Μυτιλήνη: Χριστούγεννα 1944 (Go back!)

Φέτος συμπληρώνονται 70 χρόνια από τα Χριστούγεννα του 1944, όταν ο λαός της Λέσβου με πρωτοβουλία του ΕΑΜ, κατέβηκε στην τοποθεσία «Μπλόκια» της Μυτιλήνης για να αποτρέψει την αποβίβαση βρετανικών στρατευμάτων. Με αφορμή αυτό το ιστορικό γεγονός αναδημοσιεύουμε την Εισαγωγή και το πρώτο κείμενο -στο οποίο περιλαμβάνονται και τρία σημαντικά ντοκουμέντα- από το βιβλίο

Την έκδοση του βιβλίου επιμελήθηκαν οι Ηλίας Παρασκεβαΐδης και Τάκης Ελευθεριάδης. Επανεκδόθηκε μετά τη μεταπολίτευση από τις εκδόσεις Μνήμη (ΠΓ).

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ

«Μονάχα έτσι θα πάψουν τα σήμερα “θέλουμε” και άβριο “δε θέλουμε”». Μ' αυτά τα λόγια, λένε, πως εξηγούσε στους απλούς ναύτες ένας προϊστάμενός τους ανώτερος, όταν ήρθαν τα καράβια του Turnbull και ο κόσμος δεν ήξερε ακόμα καλά, αν θα γινόταν απόβαση ή όχι.

Αυτή η εξήγηση κλείνει μέσα της ολόκληρη την πολιτική σημασία που είχε η απόβαση. Δεν είχε σκοπό να κάνει στρατιωτική κατοχή το νησί ο Άγγλος Ταξίαρχος. Ερχόταν σα «φίλος» και «σύμμαχος» και γι' αυτό δεν ελεγε «ψέματα», όταν βεβαίωνε πως τα στρατεύματά του «δεν πρόκειται να αναμιχθούν με το καθεστώς της νήσου».

Δεν εκινδύνευε η λευτεριά του λαού της Μυτιλήνης από κείνον. Ο ίδιος δε θα ήθελε να ανακατωθεί και να ρυθμίσει αμέσως τη διοίκηση του τόπου.

Ίσα - ίσα αυτό ήταν το σημαντικό. Η παρουσία μονάχα απ' τ' αποικιακά στρατεύματα θα ήταν αρκετή για να δημιουργήσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα και να μπορέσουν να προκύψουν όλες οι ενέργειες οι αντιλαϊκές. Ήταν αρκετός ο αέρας τους για να δημιουργήσουν τις απαραίτητες συνθήκες για να καταργηθούν ουσιαστικά «μόνες τους» οι τοπικές λαϊκές αρχές, να διοριστούν αντιλαϊκά στοιχεία για πρόεδροι και άλλοι άρχοντες και ν' αρχίσει πάλι η δράση της γνωστής κλίκας, που άρχισε κιόλας σε άλλους τόπους, όπου η λαϊκή δύναμη ήταν σχετικά μικρότερη.

Ο Turnbull θέλησε να βοηθήσει τη ντόπια αντίδραση να επιβάλει το «κράτος του νόμου» της. Ήθελε να εφαρμόσει ομοιόμορφο καθεστώς στα νησιά του Αιγαίου. Η Μυτιλήνη μονάχα έμενε έξω· ήταν το μόνο νησί που κρατήθηκε εαμικό ολότελα και μπόρεσε ν' αντιδράσει αποτελεσματικά στα σχέδια που γύρεψαν να εφαρμόσουν οι «αρχές» για να εξουδετερώσουν με τρικλοποδιές την επιρροή του ΕΑΜ.

Στις στραβές και αντιλαϊκές ενέργειες που έκαναν οι αρχές, ο λαός μπορούσε να διαμαρτυρηθεί ελεύθερα και αποτελεσματικά στη Μυτιλήνη. Αυτό ήταν φυσικά εμπόδιο για την εφαρμογή του «κράτους του νόμου» που θα 'φερνε την κλίκα του Γκλύξμπουργκ. Ο λαός κατέβαινε ελεύθερα συλλαλητήριο και φώναζε «δε θέλουμε τον Ιατρίδη», όταν ο κ. Ιατρίδης μπόδιζε τον εφοδιασμό του νησιού με τις απαγορεύσεις του και την άλλη «θέλουμε το Γώγο μας», όταν τα όργανα του Παπανδρέου έπιαναν τον αντιπρόσωπο της Κ.Ε. του ΕΑΜ, Γώγο, και τον κουβαλούσαν ταλαιπωρόντας τον χωρίς λόγο απ' τη μια στην άλλη. Αυτά όλα ήταν σοβαρά εμπόδια και έπρεπε να λείψουν.

Ο Σύμμαχος Ταξίαρχος ήθελε να κάνει αποβίβαση εντελώς κανονικά, γι' αυτό και με διπλωματικότητα ζήτησε να βγάλει τα στραιεύματά του, που «θα σταθμεύσουν επί της νήσου δια να εκπαιδευθούν, ώστε να είναι διαθέσιμα δια επιχειρήσεις εναντίον του κοινού έχθρού, του Γερμανού».

Το επιχείρημα ήταν για πολύ απλόν κόσμο, όταν σκεφτεί ένας τί γινόταν κείνες τις ημέρες στην Αθήνα. Ενόμιζε ο κ. Turnbull πως μ' αυτό τον τρόπο θα κάνει την οργάνωση και το λαό μαζί να δεχτούν, όταν θ' άκουγαν το μεγάλο τάχα σκοπό. Και ήταν εύκολο τότε να πει - όπως το 'πε δα στο έγγραφό του ο Ταξίαρχος - «εδηλώσατε τας προθέσεις σας ν' αντισταθείτε εναντίον της αποβιβάσεως και ετάξατε τους εαυτούς σας προς το μέρος του εχθρού».

Ήταν της μόδας κείνες τις ημέρες αυτό το επιχείρημα. Οι Άγγλοι ανταποκριτές - ήταν οι μόνοι ξένοι ανταποκριτές τότε στην Ελλάδα - λέγανε πως μαζί με τον ΕΛΑΣ πολεμούν και Γερμανοί. Η αντίδραση γύρευε να δημιουργήσει εντύπωση μ' αυτό τον τρόπο, πως τάχα ο ΕΛΑΣ συμπράττει με τους Γερμανούς!

Πολλή αφέλεια σ' όλ' αυτά, θα πει ένας. Καο όμως σε άλλες περιπτώσεις αυτό θα 'πιανε. Μα και σήμερα βρίσκονταν άνθρωποι που δεν είχαν το πολιτικό κριτήριο και συνείδηση της δύναμης της λαϊκής και θα μπορούσε να γελαστούν και να δεχτούν.

Η αντίδραση γύρεψε κι άλλη φορά - στις 24/9/44 - να επηρεάσει την κατάσταση στη Μυτιλήνη, ζητώντας μ' ένα έγγραφο να σταματήσει ή να ματαιώσει τις συλλήψεις των συνεργατών του εχθρού, που έκανε ο ΕΛΑΣ.

Δεύτερη φορά έφερε Ιερολοχίτες σε τέτιον αριθμό χωρίς κανένα λόγο, που η παρουσία τους μπορούσε ν' αποτελέσει κίνδυνο για την ησυχία του τόπου και την ομαλή δημοκρατική του ζωή. Το ξεσήκωμα του λαού τους έκανε να φύγουν.

Τώρα ο Ταξίαρχος αποφάσιζε να ανακατωθεί στα γερά, παίρνοντας παράδειγμα από την Αθήνα. Έρχεται με τη φοβέρα της πολεμικής δύναμης απ' τη μιά και της ευθύνης απ' την άλλη για τα γεγονότα που θα μπορούσε να προκαλέσει η δύναμη αυτή, μιά και η απόβαση έπρεπε να γίνει για να «εκπαιδευτούν» οι Ινδοί.

Δεν μπορούσε να 'χει κανένα άλλο επιχείρημα για να φέρει πάνω στο νησί στρατό. Στον τόπο επικρατούσε ησυχία και καμιά αταξία δεν έγινε ούτε την ημέρα της Λευτεριάς, που θα μπορούσε να 'ναι και δικαιολογημένη. Όλες οι αρχές δούλευαν πολύ καλά και μαζί τους συνεργάζονταν οι βρεττανικές και αμερικανικές αρχές, χωρίς καμιά δυσκολία.

Ο πραγματικός σκοπός της απόβασης φαινόταν από τις μέρες που γινόταν· στην Αθήνα ο πόλεμος ήταν στην ακμή του και η παρουσία στρατού στο νησί ήταν κακό σημάδι για το λαό· γι' αυτό και το ΕΑΜ ζήτησε μονάχα την αναβολή της «αποβίβασης» ως που να ηρεμήσει η κατάσταση, πράμα που δε θ' αργούσε να γίνει.

Και ύστερα ο Ταξίαρχος κατάλαβε πως η διπλωματική μέθοδος δε τον βοηθούσε καθόλου, αφού δεν ήταν με το μέρος του η κατάσταση. Δεν ήθελε να χτυπήσει, γιατί το σκοπό του δεν τον βοηθούσε το να κάνει απόβαση, σα να 'ταν έδαφος εχθρικό το νησί. Αυτό θα 'ταν στο παθητικό του.

Βλέποντας το λαό αποφασισμένο να τον αντιμετωπίσει, εδίστασε ν' αποφασίσει να ξαπλώσει τον πόλεμο και σ' άλλη επαρχία της Ελλάδας. Και το δισταγμό του τον δυνάμωνε και η κίνηση που γινόταν στην ίδια την Αγγλία και σ' ολόκληρο τον κόσμο για το Ελληνικό ζήτημα. Όλοι μιλούσαν με συμπάθεια για τον αγώνα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου και ζητούσαν να ικανοποιηθούν οι αξιώσεις του οι δίκιες.

Ο Άγγλος Ταξίαρχος αντίκρυσε την επίμονη άρνηση του λαού της Μυτιλήνης και αναγκάστηκε να τραβηχτεί.

Η νίκη του λαού της Μυτιλήνης είχε μεγάλη πολιτική σημασία. Εφύλαξε το λαό από τη φασιστική επιβολή και περιφρούρησε τις δημοκρατικές του ελευθερίες.

ΟΤΑΝ Ο ΛΑΟΣ ΞΥΠΝΑ
(του Ηλία Παρασκευαΐδη)

Ο Λαός της Μυτιλήνης κατέβηκε σήμερα στη μάχη. Δεν ήταν βέβαια η πρώτη φορά που διατύπωνε τη γνώμη του ομαδικά και διαλαλούσε μαζικά τη θέληση του. Μα όλες αυτές τις φορές ήταν πες δοκιμαστικά. Πιο πολύ για να δείξει τη δύναμη του. Τώρα ήταν αλλιώς. Ήταν η απόφαση του διατυπωμένη ξάστερη· πως καμιά συνενόηση και καμιά υποχώρηση δε χωρεί.

Είδατε τη μάζα εκείνη να ξεχύνεται στους δρόμους; Ένα σκοπό είχε: να μποδίσει τον κίνδυνο. Να μην τους αφήσει να βγουν. Δεν του περνούσε κανενός απ' το μυαλό πως μπορούσε να πεθάνει, θα 'τανε μια λεπτομέρεια κι αυτό μέσα σ' ολόκληρο τον αγώνα. Και τέτοιες ώρες δε σκοτίζεται κανείς με τις λεπτομέρειες. Ο σκοπός του λαού ήταν να διώξει τους μαύρους. Γιατί η παρουσία τους ήταν ο κίνδυνος ο ίδιος.

Κατέβηκε ο Λαός γεμάτος οργή· ορμητικός και αποφασισμένος - άντρες και γυναίκες - να προστατέψει τη Λευτεριά, που την απειλούσε ένας σίγουρος κίνδυνος και κατέβηκε αρματωμένος. Πήρε στο χέρι ότι βρήκε μπροστά του. Όχι πως παραγνώριζε την αξία που είχαν τα μοντέρνα όπλα, που θα 'χε απέναντί του την κρίσιμη εκείνη ώρα. Το 'ξερε καλά πως τα δικά του ήταν πρωτόγονα. Μα δεν είχαν τα όπλα του σημασία για την απόλυτη τους αξία. Η σημασία τους ήταν συμβολική. Δείχνανε το λαό τον αποφασισμένο ν' αντιμετωπίσει το καθετί, που θα 'βρισκε μπροστά του μ' όλα τα μέσα που είχε. Το λαό που μάζεψε όλη του τη δύναμη, γιατί ήταν αποφασισμένος να πετύχει κείνο που γύρευε και ήξερε πως δεν ήταν και μόνος· μαζί του πολεμούσαν για τον ίδιο σκοπό του άλλοι και τον παράστεκαν.

Ο κίνδυνος ήταν στην πόλη. Ο λαός τον ένιωσε τον κίνδυνο αυτό κι έτρεξε από παντού. Μπορεί να μην το 'ξερε με ακρίβεια, μα το νιωθε μ' όλο του το είναι και στις διαβεβαιώσεις του «επιδρομέα» απαντούσε με οδοφράγματα.

Ο καθένας άφησε τη δουλειά του στη μέση. Έκλεισε το μαγαζί του, παράτησε το ζευγάρι και άφησε τις ελιές. Κάτι άλλο πιο επιταχτικό τον καλούσε.

Είδε πια με ανοιχτά μάτια πως όλες του οι ατομικές δουλειές, που προτείτερα είχε για βασικές, κρέμονται από κάτι άλλο. Η παραγωγή και η ζωή του γενικά στο χωριό και στην πόλη ρυθμίζονται από την πολιτική· είχε πολιτικό νόημα η φωνή του· άφησε όλες τις δουλειές στη μέση για να κατέβει να μιλήσει μεσα στο χιονόνερο και στο κρύο και ν' αφήσει τη φωνή του ν' ακουστεί βροντερή για να δείξει πως είναι ικανός μόνος του να ρυθμίσει τη ζωή του.

Έδειξε σήμερα ο λαός της Μυτιλήνης πως δεν είναι ο ίδιος εκείνος του παλιού καιρού. Έβγαλε ψεύτικη τη θεωρία πως οι λαοί είναι και μένουν τέτοιοι που γενήθηκαν, γιατί το 'χει το αίμα τους ή είναι τέτοια η μοίρα τους. Οι συνθήκες της ζωής είναι τόσο ισχυρές, που μεταμορφώνουν τους λαούς ανεξάρτητα από καταγωγή και αίμα. Η ζωή τον έμαθε πως δεν μπορεί να περιμένει από κανένα άλλο τίποτα. Το δοκίμασε αυτό χρόνια πολλά προτήτερα και πίστεψε πως μόνος του πρέπει ν' αντιμετωπίσει τις ανάγκες, που δημιουργεί κάθε τόσο και καινούργιες η ζωή. Μόνος του, αν θέλει να μη χαθεί, θα βρει τη λύση απ' τα προβλήματα της κοινωνίας, που' ναι δικά του προβλήματα και δημιουργιούνται τέτοια μόνο και μόνο, γιατί και αυτός έχει απαιτήσεις πάνω στη ζωή. Κι αυτό τον κάνει κοινωνική δύναμη. Μονάχα τότε μπορεί να βαρύνει στη ζυγαριά η γνώμη του. Τότε μονάχα είναι θετική η συμβολή του.

Και σήμερα δείχνει ο λαός πως έχει τέτοια δύναμη. Το ξέρει και είναι ικανός να διατυπώσει την άποψή του, που αν δε γίνει ακουστή, κινδυνεύει η ισορροπία της κοινωνίας.

Τίποτα δεν μπορεί να γίνει πια χωρίς τη συμμετοχή του λαού. Αυτός αποτελεί το βασικό παράγοντα της ζωής.

Άλλοτε δεν τον λογάριαζαν oι άρχοντες. Οι συνθήκες ήταν άλλες. Δεν είχε τότε λαό· ήτανε όχλος· σκόρπια μπουλούκια, χωρίς οργάνωση, χωρίς συνείδηση της αξίας τους και της δύναμης τους· δεν είχε ακόμα δύναμη κοινωνική καθορισμένη και ολοκληρωμένη. Ήταν άλλες οι συνθήκες. Ο λαός σήμερα νιώθει και ξέρει τη δύναμή του. Και ξέρει πως δεν έρχεται απ' όξω αυτή η δύναμη· βγαίνει μέσα απ' την κοινωνία, απ' τον ίδιο είτε το ξέρει, είτε όχι. Και γίνεται πιο μεγάλη με την οργάνωση και την πειθαρχία.

Γι' αυτό και παραξενεύτηκαν μερικοί που τον είδαν σήμερα έτσι το λαό. Δεν το πίστευαν· είπανε πως είναι για μπούγιο· μονάχα φασαρία. Μα ύστερα που τον παρακολουθήσανε λιγάκι στον πολεμικό συναγερμό το ξεχωρίσανε καλά. Κλειστήκανε μέσα και αλλάξανε σκέψεις. Ίσως περιοριστήκανε να πούνε πως ο κόσμος χάλασε. Πρώτη φορά βλέπαμε λαϊκό ξεσήκωμα και είναι τρομεροί oι λαοί στο ξεσήκωμά τους.

Και oι άλλοι που νομίζανε πως, όταν ο ισχυρός θέλει κάτι, κανένας δεν είναι σε κατάσταση να του αντισταθεί και ήταν σκεπτικιστές μπροστά σε μιαν τέτια κίνηση, είδαν με απορία αυτό το αποτέλεσμα. Είδαν πως μπροστά στη δύναμη του λαού ελύγισε η άλλη δύναμη, η βία. Γιατί αυτοί αποχτά αξία, όσο εξυπηρετεί τη δύναμη του λαού· μονάχα τότε έχει αξία και τότε δικαιολογεί την ύπαρξή της. Κείνος που θαρρούσε πως ήταν ισχυρός μένει με τ' όπλο μονάχα στο χέρι και καταλαβαίνει τότε πως τη δύναμη δεν τη δίνει τ' όπλο.

Δυο δυνάμεις παλεύουν μέσα στην κοινωνία. Δεν είχαν πάντα την ίδια ισχύ. Όσο η μια ήταν μεγαλύτερη, βαστούσε την υπεροχή πάνω στην άλλη. Πήρε στο χέρι τη βία την οργάνωσε για λογαριασμό της και τη μεταχειρίστηκε για να δαμάσει την άλλη· το λαό. Ήταν το «Κράτος του Νόμου» που έκανε μ' αυτό τον τρόπο τον εαυτό του σεβαστό. Ο λαός έσκυβε τότε το κεφάλι στο θέλημά του υποταχτικά. Ενόμιζε πως έτσι έπρεπε να 'ναι. Του 'πανε πως είναι νόμος φυσικός. Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό.

Μα η πείρα της ζωής έμαθε το λαό πως είναι αλλιώς. Κατάλαβε πως η δύναμη του Άλλου ερχόταν από τη δική του αδυναμία. Είδε πως η καινούργια οργάνωση της κοινωνίας τον έκανε αυτόν βασική δύναμη. Αυτόν τον άνθρωπο της δουλειάς μέσα στην παραγωγή και τότε σηκώθηκε και ζήτησε τα δικαιώματα του.

Στάθηκε μπροστά στη βία με θάρρος και αποφασιστηκότητα και γεμάτος αυτοπεποίθηση. Η βία άλλαξε ταχτική. Κατέβασε τ' όπλο κάτω και τραβήχτηχε.

Η γυναίκα έδωσε μια νότα ξεχωριστή· δίπλα στον άντρα κι ακόμα μπροστά απ' αυτόν. Ένιωσε πιο πολύ τον κίνδυνο από την πιο αναπτυγμένη συναισθηματικότητα της κι έτρεξε.

Και δεν ήταν μονάχα στην πρώτη γραμμή. Σ' όλες τις υπηρεσίες που χωρίς αυτές η πρώτη γραμμή παραλύει. Στα συσίτια, στα χειρουργεία, στην μια στην άλλη.

Έδειξε πως νιώθει βαθιά τις υποχρεώσεις της και καταλαβαίνει τον τρόπο, που θα καταχτήσει τα δικαιώματα της.

Η ΕΠΟΝ σκόρπισε τον ενθουσιασμό, σήκωσε το ηθικό, δυνάμωσε τη μαχητικότητα με τη δική της δυναμικότητα Για τα νιάτα τίποτα δε στέκει εμπόδιο.

Η ταραγμένη φωνή απ' τα χωνιά έκανε τον κόσμο ν' ανατριχιάζει και του 'βαζε μέσα την πεποίθηση για τη νίκη.

Και στο τέλος η ήρεμη βαριά φωνή πάλι του επονίτη με τον παλμό της αυτοπεποίθησης και της νίκης ξανάφερε στον κόσμο την ησυχία.

Με τη ζωντάνια που χαραχτηρίζει τις φλογερές επαναστατικές ψυχές τραβάει τον καινούργιο της δρόμο. Ο αγώνας θρέφει τα νιάτα.

ΠΩΣ ΕΓΙΝΑΝ ΤΑ ΠΡΑΜΑΤΑ

Κυριακή, παραμονή Χριστούγενα του 1944. Στις εφτά το πρωί, μαθεύτηκε σ' ολόκληρη την πόλη, πως απ' την αυγή άραξαν όξω απ' το λιμάνι έξι καράβια, μεταγωγικά γεμάτα μαύρους και τρία πολεμικά Εγγλέζικα. Στα μπλόκια είχαν κιόλας ξεφορτώσει έξι στρατιωτικά αυτοκίνητα. Τα φύλαγαν δυό μαύροι. Στο ίδιο μέρος ήταν κι άλλα φορτηγά που από καιρό είχαν φέρει στο νησί οι Άγγλοι.

Η μέρα ήταν βαριά και κρύα. Φυσούσε δυνατός αγέρας κι ώρες ώρες έριχνε χιονόνερο. Τα χωνιά γυρίζουν στις γειτονιές και ειδοποιούν τον κόσμο. «Οι δολοφόνοι του γενναίου λαού της Αθήνας και του Πειραιά, ο Παπανδρέου κι ο Σκόμπι, θέλουν να ματοκυλίσουν και το ηρωικό νησί μας, θέλουν να φέρουν μια μαύρη τρομοκρατία για να μας υποδουλώσουν. Έξι πλοία με αραπάδες βρίσκονται στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Νιάτα και λαέ! Εμπρός, όλοι άντρες γυναίκες και παιδιά να ζητήσουμε να φύγουν απ' το νησί μας οι μαύροι, θάνατος στο φασισμό - Λευτεριά στο λαό».

Όλοι που βρίσκονταν στην προκυμαία, τριγυρνούσαν ανήσυχοι κι όλοι αναρωτιώνταν για το τι έμελλε να γίνει. Θα βγουν; Είναι περαστικοί; Τί ζητούν από μας; Όσο ψήλωνε η μέρα, πύκνωνε κι ο κόσμος. Όσα μαγαζιά είχαν ανοίξει, έκλεισαν. Η απεργιακή Επιτροπή που από καιρό βρισκόταν σ' επιφυλακή κήρυξε γενική απεργία. Σ' όλο το νησί. Οι Ελασίτες και η Πολιτοφυλακή βρισκόταν στις θέσεις τους. Κι ο κόσμος όλο και κατέβαινε.

Στις εννιά η ώρα απ' ένα μεταγωγικό άρχισαν να κατεβαίνουν αραπάδες σε τορπιλάκατο. Με γυλιό στον ώμο και πάνοπλοι. Ετοιμαζόταν να βγουν. Τα χωνιά μπήκαν πάλι σ' ενέργεια. Έτσι μαζεύτηκε πολύς κόσμος. Τώρα όλοι τραβούσαν κατά το ταχυδρομείο, κατά κει είχε τιμόνι και η τορπιλάκατο. Αξιωματικοί του ναυτικού, και ναύτες πολέμησαν να κρατήσουν τον κόσμο στα σύρματα. Το πλήθος έσπασε τη ζώνη κι όλοι φώναζαν «πίσω, δε σας θέλουμε».

Πολλές γυναίκες έπεσαν απάνω στο αποβατικό σκάφος και φώναζαν «χτυπάτε». Οι μαύροι κοιτούσαν με απορία τον κόσμο που με κανένα τρόπο δεν τους αφήνε να πατήσουν πόδι στη γη. Ο κόσμος κατεβαίνει, όλο κατεβαίνει. Οι μπούκες των πολυβόλων είναι γυρισμένες κατά πάνω του. Δε δείλιασε κανένας. Γυναίκες βγάζουν τα τσόκαρα και τα σηκώνουν καταπάνω στους μαύρους που σαστισμένοι συμαζεύουνται μέσα στην τορπιλάκατο. Το πλήθος την αβαρέρνει με αμέτρητα χέρια.

Η απόβαση δε μπορούσε να γίνει εκεί. Η τορπιλάκατο έκανε πίσω κι έβαλε τιμόνι ολοταχώς κατά τα μπλόκια. Όλοι τρέχουν κατά κει.

Φτάνουν πάνω στην ώρα. Ένας ναύτης προσπαθεί να ρίξει κάβο, τον περνούν και τον πετούν στη θάλασσα. Μια, δυο, τρεις φορές. 'Έβλεπες γυναίκες να ζητούν να τον κόψουν με τα δόντια. Μια στιγμή κατάφεραν να δέσουν. Κάποιος έκοψε το σκοινί με μαχαίρι. Κι' όλο το πλήθος φώναζε «πίσω, πίσω, δε σας θέλουμε». Ένας ναύτης πάτησε τα χέρια ενός παιδιού που 'χε κολήσει στην τορπιλάκατο. Τα χέρια δεν παράτησαν το σφίξιμο. Το παιδί πολεμά ν' ανέβει στην τορπιλάκατο να χτυπήσει τους μαύρους. Το πλήθος ουρλιάζει. Ο αγέρας πάγωνε τους ανθρώπους· η βροχή τους μούσκεβε μα δεν έφευγε κανένας. Έφυγαν οι μαύροι η τορπιλάκατο πλεύρισε το καράβι· ο στρατός μπήκε πάλι στο μεγάλο μεταγωγικό.

Εξακολουθεί να βρέχει· η προκυμαία γεμίζει κόσμο. Κατεβαίνουν από παντού. Τραγουδούν τον αντάρτικο. Στα μπλόκια οι γυναίκες κάθουνται και περιμένουν. Τις δέρνει το χιονόνερο κι η παγωμένη αλισάχνη. Ο αγέρας δυναμώνει. Ο κόσμος μαζεύει ξύλα κι ανάβει φωτιές· στήνουνται πρόχειρες σκηνές με τέντες από αυτοκίνητα.

Η επιτροπή του αγώνα που ανέβηκε στα πλοία, κάθησε τρεις ώρες. Φαίνεται πως η απάντηση του Τόρνμπουλ είναι τούτη: οι μαύροι θα βγουν ό,τι και να γίνει. Τα χωνιά ρίχνουν το σύνθημα να μη φύγει κανένας. Δεν έφυγε κανένας. Τραγουδάν τον αντάρτικο και σφίγγουν τις γροθιές. Βρέχει. Κρυώνει. Μα δεν έφυγε κανένας.

Το απόγιομα παράτησε η βροχή, μα ο αγέρας φυσούσε πιο δυνατός και κρύος. Στις τρισήμιση έφεραν, με κάρα κάστανα και μανταρίνια κι έφαγε ο κόσμος. Λίγα πράματα, ένα δύο κάστανα ο καθένας, μισό μανταρίνι. Για το φαΐ δε νιαζόταν κανείς. «Εμείς θέλουμε να φύγουν». Έτσι φώναζαν.

Λίγο πιο υστέρα, ένα μικρό σάτι έβανε πλώρη κατά το Μακρύ-γιαλό. Πολύς κόσμος έτρεξε κατά κει και δεν άφησε τους αραπάδες να βγούνε. Έμειναν εκεί πολλοί άνθρωποι να φυλάγουν βάρδια.

Τ' απόγεμα καταφτάνουν συνταγμένοι, οπλισμένοι οι Μοριανοί. Ένα σωρό άνθρωποι με σκουριασμένες χατζάρες, κασμάδες, τσεκούρια και ξύλα. Και με ψυχή. Έρχουνται οι Αγιασώτες, η αγροτιά της Γέρας, οι βασανισμένοι του Λεσβιακού κάμπου. Μέσα στη νύχτα που άρχισε να πυκνώνει γιαλίζουν παράξενα οι σπάθες, οι μαχαίρες, τα ντουφέκια. Τους καινούριους τους υποδέχουνται οι παλιοί με ζήτω, χαλασμός κυρίου. Όλη αυτή τη νύχτα την πέρασε τόσος κόσμος που έκανε ώρες ποδαρόδρομο, πάνω στην προκυμαία. Μέσα στη λάσπη και στο κρύο. Δε νοιάστηκε κανένας ούτε για φαΐ, ούτε για κρεβάτι. Άναβαν φωτιές να ζεσταθούν και τραγουδούσαν. Η προκυμαία γέμισε φλόγα και τραγούδι.

Αυτή τη νύχτα σηκώθηκαν οδοφράγματα με πέτρες, βαρέλια, αραμπάδες, κάσες και άλλα. Κάθε δρόμος και οδόφραγμα. Ο λαός αγρυπνούσε. Παντού.

Ξημέρωναν τα Χριστούγεννα κι από παντού καταφθάνουν οι αγρότες του νησιού με κασμάδες, τσεκούρια και ντουφέκια. Όλοι μαζώνονται στην προκυμαία και στα μπλόκια. Ο κόσμος δείχνει μεγάλη αποφασιστικότητα.

Απ' την αυγή άρχισαν πάλι τα χωνιά τη δουλιά τους «Όλοι στα μπλόκια. Όλοι στο πόδι». Άρχισαν να χτυπούν και καμπάνες. Όλοι περιμένουν. Ο καθένας πηγαίνει στη θέση του.

Όλη τη μέρα η πόλη ήταν έρημη. Η μέρα πέρασε με πολύ νευριασμό. Το κρύο τρυπούσε κόκαλο, ο κόσμος δίχως ρούχο, ξυπόλυτος, μισοχορτάτος, νηστικός, είναι αποφασισμένος για όλα.

Αργά το βράδυ, ήταν εφτά η ώρα, το μεγάλο πολεμικό ανέβασε σήμα μάχης. Τα μεταγωγικά ανάβουν τα φώτα τους οι μαύροι ετοιμάζουνται πάλι να μπαρκάρουν· χτυπούν καμπάνες, παίζουνε σάλπιγγες, αντηχούν τα χωνιά. Χαλά ο κόσμος. Το πλήθος τρέχει στα μπλόκια με αλαλαγμούς. Με γυμνομένα σπαθιά κι ορθά πελέκια. Μπροστά στην αποφασιστική στάση που κρατά ο λαός οι μαύροι κάνουν πίσω. Τα φώτα έσβυσαν και το πλήθος καταλάγιασε.

Φυσά, βρέχει, κρύο και λάσπη. Οι κουρασμένοι ζητούν απάνεμο μέρος να ζεσταθούν λίγο, να γύρουν. Πολλοί βολεύονται σε κοντινά σπίτια, σε κέντρα της προκυμαίας. Κείνη τη βραδιά κάπου στην προκυμαία, κεφαλοδεμένες αγρότισες χορεύουν γύρω απ' τη φωτιά το χορό του Ζαλόγγου «Έχετε γειά βρυσούλες...».

Κοντεύουν μεσάνυχτα. Χωνιά, σάλπιγγες και καμπάνες. Οι μαύροι αρχίζουν στα πλοία μανούβρες. Μα δεν είναι τίποτα. Ο λαός αγρυπνά παντού. Την αυγή στις πέντε πάλι τα ίδια.

Την άλλη μέρα και στις 27 οι μαύροι δεν έδειξαν καμιά διάθεση για απόβαση. Στις 28 το φορτηγό που ήταν πλευρισμένο στο εξωτερικό λιμάνι, βγήκε έξω στ' ανοιχτά. Άλλο ένα φορτηγό κι ένα αντιτορπιλικό έφυγαν. Την άλλη μέρα κατά το βράδυ έφυγαν κι άλλα καράβια. Απόμεινε ένα μονάχα φορτηγό κι ένα πολεμικό. Μαθεύτηκε πως ήρθανε στην Αθήνα ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Τσώρτσιλ κι ο Ήντεν. Ο Ταξίαρχος περίμενε κι αυτός το τι θα γινόταν στην Αθήνα. Οι μέρες και οι νύχτες πέρασαν ήσυχες. Απ' την προκυμαία όμως δεν έφυγε κανένας. Όλοι έμειναν στις θέσεις τους. Μέρα και νύχτα.

Στις τέσσερις αυτές μέρες έγιναν πολλές διαδηλώσεις κι ο λαός ενέκρινε διάφορα ψηφίσματα. Στις 27 ο λαός απαίτησε να φύγει ο Νομάρχης. Ο κ. Κόντης όλες αυτές τις μέρες στάθηκε ξένος στον πόνο του λαού. Απ' τις 27 του μήνα, μέρα Τετάρτη πήγε στη Νομαρχία το παλιό νομαρχιακό συμβούλιο.

Στις 28 ανακοινώθηκε επίσημα πως οι μαύροι δε θα πατούσαν πόδι στο νησί. Την είδηση τη δέχτηκε ο κόσμος με χαρά. Όλοι μαζεύτηκαν στο Δημαρχείο. Μίλησαν στο λαό: ο Γώγος, ο Αποστόλου, ο Φριλλίγος, ο Πιταούλης κι ο Χατζηπαυλής.

Την ίδια μέρα το μεσημέρι έγινε παρέλαση. Μπροστά η Ε.Α., υστέρα ο ΕΛΑΣ, η Πολιτοφυλακή, ο Εφεδρικός ΕΛΑΣ. Απ' τα ζήτω χαλά ο κόσμος! Ραίνουν τους αντάρτες με λουλούδια. Πετούν καπέλα στον αέρα, φωνάζει ο κόσμος ζήτω και πάλι ξαναρχής. Όλη η μέρα πέρασε με χαρά και με τραγούδια. Ο λαός γιόρταζε τη νίκη του.

Ο κόσμος κατευθύνεται στα "Μπλόκια".
Στο βάθος τα εγγλέζικα πολεμικά καράβια.

ΟΙ ΣΥΝΕΝΟΗΣΕΙΣ

Την Κυριακή - 4 το πρωί 24/12/44 - ο σκοπός πολιτοφύλακας της προκυμαίας ειδοποίησε πως ήρθαν στο λιμάνι εγγλέζικα πολεμικά και φορτηγά καράβια. Ο υπαξιωματικός εφόδου της Ε. Π. λοχίας Θαν. Παφλιωτέλης έτρεξε κάτω να εξακριβώσει τι καράβια ήταν. Πήγε πέρα στα μπλόκια και γύρεβε να δει από μακρυά μέσα στη βροχή και στο κρύο. Ο κόσμος έλεγε πως τα καράβια έχουν στρατό, μάβρους, που θα βγουν έξω άμα ξημερώσει. Κείνος όμως θέλησε να το εξακριβώσει και πήρε μια βάρκα, πήγε πλάι στο μεγάλο μεταγωγικό που 'ταν αραγμένο στο έξω λιμάνι και διαπίστωσε με τα μάτια του, πως είχε πραγματικά στρατό.

Γύρισε πίσω και ειδοποίησε το Διοικητή Γάκα. Κείνος έβαλε κι άλλους σκοπούς στην παραλία και έδωσε τη διαταγή της επιφυλακής. Και πήγε και ειδοποίησε στο φρουραρχείο - 7 η ώρα - το Δ/τη του ΕΛΑΣ Ευλαμπίου και κείνος έστειλε να φωνάξει το γραμματέα της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ. Από τη στιγμή αυτή αρχίζει η κινητοποίηση.

Απ' το Σάββατο το πρωί το αντιτορπιλικό «Αετός» που ήταν αραγμένο στο μέσα λιμάνι βγήκε στο έξω λιμάνι. Ήταν μια κίνηση που, όπως φάνηκε υστέρα, είχε κάποιο νόημα.

Τα βαπόρια που ήρθανε ήταν το αγγλικό καταδρομικό «Σείριος», το αγγλικό ναρκαλιευτικό «Στάφα», το ελληνικό αντιτορπιλικό «Κανάρης» που βρισκόταν σε κράτηση, γιατί - όπως μαθεύτηκε πιο υστέρα - το πλήρωμα του αρνήθηκε να εχτελέσει τη διαταγή του Διοικητή του και να χτυπήσει τον Πειραιά με τα κανόνια. Ένα αγγλικό σκάφος Μ. L. που μεταχειρίστηκαν για να βγούνε. Ένα μικρό αγγλικό αποβατικό. Το ελληνικό υποβρύχιο «Νηρεύς» που βρισκόταν εδώ. Τα μεταγωγικά ήταν: Ένα 7000 τόνων, ένα 5000 τόνων και ένα 4000 τόνων.

Ο Σοφ. Βουρνάζος Δ/της της Εθνοφυλακής και Ε. Π. ειδοποίησε το φρουραρχείο πως στις 8ω 10 λ πρέπει να 'ναι στο ξενοδοχείο «Αιγαίο» η Ν.Ε. του ΕΑΜ, ο Διοικητής του Συντάγματος ΕΛΑΣ, η Ε. Π. και ο Φρούραρχος. Εκεί θα μιλούσαν με τον Άγγλο Ταξίαρχο Turnbull, διοικητή των συμαχικών στρατευμάτων Αιγαίου και τον κ. Τσιγάντε, στρατιωτικό Διοικητή Αιγαίου.

Ο ΕΛΑΣ έδωσε αμέσως το σύνθημα επιφυλακή και άρχισε να παίρνει τα μέτρα του.

Όταν κατέβηκε κάτω ο γραμματέας του ΕΑΜ και έμαθε την κατάσταση έστειλε και ειδοποίησε όλα τα μέλη της Νομαρχιακής και παράγγειλε όπου έπρεπε, να δοθεί με χωνιά και συνδέσμους το σύνθημα για μια γενική κινητοποίηση του λαού.

Σε πρόχειρη σύσκεψη, που έγινε στο Φρουραρχείο από τη Ν. Ε. και τον ΕΛΑΣ, αποφασίσανε να πάνε από τη Ν.Ε. του ΕΑΜ ο γραματέας Α. Αποστόλου και Αχ. Κοντάρας, από τον ΕΛΑΣ ο Δ/της του Συντάγματος Β. Ευλαμπίου, ο φρούραρχος Φώτης Δήμου και από την Ε. Π. και ΕΕθνοφυλακή ο Σοφοκλής Βουρνάζος.

Στο «Αιγαίο» - το είχαν επιταγμένο οι εγγλέζοι από καιρό - βρήκαν μονάχο τον κ. Τσιγάντε στο σαλόνι, που τους ανακοίνωσε, πως έρχονται ινδικά στρατεύματα, που θα βγουν στο νησί. Δεν πρέπει ν' ανησυχήσει ο κόσμος, γιατί το καθεστώς της Μυτιλήνης δεν έχει ν' άλάξει.

Η απάντηση της Επιτροπής ήταν πως δεν έχουν καμιά θέση τα ινδικά στρατεύματα στη Μυτιλήνη. Η κατάσταση είναι κρίσιμη και κανένας δεν μπορεί να πιστέψει πως έρχονται έτσι. Η απόβαση θ' αποτελούσε πρόκληση, όταν στην Αθήνα γίνεται πόλεμος.

Ο κ. Τσιγάντες εδήλωσε πως δεν είχε καμία εξουσιοδότηση παραπέρα και η επιτροπή ζήτησε να δει και να μιλήσει με τον ίδιο τονΤαξίαρχο, που ήταν πάνω στο «Σείριο». Ο κ. Τσιγάντες έστειλε σήμα να γίνει δεχτή η Επιτροπή και να στείλουν να την παραλάβουν· αποφασίστηκε να πάνε απάνω οι Α. Αποστόλου, Αχ. Κοντάρας, Σοφ. Βουρνάζος μαζί με τον Τσιγάντε.

Βγήκανε απ' το Αιγαίο και πήγαιναν για το Μώλο.

Στο αναμεταξύ ο κόσμος άρχισε να κατεβαίνει και να μαζέβεται με φανερές τις διαθέσεις. Ο ΕΛΑΣ έβγαλε μάχιμα περίπολα για να κρατήσουν την τάξη και, αν γίνει σύγκρουση, να βοηθήσουν το λαό.

Την ίδια ώρα ένα βοηθητικό Μ. L. γεμάτο στρατό ξεκόλλησε απ' το μεταγωγικό, μπήκε στο μέσα λιμάνι και ζύγωνε στην προκυμαία (στο ταχυδρομείο).

- Μα να! Έρχονται κ. Τσιγάντε, λέει ο Αποστόλου· δεν είναι όμως για να βγούνε!

Το πλοίο ζύγωνε και ο κόσμος αγριεμένος έτρεχε μέσα στη βροχή με φωνές.

Το πλοίο γύρεβε να πλευρίσει· κείνη την ώρα ο Τσιγάντες μίλησε στον άγγλο αξιωματικό που ήταν μέσα, πως δεν πρέπει να βγούνε προτού η Επιτροπή πάει στο καράβι να συνενοηθεί με τον Ταξίαρχο.

Ο άγγλος αξιωματικός απάντησε πως έχει διαταγή να τους βγάλει όπως και να 'ναι.

Ο κόσμος όμως δεν τον άφησε να εχτελέσει τη διαταγή και τον ανάγκασε να τραβήξει στο έξω λιμάνι.

Όλοι κινήθηκαν προς τα 'κει και μαζί και η Επιτροπή. Ο κόσμος τότε πήγαινε να ξεθυμάνει πάνω στον Τσιγάντε. Η επιτροπή πάσκιζε να πείσει το πλήθος, πως και κείνος βοηθάει για να μη βγουν οι μάβροι.

Κείνη την ώρα ο αξ/κος του ΕΛΑΣ Π. Τσακίρης ζήτησε συμπληρωματικές οδηγίες για τη στάση του ΕΛΑΣ. Ο γραματέας του ΕΑΜ έδωσε την οδηγία να πάρουν θέσεις για να βοηθήσουν το λαό ν' αποκρούσει την απόβαση.

Ο Τσιγάντες που τ' άκουσε άρχιοε να τους εξορκίζει και να λέει τι συνέπειες μπορεί να 'χει αυτό που πάνε να κάνουν.

Η απάντηση της επιτροπής ήταν πως πρέπει να εξασκήσει και κείνος όλη του την επιρροή για να μη γίνει η απόβαση και πως άλλη λύση δε χωρεί.

Το βοηθητικό M.L. πλεύρισε στα μπλόκια και γύρεβε να δέσει. Εκεί έγινε η δεύτερη απόκρουση.

Ο Τσιγάντες δήλωσε την ταυτότητα του στον αξ/κο που συνόδεβε τους Ινδούς και ζήτησε να τον πάρει απάνω· πετάχτηκε κι όλας μέσα στο σκάφος και κουβέντιασε με τον αξ/κο· ο κόσμος περιμένει με αγωνία.

Μπροστά στη φανερή πίεση του κόσμου ο Άγγλος αξ/κος αποφάσισε να πάει πίσω τους Ινδούς στο καράβι και να πάρει ύστερα ολόκληρη την επιτροπή.

Η Επιτροπή μπήκε σ' ένα μικρό σκάφος - ήταν 11 η ώρα - ανέβηκε στο φορχηγό και περίμενε εκεί, ίσαμε μισή ώρα ως που έβγαλε τους μάβρους και πήρε την Επιτροπή. Ο Άγγλος όμως αξ/κος δεν ήθελε να την πάει πάνω στο «Σείριο» αν ο κόσμος που ξεχύθηκε τότε πάνω στο λιμενοβραχίονα δεν έφευγε μακρυά. Έλεγε κι όλας πως θα γυρίσει πίσω στη στεριά με τους μάβρους.

Τότε η Επιτροπή μίλησε από 'κει πάνω στον κόσμο, πως δεν είναι φόβος νά βγουν ως που να γυρίσει και πήγαινε να συνενοηθεί ίσα ίσα γι' αυτό. Ο κόσμος πειθάρχησε έχοντας εμπιστοσύνη στην Επιτροπή. Έτσι ο Άγγλος αξ/κος δέχτηκε να τους πάει πάνω στο «Σείριο».

Ο Ταξίαρχος τους δέχτηκε με καλή διάθεση και στο σαλόνι πρόσφερε πιοτά. Η Επιτροπή είπε την κατάσταση κι έδωσε να καταλάβει ο Ταξίαρχος πως είναι τα πράματα. Εζήτησε να μη βγουν τ' αυτοκρατορικά στρατεύματα, γιατί ο λαός είναι πολύ ερεθισμένος απ' ότι γίνεται στην Αθήνα και η παρουσία από μαύρους εδώ θα 'φερνε αναστάτωση.

Ο Ταξίαρχος είπε πως απορεί, γιατί η Επιτροπή δίνει τέτοια ερμηνεία στο πράμα και έδωσε τη διαβεβαίωση σαν σύμμαχος και φίλος, πως είναι ενα τάγμα - 800 άνδρες - κι έρχονται για να ξεκουραστούν και να γυμναστούν, για να πάνε να πολεμήσουν στα Δωδεκάνησα.

- Ύστερα έχω εντολή, είπε, να βγάλω τα στρατεύματα μου και δεν μπορώ να 'χω τους στρατιώτες να στριμώχνονται μέσα στο καράβι. Ξαναβεβαίωσε την Επιτροπή πως δεν έχει να πειραχτεί το καθεστώς στο νησί και στο τέλος επέμεινε να βγάλει τους μαύρους. Η Επιτροπή ζήτησε να τ' ανακοινώσει στην ολομέλεια της Επιτροπής του ΕΑΜ. Ο Ταξίαρχος δέχτηκε και όλοι μαζί βγήκαν εξω. Ήταν περασμένες 12.

Στην Προκυμαία εδήλωσε πως η Επιτροπή θα τον εύρει στο «Αιγαίο» για να φέρει την απόφαση της. Η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι είπε ο Ταξίαρχος στη Ν.Ε. κι αυτή πήρε την απόφαση να μη δεχτεί την αποβίβαση, όπως ήταν και η θέληση του λαού. Το απόγεμα – 15ω - η Επιτροπή πήγε στο «Αιγαίο» και κει ξανάρχισε η ίδια συζήτηση με τον Ταξίαρχο, τον συνταγματάρχη Τσιγάντε, τον συνταγματάρχη Σκαναβή, στρατιωτικό Διοικητή Λέσβου.

Η Επιτροπή ανακοίνωσε την απόφαση της Ν. Ε. και του λαού, που δεν ήταν καθόλου διαφορετική από την πρώτη γνώμη της Επιτροπής.

Ο Τσιγάντες θέλοντας να μεσολαβήσει για να διευκολύνει την αποβίβαση, άρχισε να τονίζει πως τ' αυτοκρατορικά στρατεύματα έχουν καταπληχτική πυκνότητα πυρός και τα θύματα θα 'ναι πολλά, αν θελήσουν να τα μποδίσουν να βγουν. Η Οργάνωση πρέπει να ξέρει πως παίρνει απάνω της τεράστιες ευθύνες, είπε.

Η Επιτροπή τότε έδωσε άλλη διέξοδο ζητώντας αναβολή ίσαμε την άλλη μέρα το πρωί - στις 10 - για να φέρει το ζήτημα σε συζήτηση μπροστά σε αντιπρόσωπους απ' όλο το νησί. Ο Ταξίαρχος το δέχτηκε στην αρχή, μα ύστερα άρχισε να εκφράζει, την υποψία πως αυτό το θέλει η Οργάνωση για να κερδίσει καιρό και να μπορέσει να κατεβάσει απ' τα χωριά το λαό. Κάθε τόσο ετόνιζε πως αυτό δε θα πρέπει να χαρακτηρισθεί «νίκη του λαού» μα «συγκατάβαση» του κ. Ταξιάρχου. Για να δεχτεί την αναβολή, επρότεινε αυτούς τους όρους:

1.Ο ΕΛΑΣ να τραβηχτεί στις κανονικές του θέσεις.

2.Να πάψουν οι συγκεντρώσεις στην προκυμαία και οι εκδηλώσεις «δε σας θέλουμε».

3.Να λυθεί η γενική απεργία, ν' ανοίξει η αγορά και να δοθεί ηλεκτρικό φως.

Ύστερα ζήτησε να τραβηχτεί σε σύσκεψη μαζύ με τους αξιωματικούς του. Μια στιγμή βγήκε πάλι και διαμαρτυρήθηκε στην Επιτροπή πως τα πράματα δεν είναι έτσι που τα λένε.

- Έχω, λέει, πληροφορίες πως ο ΕΛΑΣ πήγε στο «Κιόσκι» κι εγκαταστάθηκε σε σπίτια κι έπιασε και το Φρούριο και σ' αυτή την περίπτωση είναι ζήτημα πια στρατιωτικό ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και στα Βρεττανικά στρατεύματα.

Η Επιτροπή εβεβαίωσε τον Ταξίαρχο πως αυτές οι πληροφορίες δεν είναι ακριβείς. Μα όπως και να 'ναι ο ΕΛΑΣ θα τραβηχτεί στις θέσεις του.

Ύστερα από πολλά δέχτηκε να δώσει την αναβολή ως τις 9 το πρωί, όσο οι όροι του θα γινότανε δεχτοί. Ο Ταξίαρχος εζήτησε νωρίτερα, για να 'χει λέει τον καιρό να τους βγάλει την άλλη μέρα, ανήμερα Χριστούγεννα.

Την ώρα εκείνη περνούσαν ομάδες λαός πηγαίνοντας για τα «μπλόκια». Ο Ταξίαρχος ετόνισε μ' επιμονή πως δεν πρέπει να μεταχειριστούν τον καιρό για να κατεβάσουν τον κόσμο απ' τα χωριά. Ήταν χαρακτηριστικό πως ήθελε ν' απομονώσει το ΕΑΜ απ' το λαό.

Η Νομ. Επιτροπή δέχτηκε τους όρους. Μονάχα που δε μπορούσε να εγγυηθεί στον Ταξίαρχο για το άνοιγμα της αγοράς, αφού ο κόσμος μπορούσε να μην έχει εμπιστοσύνη ν' ανοίξει τα μαγαζιά του και για το φως, γιατί λόγοι τεχνικοί δυσκόλευαν το πράγμα.

Ο Ταξίαρχος παρακάλεσε την επιτροπή να ασκήσει την επιρροή της για να γίνουν δεχτά τα Ινδικά στρατεύματα.

Στο μεταξύ κατέβαινε και από τα χωριά ο κόσμος. Τα στελέχη του ΕΑΜ αποφάσισαν με μια φωνή να μη δεχτούν τα Ινδικά στρατεύματα και να απαιτήσουν να φύγουν οι μαύροι. «Ο λαός - που η Οργάνωση εκφράζει τη γνώμη του - είναι αποφασισμένος να μεταχειριστεί όλα τα μέσα που θα 'χει στη διάθεσή του για να τα μποδίσει». Ο ΕΛΑΣ και η ΕΠ πήραν την απόφαση να υποστηρίξουν το λαό με τα μέσα που είχαν, όταν εκείνος χρειαστεί ν' αποκρούσει την απόβαση. Για το σκοπό αυτό συστήθηκαν σταθμοί για επίδεση, ορεινό χειρουργείο και πάρθηκαν όλα τ' άλλα μέτρα με την πρόθυμη συνεργασία της Εθν. Αλ. Κοντά σ' αυτά μελετήθηκαν και τα οδοφράγματα που έστησε αργότερα ο κόσμος και δόθηκε διαταγή να χαλαστούν όσα θα μπόδιζαν στρατιωτικές κινήσεις σε περίπτωση που θα γινόταν σύγκρουση. Ακόμα ειδοποιήθηκαν και οι λόχοι που είχαν έδρα χωριά να κατεβούν, καθώς και ο εφεδρικός ΕΛΑΣ.

Μόνος του δε θα χτυπούσε ο Λαϊκός Στρατός τ' Αυτοκρατορικά στρατεύματα. Μονάχα όταν τα αποβατικά τμήματα χτυπούσαν το λαό που θα τους μπόδιζε να βγούνε, τότε ο ΕΛΑΣ θα 'ρχόχαν να βοηθήσει το λαό. Και ύστερα θα τραβιώταν στο εσωτερικό μαζί με το ΕΑΜ, που όρισε όλα τα σχετικά στο αναμεταξύ.

Στις 9 το πρωί – 25/12/41 - η Επιτροπή πήγε στό «Αιγαίο», όπου ήταν οι κ. κ. Τσιγάντες και Σκαναβής.

Εκεί ανακοίνωσε την απόφαση της οργάνωσης και του λαού να μη δεχτεί τα Ινδικά στρατεύματα. Και οι δυο τ 'άκουσαν με φανερή ταραχή.

- Θα 'ναι τρομερό αυτό που θα γίνει και πρέπει να βρεθεί μια λύση για ν' αποφύγουμε τη σύγκρουση.

Η Επιτροπή είπε πως θα μπορούσαν να το ανακοινώσουν στον Ταξίαρχο, μα κείνοι επιμένανε να πάει ολόκληρη η Επιτροπή και να το ανακοινώσει η ίδια.

Ο Turnbull τους περίμενε πάνω στο βοηθητικό M.L. Η συνάντηση έγινε στο σαλόνι. Η Επιτροπή στο πόδι ανακοίνωσε την απόφαση. «Ο λαός δεν τους θέλει και ο κ. Ταξίαρχος πρέπει να προσέξει, γιατί πρώτος εκείνος θ' αναγκαστεί να χτυπήσει και θα 'χει όλες τις ευθύνες. Εμείς θα κάνουμε το χρέος μας σαν οργάνωση και ο ΕΛΑΣ μαζί».

- Με μποδίζετε να κάνω τη δουλιά μου σαν στρατιώτης και βοηθείτε τον εχθρό.
- Ξέρετε καλά πως πρώτη και μόνη η οργάνωση πολέμησε πάντα τους Γερμανούς.
- Θα κλείσω τους στρατιώτες μέσα στους στρατώνες στην πόλη, ώσπου να τους συνηθίσει ο κόσμος.
- Ο κόσμος δεν τους θέλει.
- Θα 'χετε μεγάλη ευθύνη για ότι γίνει.
- Την ευθύνη θα την έχετε μονάχα εσείς που επιμένετε να πάτε κόντρα στη λαϊκή θέληση.
- Δεν με πιστεύετε που σας δίνω διαβεβαιώσεις;
- Έχουμε μπροστά μας γεγονότα και μονάχα άμα γίνει Εθνική Κυβέρνηση, τότε θα σας δεχτούμε και με χαρά.

Ο ταγματάρχης πληροφοριών Cardiff ρώτησε τότε:

- Συμφωνείτε 'σεις προσωπικά κ. Αποστόλου, με την απόφαση αυτή; Και αν όχι, γιατί δεν αποχωρείτε;
- Όχι μονάχα συμφωνώ, μα και θα 'μαστε όλοι μπροστά μαζί με το λαό.

Ο Ταξίαρχος είπε να δοθούν όλα αυτά με έγγραφο. Κατά τις 11ω. 30 λ. ήρθε το έγγραφο του Ταξίαρχου.

Προς την Επιτροπήν του ΕΑΜ Μυτιλήνης

Συμφώνως προς την προ μηνός συμφωνίαν έφθασα με τα Αυτοκρατορικά Βρεττανικά στρατεύματα δια να στρατωνισθούν επί της νήσου.

Σας έδωκα διαβεβαιώσεις ότι τα στρατεύματα ταύτα δεν πρόκειται ν' αναμιχθούν με το καθεστώς το υφιστάμενον επί της νήσου και επρόκειτο μόνον να σταθμεύσουν επί της νήσου δια να εκπαιδευθούν ώστε να είναι διαθέσιμα δια επιχειρήσεις εναντίον του κοινού μας εχθρού του Γερμανού.

Παρά τας διαβεβαιώσεις ταύτας και το γεγονός οτι η απόβασις επρόκειτο να γίνη εν ημέρα και εντός του λιμένος, πράγμα το οποίον αποτελεί δι' υμός εγγύησιν ότι δεν εσκοπείτο επιχείρησις εναντίον σας, οργανώσατε εκδηλώσεις εναντίον της αποβιβάσεως ταύτης και εδηλώσατε τας προθέσεις σας ν' αντισταθήτε εναντίον της με ενόπλους δυνάμεις.

Υπήρξα εξαιρετικά υπομονητικός με υμάς διότι μου εκάματε ωρισμένας υποχρεώσεις τας οποίας δεν ετηρήσατε.

Δεν δύναμαι παρά να παραδεχθώ ότι ετάξατε τους εαυτούς σας προς το μέρος του εχθρού.

Σας καθιστώ προσωπικώς υπευθύνους δια τα γεγονότα τα οποία θα παρουσιασθούν ως αποτέλεσμα των ενεργειών σας και ιδιαιτέρως δια την ασφάλειαν της ζωής, της ελευθερίας και της περιουσίας των πολιτών.

Σας δίδω την τελευταίαν αυτήν ευκαιρίαν δια να αναθεωρήσητε τας αποφάσεις σας.

Περιμένω την έγγραφον απάντησίν σας.

Εν όρμω Μυτιλήνης τη 25/12/44
Ο Σύμμαχος Διοικητής των Στρατευμάτων Αιγαίου
D.G. Τ. TURNBULL Brigadier

Η Ν. Ε. συνεδρίασε και έδωσε αυτή την απάντηση:

Μυτιλήνη 25 Δεκεμβρίου 1944
Προς τον κ. Τόρνμπουλ
Σύμμαχον Διοικητήν Στρατευμάτων Αίγαίου
Ενταύθα

Εις απάντησιν της υπό σημερινήν ημερομηνίαν μόλις ληφθείσης επιστολής σας, σας γνωρίζομεν τσ ακόλουθα:

1) Δεν αντιλαμβανόμεθα περί ποίας συμφωνίας ομιλείτε εν αρχή της επιστολής σας, εφ' όσον ουδεμία τοιαύτη εγένετο μεταξύ μας, η δε εμφάνισις των Αυτοκρατορικών αποικιακών στρατευάτων υπήρξεν απροσδόκητος.

2) Κατεβάλομεν όλας τας προσπάθειας μας δια να πείσωμεν τον εξεγερθέντα λαόν της Λέσβου, ότι τα στρατεύματά σας δεν είχον άλλον σκοπόν παρά εκείνον τον οποίον διαλαμβάνει το ως άνω εγγραφόν σας και προς τον σκοπόν αυτόν απέβλεπεν αποκλειστικώς η παράκλησίς μας, όπως αναβληθεί από χθες έως σήμερον η
αποβίβασις.

Λυπούμεθα ειλικρινώς διότι ο λαός, ο οποί