«Ο Ανδρέας Παπανδρέου αυτοκτόνησε!»

COVER STORYΑποκάλυψη «βόμβα» από τον Γιάννη Μόρτζο, στενό φίλο του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ«Ο Ανδρέας Παπανδρέου αυτοκτόνησε!»Σάββατο, Φεβρουάριος 4, 2017 - 15:30

Τον συναντήσαμε στο καμαρίνι του στο Θέατρο Τέσσερις Εποχές, στην Κυψέλη, να μεταμορφώνεται -με μυσταγωγικό τρόπο- σε Ελευθέριο Βενιζέλο,

τον ήρωα που ενσαρκώνει φέτος, 81 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου Ελληνα πολιτικού στο Παρίσι, για την παράσταση που ανεβαίνει σε κείμενο Γρηγόρη Χαλιακόπουλου και σκηνοθεσία του ίδιου.

ΑΠΟ ΤΟΝ
ΑΛΚΙΝΟΟ ΜΠΟΥΝΙΑ

Τον ρόλο της Ελενας Βενιζέλου κρατάει η Γιούλη Ζήκου, σύζυγος, δεξί χέρι στο θέατρο και στήριγμα του Γιάννη Μόρτζου σε όλες τις δύσκολες στιγμές του, όπως εκείνες που πέρασε πριν από περίπου δύο χρόνια, μένοντας για αρκετό διάστημα διασωληνωμένος στη Εντατική ιδιωτικού νοσοκομείου με μετεγχειρητικό σοκ.

Ευτυχώς, όλα πήγαν καλά και σήμερα, πιο ανανεωμένος από ποτέ αλλά και με το γνώριμο θάρρος της γνώμης του, μιλάει στην «Espresso» για το πώς θα αντιδρούσε, αν ζούσε, ο Βενιζέλος στις παραβιάσεις των Τούρκων στο Αιγαίο. Επίσης, για τους πολιτικούς της κυβέρνησης τονίζει ότι είναι λίγο κωμικό το να λες σήμερα ότι είσαι κομμουνιστής.

Μία φορά λάθος

«Επικαλούνται την ιδεολογία της αλληλεγγύης, της ισότητας, της υπεράσπισης των αδυνάμων και τα λοιπά, αλλά όλα αυτά είναι προσχήματα. Ο σκοπός τους είναι η εξουσία. Κι αν οι δεξιοί που κυβερνούσαν πριν την Ελλάδα έκαναν μία φορά λάθος, αυτοί οι αριστεροί που μας κυβερνάνε σήμερα κάνουν τα ίδια λάθη και μάλιστα στο δεκαπλάσιο» υποστηρίζει με νόημα για τα έως τώρα πεπραγμένα του ΣΥΡΙΖΑ και προτρέπει τον Αλέξη Τσίπρα να ξεκαθαρίσει τη θέση του και να μην κοροϊδεύει τον κόσμο! Ο γνωστός θεατράνθρωπος, το όνομα του οποίου έχει ταυτιστεί με το ποιοτικό θέατρο, υπηρετώντας για πολλά χρόνια το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν και όχι μόνο, αναφέρεται και στον αείμνηστο πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Παπανδρέου, με τον οποίο συνδεόταν στενά, κάνοντας μάλιστα μια αποκάλυψη που θα συζητηθεί.

«Θα πω κάτι για πρώτη φορά. Νομίζω πως ο Ανδρέας δεν πέθανε. Αυτοκτόνησε» μας δήλωσε, εξηγώντας τον λόγο που τον οδήγησε σε μια τέτοια απόφαση. Οσο για την καλλιτεχνική ζωή μας; Τη βλέπει «σκοτεινή και απροσπέλαστη», και συνιστά στη νυν υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου να αφήσει την πολιτική και «να συνεχίσει την τραγωδία, που παίζει καλά...».

Γιάννη, είσαι γέννημα θρέμμα Σαμιώτης της δύσκολης δεκαετίας του '40. Ποια είναι η πιο έντονη ανάμνηση από τα παιδικά σου χρόνια;
Εκείνη που διατηρώ αναλλοίωτη μέχρι σήμερα στο μυαλό μου είναι όταν στα πεντέμισί μου χρόνια είδα να δέρνουν τον πατέρα μου, επειδή ήταν κομμουνιστής. Ηταν αριστερός και μόλις είχε γυρίσει στο χωριό μας, στη Σάμο, από τη φυλακή στα Σύρματα, ένα στρατόπεδο μεταξύ Αιγύπτου και Σουδάν, όπου υπέφερε. Εγώ, λοιπόν, παιδάκι τότε, έπαιζα στην πλατεία και είδα κάποιον να δέρνει τον πατέρα μου με βάναυσο τρόπο.

Απορώ πώς δεν χίμηξα πάνω του, γιατί ήμουν και ζωηρό παιδί, να τον σκοτώσω. Πάντως, αυτόν τον άνθρωπο τον μίσησα από τότε και κάθε φορά που τον έβλεπα, όσο ζούσε, μου γύριζαν τα έντερα.

Κατά πόσο επηρεάστηκε η μετέπειτα ζωή σου απ' όσα έζησες στα παιδικά σου χρόνια;
Λόγω της εμφυλιοπολεμικής εποχής που γεννήθηκα, έζησα πολύ δύσκολες στιγμές, αλλά τις απάλυνα για να μη γίνω σκληρός άνθρωπος. Για παράδειγμα, βλέποντας αυτήν την άσχημη σκηνή με τον πατέρα μου, είπα ότι δεν πρόκειται ποτέ να κάνω κάτι ανάλογο σε άλλον άνθρωπο. Δηλαδή να τον χτυπήσω και γενικώς να τον κάνω να υποφέρει.

Οταν είπες στους γονείς σου ότι θες να γίνεις ηθοποιός, πώς το πήραν;
Ο πατέρας μου, παρόλο που ήταν ένας φτωχός αγρότης, χάρηκε πολύ. Μου είπε «φτάνει να επιτύχεις» και η μητέρα μου, μια φιλοσοφημένη γυναίκα, με συμβούλευσε να το κάνω, αν με ευχαριστεί πολύ. Πάντως, και οι δύο αργότερα, που με έβλεπαν να είμαι πρωταγωνιστής, χαίρονταν πολύ.

Πάντως, δύσκολη υπόθεση το να μεγαλώνεις τα χρόνια του Εμφύλιου και να είσαι κομμουνιστής...
Θα σου πω μόνο αυτό: Στην α' δημοτικού κάναμε τη γιορτή της 25ης Μαρτίου και σε όλα τα παιδάκια μοίρασαν σημαίες εκτός από μένα. Είχα τόσο πικραθεί, που πήγα στο σπίτι και ζωγράφιζα σημαίες...

Τότε ο κομμουνιστής ήταν ιδεολόγος και αγωνιστής. Για τους σημερινούς αριστερούς ποια είναι η γνώμη σου;
Οι σημερινοί κομμουνιστές είναι αδιόρθωτοι. Το λέω αυτό, γιατί δεν υπάρχει κανένας λόγος να πρεσβεύεις τον κομμουνισμό, που δοκιμάστηκε και απέτυχε παταγωδώς. Το βλέπω και λίγο κωμικό το να λες σήμερα ότι είσαι κομμουνιστής. Οσα καλά έργα και να κάνεις. Αλλά καλά έργα δεν κάνουν μόνο οι κομμουνιστές, κάνουν και οι κεντρώοι και οι δεξιοί, και οι κεντροδεξιοί και όσοι είναι ιδεολόγοι και έχουν καλά μυαλά. Ο κομμουνισμός στην ουσία δεν άφησε τίποτα...

Τι έχεις να πεις για τους αριστερούς με τις... δεξιές τσέπες, που είναι πολλοί στην εποχή μας;
Ο κομμουνιστής με γεμάτη την τσέπη σημαίνει ότι είναι μπαγάσας. Είναι ένας άνθρωπος που εν τέλει κοιτάζει την πάρτη του. Εκμετάλλευση ιδεών είναι αυτή!

Αυτοί που μας κυβερνάνε σήμερα είναι κομμουνιστές;
Οχι. Το παίζουν πρώην αδικημένοι και τώρα βρήκαν την ευκαιρία να βάλουν το χέρι στην τσέπη. Είναι πολύ σκληρό αυτό που λέω, αλλά το λέω με όλη μου την ψυχή και όλη την αγάπη που έχω στους ανθρώπους. Εκμεταλλεύονται τον παλαιό κομμουνισμό και λένε «αυτά που δεν έκαναν οι άλλοι θα τα κάνουμε εμείς». Επικαλούνται την ιδεολογία της αλληλεγγύης, της ισότητας, της υπεράσπισης των αδυνάμων, αλλά όλα αυτά είναι προσχήματα. Ο σκοπός τους είναι η εξουσία. Και αν οι δεξιοί που κυβερνούσαν πριν την Ελλάδα έκαναν μία φορά λάθος, οι αριστεροί που μας κυβερνάνε σήμερα κάνουν τα ίδια, και μάλιστα στο δεκαπλάσιο.

Αν έβρισκες τον Τσίπρα μπροστά σου, τι θα του έλεγες;
Ξεκαθάρισε τη θέση σου και μην κοροϊδεύεις τον κόσμο...

Κι αν σου πει: «Τι είναι αυτά που λες; Εγώ είμαι ιδεολόγος»;
Θα του απαντήσω: «Μπορεί, αλλά δεν είχες τη διορατικότητα να δεις ότι όλοι γύρω σου είναι τυχάρπαστοι!»

Ησουν ενεργό μέλος στο ΠΑΣΟΚ και πολύ κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου. Τελικά, και το ΠΑΣΟΚ δεν υπέπεσε στα ίδια λάθη διακυβέρνησης;
Ασφαλώς!

Πώς σχολιάζεις όσα έγιναν στο κόμμα μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου;
Μετά τον θάνατο του Ανδρέα το ΠΑΣΟΚ τελείωσε! Ο Ανδρέας είχε ένα όνειρο και μου το είχε πει πολλές φορές. Ποιο ήταν αυτό; Να κάνουμε την Ελλάδα σεβαστό κράτος και οι Ελληνες, βέβαια, να ζουν καλά, όχι πλούσια, διότι δεν είμαστε βιομηχανική χώρα. Ο Σημίτης που τον διαδέχτηκε «ξήλωσε» τον οραματισμό του Παπανδρέου, γι' αυτό σήμερα πολύς κόσμος έχει την αναίδεια να λέει ότι «ο Ανδρέας έφερε τα Μνημόνια». Εχω να τους απαντήσω ότι ο Παπανδρέου δεν έφερε κανένα Μνημόνιο, αλλά την ευημερία. Οσοι ζήσαμε επί της διακυβέρνησής του, το λέω αυτό γιατί τα νέα παιδιά δεν τον έζησαν τον Ανδρέα, περνάγαμε πολύ καλά και πραγματικά είχαμε αρχίσει να γινόμαστε σεβαστό κράτος. Κάποια στιγμή η συνταγή χάλασε.

Η συνταγή δεν ήταν μια διακυβέρνηση-σκορποχώρι και στο πνεύμα του «Τσοβόλα, δώσ' τα όλα»;
Το «Τσοβόλα, δώσ' τα όλα» ήταν ένα καλαμπούρι του Ανδρέα. Του άρεσαν τα καλαμπούρια, κατά καιρούς έλεγε διάφορα. Οχι, με αυτή τη φράση δεν εννοούσε ότι θα φάμε, θα πιούμε και θα κάνουμε ό,τι θέλουμε. Βέβαια, ο κόσμος τότε ήθελε να ακούει τέτοια ευχάριστα. Ηταν, βλέπεις, η εποχή που ο κόσμος γέλαγε, διασκέδαζε, του άρεσαν τα ανέκδοτα... Χωρίς να σημαίνει ότι ο Ανδρέας με τα λεγόμενά του κορόιδευε τον κόσμο. Αντίθετα, η σημερινή ψυχολογία του Ελληνα είναι καταθλιπτική. Κάθε μέρα όλοι λέμε: «Τι θα γίνουμε; Τι θα κάνουμε;»

Τι θυμάσαι πιο πολύ από τον άνθρωπο Ανδρέα Παπανδρέου;
Θα πω κάτι και μην το πάρετε γι' αστείο: Τον Ανδρέα τον θυμάμαι τις στιγμές που γλεντούσε. Εχω γυρίσει όλα τα καταγώγια και όλους του χώρους που διασκέδαζαν ρεμπέτες. Ομως δεν έχω δει σε κανέναν το τέλειο ζεϊμπέκικο που χόρευε ο Ανδρέας. Τον θυμάμαι να το χορεύει σε μια ταβέρνα της Λάρισας, όπου είχαμε πάει ύστερα από μια μεγαλειώδη προεκλογική ομιλία του, και νόμιζες ότι ήταν στον αέρα, σαν να πέταγε... Το ζεϊμπέκικο του Ανδρέα ήταν τελετουργικός χορός!

Υπάρχει κάποιο μυστικό που ο Ανδρέας Παπανδρέου πήρε μαζί του στον τάφο;
Θα πω κάτι για πρώτη φορά. Νομίζω ότι ο Ανδρέας δεν πέθανε. Αυτοκτόνησε...

Δηλαδή;
Οταν είδε ότι οι επίγονοί του οδηγούνταν στον κατακερματισμό του ΠΑΣΟΚ, κατευθυνόμενοι από κάποια άλλα κέντρα, που δεν μπορούσε να τα ελέγξει, επέλεξε ο ίδιος τον θάνατό του.

Είπε «πριν το δω αυτό, καλύτερα ας φύγω». Κάτι που έχει συμβεί και με άλλες μεγάλες προσωπικότητες που αυτοκτόνησαν την κατάλληλη στιγμή, για να μη δουν τα χειρότερα και πονέσουν περισσότερο.

Αν ζούσε ο Ανδρέας, τι θα έλεγε για τον Ακη Τσοχατζόπουλο;
Θα... τον πλάκωνε στο ξύλο και θα τον διέγραφε. Πιστεύω ότι, αν ο Ανδρέας Παπανδρέου ζούσε λίγα χρόνια ακόμη, δεν θα ήταν τα πράγματα όπως είναι σήμερα.

Τι θα έλεγε στον γιο του, τον Γιώργο, ως πολιτικό;
«Δυστυχώς, δεν υπήρξες αντάξιός μου».

Εχεις ζήσει λαμπρές εποχές στο Θέατρο Τέχνης με τον Κάρολο Κουν. Τι έχεις να πεις γι' αυτό όπως είναι σήμερα;
Τώρα είναι εμπόριο. Είναι ασέβεια να λένε «Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν». Οπως ασέβεια θα ήταν αν συνέδεαν το σημερινό ΠΑΣΟΚ με το όνομα του Ανδρέα Παπανδρέου.

Πώς βλέπεις την καλλιτεχνική ζωή τού σήμερα;
Μετά τον θάνατο του Ροντήρη, του Κουν και του Σπύρου Ευαγγελάτου, το θέατρο έχασε το νόημα και τον σκοπό του. Τη σημερινή λεγόμενη «καλλιτεχνική ζωή» τη βλέπω σκοτεινή και απροσπέλαστη, και θα κάνω μια δήλωση: Αν δεν είχα βρει αυτόν τον μικρό χώρο όπου στεγάζεται το Θέατρο Τέσσερις Εποχές, στο οποίο παίζω με τη γυναίκα μου Γιούλη Ζήκου, θα είχα σταματήσει.

Το Εθνικό Θέατρο προάγει τον πολιτισμό;
Το Εθνικό Θέατρο το βλέπω ως μια υπόθεση του εκάστοτε διευθυντή-διαχειριστή του, που συνήθως ανεβάζει παραστάσεις από ημιμαθείς δημιουργούς -μεταξύ αυτών και πολλοί ξένοι-, οι οποίες είναι «πάρ' το αβγό και κούρευ' το». Εκτός από έναν, δύο, τρεις πραγματικά μεγάλους καλλιτέχνες-σκηνοθέτες, όλοι οι άλλοι είναι τυχάρπαστοι, τάχα κουλτουριάρηδες, που τους φέρνουν από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης και της πάλαι ποτέ Ανατολικής Γερμανίας. Για μένα μετά τη Μελίνα Μερκούρη, που θεωρούσε «βαριά βιομηχανία» τον πολιτισμό μας, εκείνος καταβαραθρώθηκε στην Ελλάδα.

Τι θα συνιστούσες στη νυν υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, που έχει διακριθεί στην αρχαία τραγωδία;
Να συνεχίσει την τραγωδία που παίζει...

Ποιο είναι το κριτήριο για να πάρει κανείς θέση υπουργού, υφυπουργού, γενικά να πάρει θέση εξουσίας;
Να είσαι όσο πιο ανάξιος και υποταγμένος γίνεται, για να μπορούν να σε διατάζουν. Θέλω να πω ότι στην Ελλάδα οι αξίες πάνε στην... μπάντα και γι' αυτό κάποιοι ξενιτεύονται. Δες τον Δημήτρη Νανόπουλο, αυτόν τον σπουδαίο επιστήμονα και ερευνητή της Φυσικής, που δεν ήθελαν να τον κάνουν ακαδημαϊκό.

Από την άλλη, η χώρα μας... βρίθει από καθηγητές, επίκουρους και λέκτορες, που έχουν πανεπιστημιακές θέσεις.
Στην Ελλάδα η λέξη «πανεπιστημιακός» είναι περιζήτητο επάγγελμα. Κι αυτό γιατί παίρνεις έναν καλό μισθό και μια καλή σύνταξη. Ενώ ο δασκαλάκος, που τον στέλνουν σε ένα χωριό για να ανοίξει τα μάτια των παιδιών, παίρνει ψίχουλα και δεν μπορεί να επιβιώσει.

Φέτος ενσαρκώνεις στη σκηνή τον Ελευθέριο Βενιζέλο -με τον οποίο έχεις μεγάλη ομοιότητα εμφανισιακά, θα έλεγα- και, όπως διαπίστωσα, η παράσταση αναφέρεται και στο ανθρώπινο πρόσωπο του ηγέτη, δηλαδή στις γυναίκες της ζωής του, στα παιδιά του...
Ναι, δεν πρόκειται για μια αυστηρή εξιστόρηση ιστορικών γεγονότων που θα ήταν κουραστική. Ωστόσο, το κείμενο πραγματεύεται και την προσφορά του Βενιζέλου, η οποία ήταν καθαρά πατριωτική. Παρέλαβε μια Ελλάδα σε κακά χάλια και τη διπλασίασε. Θα την έκανε και τριπλή, αν τον άφηναν.

Κάποιοι χρεώνουν στον Βενιζέλο τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Αυτά τα λένε κάποιοι ανόητοι, που ξεχνάνε ότι, όταν έγινε η Μικρασιατική Καταστροφή, ο Βενιζέλος δεν ήταν στην πολιτική, αφού δεν είχε βγει βουλευτής. Οι πολιτικοί αντίπαλοί του πήγαν και έκαναν ακριβώς όλα αυτά που δεν έπρεπε, και έτσι φτάσαμε σ' εκείνη την τραγωδία. Πάντως, με κάτι τέτοια... άσχετα που λέγονται για τον Βενιζέλο, καλό είναι να ανεβαίνουν παραστάσεις όπως αυτή που κάνουμε.

Ο Βενιζέλος πώς θα αντιδρούσε στις σημερινές καθημερινές από αέρος και θαλάσσης παραβιάσεις της Τουρκίας;
Δεν θα τους το επέτρεπε. Αλλά και ο Ανδρέας Παπανδρέου, τότε που οι Τούρκοι έβγαζαν στο Αιγαίο δύο πλοία τους αμφισβητώντας τα χωρικά μας ύδατα, το «Σισμίκ» και το «Χόρα», τους είχε τρίξει τα δόντια και έβαλαν την ουρά στα σκέλια. Εχει μείνει στην ιστορία η φράση του: «Βυθίσατε το “Χόρα”».

Γιατί οι νεότεροι ηθοποιοί σε αποκαλούν δάσκαλο;
Ισως γιατί κάποιοι από αυτούς ήταν μαθητές μου στα 30 και πλέον χρόνια που είμαι δάσκαλος σε δραματικές σχολές.

Ως θεατρικός δάσκαλος, κατά κάποιον τρόπο, μεταλαμπαδεύεις στις νέες γενιές όλα όσα έμαθες από τον δικό σου μεγάλο δάσκαλο, τον Κάρολο Κουν.
Η αλήθεια είναι ότι ακολουθώ κατά γράμμα τη διδασκαλία του Κουν...

Το κοινό της περιφέρειας ήταν από παλιά στα θεατρικά ενδιαφέροντά σου;
Θα σου πω μόνο ότι έχω παίξει σε όλα τα θέατρα της Ελλάδας και μετράω γύρω στις 600 παραστάσεις στην ελληνική περιφέρεια γενικά.

Τι έχεις να πεις για την τηλεόραση και ειδικά για την ΕΡΤ, που λειτουργεί από το υστέρημα του ελληνικού λαού;
Λυπάμαι, άλλα η ΕΡΤ δεν κάνει τα καθήκοντά της! Με βάση την ιδρυτική της διακήρυξη, πρέπει να προσφέρει ψυχαγωγία επιπέδου και ουσιαστική επιμόρφωση. Αντίθετα, βλέπουμε τηλεοπτικές σάχλες, οι οποίες είναι μόνο για πέταμα, και μια ενημέρωση που δεν πρέπει να βασίζεται στο κυβερνών κόμμα, όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά σε όλο το φάσμα της πολιτικής ιδεολογίας.

Τι ιστορία γράφεται αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα με τους δανειστές μας που έχουν το πάνω χέρι;
Η ιστορία της ξεφτίλας. Με δύο λόγια είναι το «πώς θα ξεφτιλίσουμε έναν λαό, που από τη φύση του έχει μεγάλη ιστορία, είναι δημιουργός και έχει να πει πράγματα που δεν τα είπαν άλλοι λαοί της Ευρώπης». Θέλουν να αλλοτριώσουν το DNA του Ελλήνων, που όταν σηκώνουν κεφάλι και ομονοούν γίνονται επικίνδυνοι.

Πώς βλέπεις το μέλλον της Ελλάδας;
Ζοφερό! Θα περάσουν πάρα πολλά χρόνια για να ανακάμψει. Γι' αυτό χρειάζεται ένας νέος κυβερνήτης, που θα ξεπηδήσει κάποια στιγμή. Δεν μπορεί, θα γεννήσει η Ελλάδα ένα νέο πολιτικό τέκνο, το οποίο θα την κυβερνήσει για το καλό της ίδιας και των πολιτών της, και όχι για την εξυπηρέτηση των ξένων συμφερόντων.

Τη δική σου ζωή πώς τη βλέπεις από δω και πέρα;
Θέλω να παίζω στο θέατρο, που είναι το μεγαλύτερο πάθος μου. Αν δεν παίξω μία μέρα, είμαι στενοχωρημένος. Ευτυχώς που έχω στο πλευρό μου τη Γιούλη Ζήκου, τη γυναίκα μου, η οποία είναι καλή ηθοποιός, άξια σκηνοθέτρια και καλή συντονίστρια στο ανέβασμα των έργων μας.

Γιάννης ΜόρτζοςΕλευθέριος ΒενιζέλοςΠΑΣΟΚΑνδρέας Παπανδρέου