Ερευνώντας τις επιπτώσεις της κρίσης στην υγεία των Ελλήνων

Μαρία Λούκα

Η λιτότητα σκοτώνει. Κυριολεκτικά. Αυτό είναι και το βασικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν ο David Stuckler, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ο Sanjay Basu, αναπληρωτής καθηγητής υγείας στο Στάνφορντ, στη μελέτη τους που εκδόθηκε πρόσφατα με τίτλο «Austerity Kills. The Body Economic». Οι δύο ερευνητές σκιαγράφησαν όλη τη διαδρομή από τη Μεγάλη Ύφεση του 1929 μέχρι τον Ευρωπαϊκό Νότο σήμερα και κατέγραψαν τις επιπτώσεις των προγραμμάτων λιτότητας στους

«Έχουμε μελετήσει ποιον αντίκτυπο έχουν τα μεγάλα οικονομικά σοκ - η απώλεια θέσεων εργασίας, σπιτιών ή το χρέος - στην υγεία των ανθρώπων. Έχουμε κοιτάξει σε δεδομένα και στοιχεία από τη Μεγάλη Ύφεση μέχρι την Ασιατική χρηματοπιστωτική κρίση και τις σύγχρονες κρίσεις στην Ευρώπη. Αυτό που έχουμε μάθει είναι ότι ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι η οικονομική ύφεση αλλά το πώς αντιδρούν οι πολιτικοί. Όταν κάνουν μεγάλες περικοπές σε ζωτικά συστήματα υποστήριξης, τότε μετατρέπουν την οικονομική δυσπραγία σε μια σοβαρή επιδημία» αναφέρει ο David Stuckler μιλώντας για πρώτη φορά σε ελληνικό Μέσο.

Η ιστορική εμπειρία το επιβεβαιώνει. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης από το 1029 έως το 1932 σημειώθηκε αλματώδης αύξηση των αυτοκτονιών. Στη συνέχεια όμως το New Deal του προέδρου Ρουσβελτ απέτρεψε την καταστροφή της δημόσιας υγείας δημιουργώντας πετυχημένα προγράμματα κοινωνικής προστασίας. Υπολογίζεται ότι κάθε 100 δολάρια που ξοδεύονταν κατά κεφαλήν από το New Deal οδηγούσε σε 18 λιγότερους θανάτους από πνευμονία και 4 λιγότερες αυτοκτονίες ανά 100.000 ανθρώπους. Επίσης, σημειώνονταν 18 λιγότεροι θάνατοι βρεφών ανά 1000 γεννήσεις.

Ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις παρατηρήθηκαν και μεταξύ των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ. Η Ρωσία, το Καζακστάν, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία που υιοθέτησαν προγράμματα βασισμένα στο «δόγμα του σοκ» με την επίβλεψη του οικονομολόγου Jeffrey Sachs έζησαν μεγάλη αύξηση αυτοκτονιών, καρδιαγγειακών νοσημάτων και θανάτων σχετιζόμενων με την κατανάλωση αλκοόλ. Αντίθετα , η Πολωνία, Η Λευκορωσία και Σλοβενία που επέλεξαν μια διαφορετική και σταδιακή προσέγγιση με την εποπτεία του Joseph Stiglitz απέφυγαν τις πολύ αρνητικές συνέπειες στη δημόσια υγεία. Συγκριτική μελέτη της διακύμανσης της νοσηρότητας και θνησιμότητας από φυματίωση σε 21 χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ έδειξε ότι οι χώρες που είχαν συνάψει σύμβαση με το ΔΝΤ εμφάνισαν 16,6% μεγαλύτερη θνησιμότητα από φυματίωση σε σχέση με τις χώρες που δεν είχαν υπογράψει αντίστοιχη σύμβαση. Αντιστοίχως, στην ασιατική κρίση η Ταϊλάνδη και η Ινδονησία που υποβλήθηκαν από το ΔΝΤ σε διαδικασία βίαιης προσαρμογής αναβίωσαν φαινόμενα μαζικής πείνας και αύξησης των θανάτων από μολυσματικές νόσους.

Η ιστορία λοιπόν επαναλαμβάνεται και στην Ελλάδα. «Έξαρση λοιμωδών νοσημάτων, αύξηση στις αυτοκτονίες και την κατάθλιψη και το γεγονός ότι οι άνθρωποι χάνουν την πρόσβαση στη περίθαλψη είναι μέρος από το κόστος της λιτότητα, ένα κόστος που μπορεί να αποφευχθεί. Στη θετική πλευρά των πραγμάτων, τείνουμε να βλέπουμε υποχώρηση στους θανάτους από τροχαία ατυχήματα, καθώς οι άνθρωποι οδηγούν λιγότερο για κάνουν οικονομία στα χρήματα για καύσιμο» επισημαίνει ο David Stuckler αναφερόμενος στον Ευρωπαϊκό Νότο. Ό,τι αφορά στην Ελλάδα, σημειώνει πως είναι ανησυχητική «η επιστροφή της ελονοσίας και ή έξαρση στις μολύνσεις από HIV. Και τα δύο αυτά μπορούσαν να τα αποφύγουν.»

Στην Ελλάδα που έμελλε να αποτελέσει το σύγχρονο εργαστήρι της «οικονομίας του πόνου», όπως το κωδικοποιεί ο Paul Krugman, τα αποτελέσματα είναι ήδη ορατά. Ο προϋπολογισμός για την υγεία έχει περικοπεί από το 2008 μέχρι σήμερα κατά 40%. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας ένας στους τρεις πολίτες αναγκάζεται να διαφοροποιήσει τη θεραπεία του , αραιώνοντας τη συχνότητα λήψης φαρμάκου λόγω οικονομικής δυσπραγίας, το 60% των χρονίως πασχόντων αντιμετωπίζει οικονομικούς περιορισμούς ή λίστες αναμονής στην πρόσβαση στο ΕΣΥ, οι χρονίως πάσχοντες έχουν μειώσει κατά 30% τις επισκέψεις τους στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας, ενώ το επίπεδο αυτοεκτίμησης της υγείας τους έχει μειωθεί κατά 60%. Το προσδόκιμο ζωής μειώνεται σταδιακά στα 78 έτη από τα 81 που ήταν μέχρι πρόσφατα. Για πρώτη φορά από το 1950 αυξήθηκε η βρεφική θνησιμότητα που διαμορφώθηκε στο 3,8 (ανα 1000 παιδιά ηλικίας έως ενός έτους) από 2,7 που ήταν προ κρίσης. Aπό το 2008 μέχρι το 2011 όπου υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία η αύξηση των νεκρών εμβρύων είναι της τάξης του 21,1% Οι δείκτες αυτοκτονικότητας αυξήθηκαν κατά 40%. Μόνο στην τριετία 2010 – 2013 σημειώνεται εντυπωσιακή αύξηση του αριθμού των φορέων του ιού HIV και από 5,4 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού που ήταν το 2010, φτάσαμε στα 10,7 ανά 100.000 Είναι ενδεικτικό επίσης το γεγονός ότι εξαιτίας των περικοπών που έγιναν στα προγράμματα ψεκασμών , για πρώτη φορά από το 1970 επανεμφανίστηκαν κρούσματα ελονοσίας στη Νότια Ελλάδα. Την ίδια περίοδο παρατηρείται μείωση των εισαγωγών σε ιδιωτικά νοσηλευτήρια κατά 30% και αντίστοιχη αύξηση των εισαγωγών στα δημόσια νοσοκομεία.

Ως αντιπαράδειγμα ο καθηγητής αναδεικνύει την περίπτωση της Ισλανδίας, τότε που οι Βίκινγκς βγάλανε γλώσσα στο ΔΝΤ: «Το 2010 το 93% των Ισλανδών ψήφισαν όχι στο σχέδιο του ΔΝΤ να γίνουμε περικοπές 50% του ΑΕΠ σε περικοπές στον προϋπολογισμό, συμπεριλαμβανομένης της περίθαλψης και της κοινωνικής προστασίας για να χρηματοδοτηθούν τα πακέτα σωτηρίας των τραπεζών. Αντίθετα, η Ισλανδία επένδυσε σε προγράμματα υποστήριξης της στέγασης, σε νέα μέτρα που βοηθούν τους ανέργους να βρουν δουλειά και αύξησαν την υποστήριξη στην περίθαλψη, ακόμη και όταν εκτινάχτηκαν στα ύψη τα οι τιμές των εισαγόμενων φαρμάκων. Σε αντίθεση με την Ελλάδα και την Ισπανία, δεν είδαμε μια σημαντική αύξηση στις αυτοκτονίες, στην κατάθλιψη ή σαφή στοιχεία ότι οι άνθρωποι χάνουν την πρόσβαση στην περίθαλψη. Αντίθετα, το 2011, Η Ισλανδία, εν μέσω της χειρότερης τραπεζικής κρίσης στην ιστορία, κατατάχθηκε ως ένα από τα πιο ευτυχισμένα έθνη του κόσμου από την πρώτη Έκθεση για την Παγκόσμια Ευτυχία του ΟΗΕ»

Σε ερώτηση μας για το ποια στρατηγική για τη δημόσια υγεία θα πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση, ο David Stuckler απαντά ως εξής: «Επενδύστε στο πιο πολύτιμο περιουσιακό σας στοιχείο: την υγεία των ανθρώπων σας. Όχι μόνο είναι ηθικά ορθό, αλλά, όπως έχουμε δείξει, μπορεί να έχει μια απόδοση τρία ευρώ για κάθε ένα ευρώ που επενδύεται εκεί εάν το κάνετε συνετά». Ίσως εκεί στο Υπουργείο που δουλεύουν με νούμερα, θα έπρεπε να το λάβουν υπόψη τους.

Πηγή: vice.com

View the discussion thread.