από την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση των δημοσιογράφων με τον Χόρχε Γκαλάν, που έγινε στο βιβλιοπωλείο των Εκδόσεων Ψυχογιός, στο πλαίσιο της επίσκεψης του συγγραφέα στη χώρα μας για το φεστιβάλ LEA, δεν θα μπορούσε να λείψει το θέμα του κατ’ εξοχήν λατινοαμερικάνικου Μαγικού ρεαλισμού, όπου γεγονότα και πλάσματα φανταστικά ή παράξενα, περιγράφονται από τον συγγραφέα με μια φυσικότητα και την τεχνική του ρεαλισμού, δημιουργώντας έτσι μια αίσθηση ψευδαίσθησης ενός κόσμου ονειρικού. Ο Χόρχε Γκαλάν, με την ανάλογη απλοϊκότητα και φυσικότητα, μας εξηγεί: «Πιστεύω πως έχει να κάνει με την ιδιοσυγκρασία μας. Για μας είναι η καθημερινότητα, το συνηθισμένο. Όλοι οι λατινοαμερικάνοι έχουν δει φαντάσματα, ή γνωρίζουμε κάποιον που έχει δει. Όταν ήμασταν υποψήφιοι για κάποιο βραβείο, πάντα ξέραμε αν θα κερδίσουμε ή όχι. Γιατί κάποιος το είχε δει στον ύπνο του. Κι αν μας έλεγε ότι “είδα στον ύπνο μου ότι θα κερδίσεις”, ήμασταν απόλυτα σίγουροι ότι έτσι θα γινόταν. Και πάντα έπεφτε μέσα. Μπορεί να είναι μια πραγματικότητα μαγική αλλά είναι μια πραγματικότητα αληθινή. Για μας είναι απλώς η αλήθεια. Και μπορεί οι ιστορίες στο Δωμάτιο στο βάθος του σπιτιού να φαίνονται φανταστικές, αλλά εμένα μου τις διηγήθηκε κάποιος σαν αληθινές. Εμείς έχουμε συνηθίσει να ζούμε μαζί με το παράξενο. Η λατινοαμερικάνικη παραγωγή, αυτή τη στιγμή, είναι ένα σύμπαν πολύ πλούσιο. Βρίσκεται σε εξαίρετη υγεία».

Ο Χόρχε Γκαλάν, μας έκανε την τιμή να μιλήσει λίγο περισσότερο σε μια σύντομη συνέντευξη για την ert.gr:

Αν ο ορισμός του Μαγικού ρεαλισμού είναι η ενσωμάτωση του πραγματικού με το φανταστικό, θα μπορούσαμε να πούμε αν υπάρχουν όρια ανάμεσα σε αυτά τα δύο?

Προφανώς υπάρχουν, αλλά τόσο στη δική μας καθημερινότητα, όσο και παλαιότερα, δεν ήταν ευδιάκριτα. Η απίστευτη ιστορία στο Δωμάτιο στο βάθος του σπιτιού με τα δίδυμα κορίτσια που μπορούσαν να πετάνε και μάλιστα ανταγωνίζονταν για το ποια από τις δύο μπορούσε να μείνει στον αέρα για περισσότερη ώρα, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Αυτή η ιστορία μπορεί να φαίνεται εντελώς αστεία και φανταστική, ωστόσο μου τη διηγήθηκε με τόσο βιωματικό τρόπο η ίδια η πρωταγωνίστρια, στην οποία συνέβη αυτό το γεγονός, όταν ήταν μικρή. Είτε το πιστεύει κανείς είτε όχι, το συναρπαστικό είναι ότι για την ίδια ήταν μια πραγματικότητα, μια αλήθεια. Και αυτό με γοήτευε πάντα, να ακούω τέτοιες ιστορίες.

Γιατί πιστεύετε ότι το φανταστικό στοιχείο του Μαγικού ρεαλισμού προκαλεί τόσο πολύ το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού παγκοσμίως;

Ίσως λόγω της μακρινής απόστασης από την ευρωπαϊκή ήπειρο και όχι λόγω του παράδοξου. Η ευρωπαϊκή λογοτεχνική σκέψη είναι πιο ρεαλιστική. Όχι ότι εμείς οι λατινοαμερικάνοι δεν είμαστε ρεαλιστές, απλά γράφουμε για μια διαφορετική πραγματικότητα που αντιμετωπίζουμε.

Αυτό που επίσης ελκύει το αναγνωστικό κοινό είναι ότι μέσα από τη λογοτεχνική έκφραση του Μαγικού Ρεαλισμού προσεγγίζονται κάθε είδους θέματα, κυρίως πολιτικά, που επιδρούν στη λατινοαμερικάνικη πραγματικότητα.

Η λογοτεχνία είναι ένα μέσο για να μιλήσεις για αυτές τις προβληματικές. Πολλοί πιστεύουν ότι αν και ζούμε σε δημοκρατία, δεν υπάρχει πραγματικά ελεύθερη έκφραση. Στη χώρα μου, για παράδειγμα, οι μεγαλύτερες εφημερίδες δεν έκαναν καμία αναφορά ή κριτική γύρω από τη δολοφονία των έξι ιησουιτών ιερέων, το 1989, από μέλη του Τάγματος Ατλάκατλ. Στα 28 χρόνια που πέρασαν από τότε, κανένας δεν τόλμησε να γράψει ούτε καν ένα σχετικό διήγημα. Κατά κάποιον τρόπο, αυτή η σιωπή, σκοπό είχε να ξεχαστεί αυτή η ιστορία. Αυτό που έκανα λοιπόν, ήταν να προσπαθήσω να διασώσω αυτή την ιστορία, να προσπαθήσω να μην ξεχαστεί.

Η Θεολογία της Απελευθέρωσης, είχε μία παράδοση στο Ελ Σαλβαδόρ. Η προσπάθεια των κληρικών να εντάξουν την εκκλησία στον αγώνα για την κοινωνική ισότητα και την εξάλειψη της φτώχειας και της αδικίας.

Όλοι οι Ιησουίτες που αναφέρω στο βιβλίο μου Νοέμβριος, εξασκούσαν στην πράξη τη Θεολογία της Απελευθέρωσης.

Η Κουβανική επανάσταση και οι αλλεπάλληλες δικτατορίες στη Λατινική Αμερική έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη λογοτεχνική έκρηξη των δεκαετιών του 1960 και του 1970. Έχουμε περάσει σε άλλη εποχή;

Σε άλλη εποχή, σίγουρα. Δεν έχουμε τέτοιου είδους παραδείγματα σήμερα. Έχει αλλάξει εντελώς η οπτική με την οποία προσεγγίζονται οι θεματικές. Αυτό που εγώ θέλω να εκφράσω μέσα από τα βιβλία μου είναι ίσως μια απάντηση για ό,τι συμβαίνει στη χώρα μου. Να καταλάβω, να εξηγήσω. Όταν ζεις σε μια κοινωνία τόσο βίαιη, νιώθεις την ανάγκη να εξηγήσεις κάποια πράγματα. Να δώσεις απαντήσεις για το πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο.

Υπάρχει πρωτοπορία στη σύγχρονη λογοτεχνία; Σε τι θα μπορούσαμε να πούμε ότι έγκειται η δεξιότητα ενός συγγραφέα;

Ναι, πάντοτε θα υπάρχουν πρωτοπορίες. Η δεξιοτεχνία ενός συγγραφέα έχει πάντα να κάνει με το στυλ του.

Εσείς αναζητήσατε τη λογοτεχνία ή η λογοτεχνία σας ανακάλυψε;

Πιστεύω ότι χωρίς καν να το καταλάβω, η λογοτεχνία ήταν ανέκαθεν κομμάτι του εαυτού μου. Όπως όταν κάποιος ανακαλύπτει την εσωτερική ταυτότητά του… Πρόκειται για μια συναισθηματική διαδικασία, όχι διανοητική. Έφτασα σε ένα σημείο όπου πλέον είχα ανάγκη να γράψω και να διηγηθώ ιστορίες.

Το βιβλίο σας Νοέμβριος θα μεταφερθεί σύντομα και στη μεγάλη οθόνη. Είστε σύμφωνος με το σενάριο;

Πριν από λίγες μέρες διάβασα το τελικό σενάριο και μου άρεσε πολύ. Ο σκηνοθέτης, ο Ισπανός Imanol Uribe είναι ένας εξαιρετικός άνθρωπος και καλλιτέχνης. Είμαι ενθουσιασμένος με όλο το σχεδιασμό που έχει γίνει για την ταινία.

Σας εύχομαι καλή επιτυχία.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Το βιβλίο του Χόρχε Γκαλάν Το δωμάτιο στο βάθος του σπιτιού κυκλοφορεί, σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, από τις Εκδόσεις Ψυχογιός (σελ.:280, τιμή: 4,40 €, τιμή e-book: 9,99 €). Το βιβλίο αποτελεί ένα εξαίσιο δείγμα λογοτεχνίας της Λατινικής Αμερικής ενσωματώνοντας τους τοπικούς μύθους και θρύλους και μιλώντας για τα βαθιά πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα του τόπου. Είναι ένα μυθιστόρημα πολλών αναγνώσεων, από εκείνα που μένουν για πάντα χαραγμένα στο μυαλό και στην καρδιά του αναγνώστη.

Το πολυαναμενόμενο ιστορικό μυθιστόρημα Νοέμβριος, που τιμήθηκε με το Βραβείο της Βασιλικής Ισπανικής Ακαδημίας (RAE) και αναφέρεται στη δολοφονία έξι ιησουιτών το 1989, αναμένεται να κυκλοφορήσει το Νοέμβριο, επίσης από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Το βιβλίο πρόκειται σύντομα να μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Ισπανό σκηνοθέτη Ιμάνολ Ουρίμπε.

Και επειδή στην παρούσα στήλη των Βιβλιοπαρουσιάσεων θέλουμε να γνωρίζουμε στους αναγνώστες μας τόσο νέους συγγραφείς όσο και ξένους που ίσως δεν μάθαμε ακόμα, ας κλείσουμε αυτή την παρουσίαση με μερικά από τα ονόματα που ξεχωρίζει ο Jorge Galán, εκτός από τον προαναφερόμενο William Faulkner, και φυσικά τους Gabriel García Márquez, Juan Rulfo, Octavio Paz και Pablo Neruda: Piedad Bonett (Κολομβιανή συγγραφέας και ποιήτρια), Roberto Bolaño (Χιλιανός συγγραφέας), Oracio Castellanos Moya (Σαλβαδοριανός μυθιστοριογράφος), Ernesto Cardenal Martínez (Νικαραγουανός ποιητής και πολιτικός), Claribel Alegría (Νικαραγουανή ποιήτρια, η οποία πρόσφατα, στα 93 της χρόνια, κέρδισε το Βραβείο Reina Sofía de Poesía Iberoamericana).

San Salvador.-07 03 2014
Jorge Galan, Escritor Salvadore–o
Foto EDH. Lissette Monterrosa
Keywords
ert, ert.gr, για μας, σας ευχαριστώ, ευχαριστώ πολύ, βιβλιο, μνήμη, υποψηφιοτητες οσκαρ 2013, guardian, λύση, βιβλιοπωλείο, βομβα mall, στυλ, μετάφραση, σελ, william, gabriel, roberto, reina, κινηση στους δρομους, βιβλια, εφημεριδες, εφημεριδα δημοκρατια, αλλαγη ωρας, κυβερνηση εθνικης ενοτητας, Καλή Χρονιά, αλλαγη ωρας 2012, αλλαγη ωρας 2013, τελη κυκλοφοριας 2014, ξανα, κοινωνια, μετάφραση, μνήμη, χωρες, το θεμα, δημοκρατια, δουλεια, θεμα, ισπανια, ονοματα, πλαισιο, ποιηματα, τυχη, ψυχογιος, ωρα, guardian, ακτιβιστης, αμερικη, ανθρωπος, απλα, αστεια, αφορμη, αχιλλεα, βιβλιο, βρισκεται, γεγονοτα, γεγονος, γινει, διαστημα, διδυμα, διηγημα, δικη, δολοφονοι, δολοφονιες, δειγμα, εγινε, υπαρχει, εκδοσεις ψυχογιος, εκκλησια, εκρηξη, εκφραση, εξι, εποχη, επιτυχια, ερευνα, εστια, ετων, εφημεριδα, ευχαριστώ πολύ, ζωης, ιδια, υπνο, οικο, ιστορικο, εκδοσεις, κρατικο, ρεαλισμος, λειψει, λύση, λογοτεχνια, μακρια, μπορεις, μαρια, μυαλο, μυθιστορημα, νοεμβριος, νουβελα, παντα, οθονη, ορια, παιδια, παρουσιαση, προβληματα, πρωτοπορια, ρολο, σεναριο, σιγουρα, συζητηση, συντομα, σιωπη, σπιτι, στυλ, συμπαν, ταυτοτητα, ταση, τιμη, φαντασματα, φαινονται, φεστιβαλ, φυσικα, φορα, book, δωματιο, δωσεις, εννεα, εθνικο, gabriel, για μας, ηπειρο, χωρα, ιδιαιτερα, η εφημεριδα, χροια, κομματι, καρδια, μεινει, νιωθεις, ομηρο, ουιλλιαμ, ποιητης, roberto, reina, θελω να, θεματα, θεολογια, θετικα, υπεροχη, william, ξεκινησε
Τυχαία Θέματα