Μείωση των αιτήσεων για άσυλο

Το 2004 με την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ καταγράφηκαν οι περισσότερες αιτήσεις για παραχώρηση ασύλου, με τον αριθμό να ανέρχεται στις 9, 872 αιτήσεις. Τα επόμενα χρόνια καταγράφηκε μείωση των αιτήσεων που υποβλήθηκαν, με εξαίρεση το έτος 2007. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σήμερα, με βάση στοιχεία της Υπηρεσίας ασύλου μέχρι τον Φεβρουάριο του 2014, οι αιτήσεις που υποβλήθηκαν ανέρχονται μόλις στις 200 και αφορούν 238 άτομα. Το 2013 υποβλήθηκαν αιτήσεις από 1,246 άτομα και το 2012 από 1,620.

Από τις

Το 2012 και το 2013, η χώρα από την οποία προέρχονταν οι περισσότεροι αιτητές ήταν η Συρία.
Η Υπηρεσία Ασύλου άρχισε να εξετάζει αιτήσεις ασύλου, άλλως διεθνούς προστασίας (για παραχώρηση καθεστώτος πρόσφυγα, καθεστώτος συμπληρωματικής προστασίας ή άδειας παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους) το 2002. Προηγουμένως αυτή η αρμοδιότητα ήταν στα χέρια της Υπάτης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR).
Σε συνέντευξη στο ΚΥΠΕ, ο Μάκης Πολυδώρου, Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Ασύλου, αναλύει το έργο της Υπηρεσίας του και απαντά στις επικρίσεις και τα παράπονα που διατυπώνονται κατά καιρούς για τους χειρισμούς των λειτουργών της, κυρίως από ΜΚΟ, αλλά και στις φωνές που ακούγονται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι σε θέση να «κλείσει την πόρτα» σε πρόσφυγες και να ακολουθήσει δική της εθνική πολιτική.

Τοποθετείται ακόμη στη συνδρομή και αρωγή της ΕΕ σε χώρες που δέχονται ρεύματα προσφύγων όπως είναι η Κύπρος και στο ζήτημα της δημιουργίας διοικητικού δικαστηρίου για δευτεροβάθμια εξέταση αιτήσεων.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του κ. Πολυδώρου στο ΚΥΠΕ.

Ερ. Ποιο έργο διεκπεραιώνει η Υπηρεσία Ασύλου;

Απ. Η Υπηρεσία με βάση το περί Προσφύγων Νόμο, είναι η αρμόδια αρχή για εξέταση σε πρώτο βαθμό, αιτημάτων για διεθνή προστασία, δηλαδή, είτε για παραχώρηση προσφυγικού καθεστώτος είτε καθεστώτος συμπληρωματικής προστασίας (subsidiary protection). Να εξηγήσω ότι κάποιος αιτείται προσφυγικού καθεστώτος γιατί, με βάση τη σύμβαση της Γενεύης, διώκεται για πέντε λόγους. Ήτοι, για λόγους πολιτικούς, θρησκευτικούς, φυλετικούς, ιθαγένειας ή για συμμετοχή σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα. Είναι δηλαδή, συγκεκριμένο άτομο που διώκεται για συγκεκριμένους λόγους. Δεν κινδυνεύει κατ’ ανάγκη η ζωή του, αλλά μπορεί να κινδυνεύει η ελευθερία του, η σωματική του ακεραιότητα ή κινδυνεύει να δεχθεί εξευτελιστική μεταχείριση γιατί είναι το συγκεκριμένο άτομο. Από την άλλη, το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας χορηγείται όταν οι αιτητές δεν καλύπτονται από τη σύμβαση της Γενεύης, επειδή η δίωξη τους δεν είναι σε εξατομικευμένη βάση, αλλά προέρχεται κυρίως στις περιπτώσεις που στη χώρα τους υπάρχει αδιάκριτη βία, πολεμική σύρραξη, συγκρούσεις κτλ. Υπάρχει δηλαδή μια γενικευμένη κατάσταση παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η εξέταση σε πρώτο βαθμό αιτήματων είναι μια λεπτομερής διαδικασία. Από τη στιγμή που κατατίθεται μια αίτηση ως τη στιγμή που θα εκδοθεί απόφαση, η Υπηρεσία Ασύλου είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία φακέλου με όλα τα στοιχεία του ατητή, για τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων από την Αστυνομία κ.λπ. Μετά θα γίνει η συνέντευξη από αρμόδιους εκπαιδευμένους λειτουργούς, οι οποίοι θα συντάξουν έκθεση αξιολόγησης, με εισήγηση προς τον Προϊστάμενο, ο οποίος θα πάρει και την απόφαση. Παράλληλα, η Υπηρεσία είναι ο συντονιστικός φορέας όλων των αρμοδίων υπηρεσιών που εμπλέκονται στην διαδικασία ασύλου, όπως είναι η Αστυνομία, το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, το Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, το Τμήμα Εργασίας, το Υπουργείο Υγείας κ.ά. Έχει, επίσης, την ευθύνη για την εφαρμογή του Κανονισμού του Δουβλίνου και του Κανονισμού ‘Eurodac’. Οι κανονισμοί αυτοί καθορίζουν ποιο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο να εξετάσει μια αίτηση για διεθνή προστασία. Με απλά λόγια, προβλέπουν ότι η χώρα που δέχθηκε πρώτα τον αιτητή, είναι υπεύθυνη να εξετάσει το αίτημά του. Δηλαδή αν έρθει κάποιος στην Κύπρο ως παράνομος μετανάστης και μετά πάει στην Ιταλία και ζητήσει άσυλο, θα έρθουν οι ιταλικές αρχές να πουν ότι η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να εξετάσει την αίτηση.

Παράλληλα, σε συνεργασία με άλλες υπηρεσίες, η Υπηρεσία Ασύλου είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία των κέντρων υποδοχής αιτητών ασύλου, όπως αυτό στην Κοφίνου, ή το κέντρο στην Κοκκινοτριμιθιά, που θα χρησιμοποιείται σε περίπτωση μαζικής εισροής προσφύγων.
Σε ό,τι αφορά το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, η Υπηρεσία Ασύλου συμμετέχει σε σώματα της ΕΕ για τη διαμόρφωση πολιτικής, οδηγιών και κανονισμών και παράλληλα είναι αρμόδια για την εναρμόνιση της κυπριακής νομοθεσίας με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, στη διαμόρφωση των οποίων η Υπηρεσία Ασύλου και το ΥΠΕΣ γενικότερα συμμετέχουν.

Τέλος, ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας είναι μέλος του Management Board του Ευρωπαϊκού Γραφείου Στήριξης για το Άσυλο που εδρεύει στη Μάλτα, το οποίο αναπτύσσει ποικίλες δραστηριότητες με αποτέλεσμα η Υπηρεσία Ασύλου να συμμετέχει σε προγράμματα βοήθειας άλλων χωρών, εκπαίδευσης κλπ.

Ερ. Τι προβλέπει η νομοθεσία για τους αιτητές ασύλου, τι είναι υποχρεωμένη να πράξει η Κυπριακή Δημοκρατία;

Απ. Η νομοθεσία μας είναι βεβαίως εναρμονισμένη με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Είμαστε υποχρεωμένοι να την ακολουθούμε, και να δώσουμε ειδικές συνθήκες υποδοχής στους αιτητές. Αυτό σημαίνει ότι, είτε θα τους φιλοξενήσουμε σε κέντρα υποδοχής, όπου τους παρέχεται διαμονή, διατροφή, μεταφορές, εκπαίδευση για τα παιδιά τους, ψυχολογική στήριξη κ.λπ. Τους χορηγείται παράλληλα ένα επίδομα για προσωπικά έξοδα. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος στα κέντρα υποδοχής, οι αιτητές παραπέμπονται στο Τμήμα Ευημερίας, το οποίο τους χορηγεί κουπόνια για τροφή και επίδομα ενοικίου που καταβάλλεται στον ιδιοκτήτη του καταλύματος απευθείας.

Όσον αφορά τη πρόσβαση αιτητών στην αγορά εργασίας, με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία, ένα κράτος μέλος μπορεί για διάστημα μέχρι ένα έτος να μην επιτρέψει την πρόσβαση τους στην αγορά εργασίας. Η Κύπρος επιτρέπει την πρόσβαση έξι μήνες μετά την υποβολή της αίτησης σε συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας. Η νέα οδηγία απαιτεί πιο ουσιαστική πρόσβαση στην αγορά εργασίας, κάτι που επιβάλλει διαφορετική προσέγγιση στο θέμα της απασχόλησης αιτητών ασύλου από αυτή που ακολουθείτο μέχρι τώρα. Όμως, κατά τη γνώμη μου δεν μπορεί να παραβλεφθούν οι εθνικές ανάγκες σε εργατικό δυναμικό, διότι αν δεν υπάρχουν κενές θέσεις εργασίας τι μπορεί να κάνει ένα κράτος για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της οδηγίας για πιο ουσιαστική πρόσβαση στην αγορά εργασίας;

Παρακαλώ σημειώστε ότι, εάν κάποιος έχει εργασία και του καλύπτει τις ανάγκες ο μισθός, δεν θα έχει πρόσβαση στις άλλες συνθήκες υποδοχής, αν όμως ο μισθός δεν καλύπτει τις ανάγκες, τότε θα έχει επιπρόσθετα βοηθήματα. Επίσης, στους αιτητές παρέχεται ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και δημόσια εκπαίδευση.

Ερ. Αυτή τη στιγμή με βάση τα στοιχεία, από που προέρχονται οι περισσότεροι αιτητές;

Απ. Οι περισσότεροι αιτητές αυτή τη στιγμή είναι Σύροι, λόγω της έκρυθμης κατάστασης στη Συρία. Αιτητές υπάρχουν και από άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως η Αίγυπτος, το Ιράκ και το Ιράν, από αφρικανικές χώρες, όπως επίσης και από τη Νοτιοανατολική Ασία.

Ερ. Πόσο καιρό σας παίρνει να εξετάσετε μια αίτηση και να αποφανθείτε για το αν θα δοθεί προσφυγικό ή άλλο καθεστώς;

Απ. Το πόσο καιρό διαρκεί η εξέταση είναι ένα ερώτημα που δεν μπορεί να απαντηθεί εύκολα. Υπάρχουν περιπτώσεις που ολοκληρώνεται η εξέταση αιτήσεων σε μια-δυο εβδομάδες από την Υπηρεσία μας, υπάρχουν όμως και δύσκολες περιπτώσεις από τη φύση τους των οποίων η εξέταση διαρκεί πολύ περισσότερο. Υπάρχουν για παράδειγμα περιπτώσεις που λόγω διαλέκτων δεν βρίσκουμε κατάλληλο μεταφραστή ή δεν τον αποδέχονταν οι αιτητές. Επίσης, υπάρχει και θέμα όγκου εργασίας, ο οποίος αναπόφευκτα καθυστερεί τη διεκπεραίωση των αιτήσεων.

Ερ. Είστε υποστελεχωμένη Υπηρεσία, αυτό παίζει ρόλο;

Απ. Αντιλαμβάνεστε ότι το προσωπικό μειώνεται. Αυτή τη στιγμή ουσιαστικά οι εξεταστές υποθέσεων είναι επτά. Συνολικά, όλο το προσωπικό είναι 27 (συμπεριλαμβανομένων κλητήρων και καθαριστριών).

Ερ. Πόσο καιρό μπορεί ένας αιτητής ασύλου να παραμείνει στην Κύπρο έως την εξέταση της υπόθεσής του; Και μετά τι γίνεται αν απορριφθεί;

Απ. Δεν μπορώ να πω πόσο χρονικό διάστημα οι αιτητές παραμένουν στην Κύπρο, διότι η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και δεν εξαρτάται μόνο από την Υ.Α. λαμβανομένου υπόψη ότι στις πλείστες των περιπτώσεων, οι απορριφθέντες αιτητές προσφεύγουν και στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων, ακόμα και στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο μπορεί να εκδώσει διάταγμα με το οποίο να απαγορεύει την απέλαση του αιτητή μέχρι την εκδίκαση της προσφυγής του. Υπήρξαν περιπτώσεις, που ένας αιτητής παρέμεινε εδώ για αρκετά χρόνια, όμως οι περιπτώσεις αυτές είναι πολύ λίγες.

Να καταστήσω σαφές ότι ο κύριος όγκος των αιτήσεων, εξετάζονται εντός δύο χρόνων. Επειδή αρκετές υποθέσεις εξετάζονται άμεσα με την υποβολή τους, οι λεγόμενες προδήλως αβάσιμες, λαμβάνονται αποφάσεις πολύ γρήγορα. Προσπαθούμε να επιταχύνουμε την εξέταση των υποθέσεων για να ξεκαθαρίσει ο όγκος εργασίας.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, όταν μια αίτηση ασύλου απορριφθεί, τότε το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης θα αποφασίσει το κατά πόσο ο αιτητής θα παραμείνει η όχι στην Κύπρο. Αν υποβληθεί αίτημα για υπηκοότητα από άτομο που του χορηγήθηκε διεθνής προστασία, το ΤΑΠΜ λαμβάνοντας υπόψη τη διάρκεια της νόμιμης παραμονής του αιτητή στην Κύπρο, θα εξετάσει τη σχετική αίτηση και είναι στη διακριτική ευχέρεια του κράτους αν θα χορηγήσει τελικά υπηκοότητα.

Ερ. Ποιοι είναι οι βασικότεροι λόγοι για να αρνηθεί η Υπηρεσία να παραχωρήσει άσυλο;

Απ. Μπορεί για παράδειγμα οι πραγματικοί λόγοι τους οποίους θα επικαλεστούν οι αιτητές να είναι και οι λόγοι απόρριψης. Π.χ. εργαζόμενοι να ισχυριστούν ότι αποτάθηκαν για οικονομικούς λόγους και επειδή έληξε η άδεια παραμονής τους, θέλουν να παραμείνουν στην Κύπρο για μεγαλύτερο διάστημα και να εργαστούν. Όντως είναι ειλικρινείς. Αυτός όμως ο λόγος δεν εμπίπτει στους λόγους για τους οποίους παραχωρείται άσυλο.

Υπάρχουν άλλοι που μπορεί να υποβάλουν ένα ισχυρισμό και αυτός να είναι αντιφατικός με τα ίδια τα λεγόμενά τους αλλά και με την πληροφόρηση για τη χώρα καταγωγής τους. Π.χ. αιτητές από συγκεκριμένη χώρα να υποβάλουν μαζικά αιτήσεις, και να πουν την ίδια ιστορία όλοι. Ότι π.χ. ήταν ο Γ.Γ. του τάδε κόμματος στην περιοχή τάδε και διωκόταν από το αντίθετο κόμμα. Όμως, δεν γνώριζαν την ιδεολογία του κόμματος και ισχυρίζονταν ότι είναι δεξιό κόμμα, ενώ στην πραγματικότητα είναι αριστερό, ή δεν γνώριζαν καμιά άλλη πληροφορία για το κόμμα τους.

Ερ. Όταν απορριφθεί η αίτηση, ποια είναι η συνέχεια;

Απ. Αν απορριφθεί μια αίτηση, οι αιτητές μπορούν να προσφύγουν στην Αναθεωρητική Αρχή ή στο Ανώτατο Δικαστήριο. Όταν επιλέξει να μην προσφύγει στην Αναθεωρητική Αρχή, τότε η απόφαση της Υπηρεσίας Ασύλου καθίσταται εκτελεστή. Δηλαδή παράγει έννομα αποτελέσματα και μπορεί να προσβληθεί απ’ ευθείας στο Ανώτατο. Να εξηγήσω ότι το Ανώτατο εξετάζει νομιμότητα και όχι ουσία, και δεν θα αντικαταστήσει την απόφαση της διοίκησης. Το Ανώτατο Δικαστήριο μπορεί να την ακυρώσει επειδή πάσχει για λόγους νομιμότητας, π.χ. δεν τηρήθηκαν οι νενομισμένες διαδικασίες. Να εξηγήσω επίσης ότι αν προσφύγει κάποιος στο Ανώτατο, δεν εξασφαλίζει αυτόματα δικαίωμα παραμονής, εκτός και αν το Ανώτατο εκδώσει διάταγμα ότι δεν θα απελαθεί έως ότου εξεταστεί η υπόθεσή του. Η προσφυγή στο Ανώτατο προς το παρόν, με βάση τον περί Προσφύγων Νόμο, δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα. Δηλαδή μπορεί να απελαθεί και εν τω μεταξύ να εξεταστεί η αίτησή του, αλλά μπορεί και να εκδοθεί διάταγμα, το οποίο να απαγορεύει την απέλαση του.

Ερ. Είναι ως επί το πλείστον ταυτόσημες οι απόψεις της αναθεωρητικής αρχής με τις δικές σας;

Απ. Όχι πάντα. Στις πλείστες περιπτώσεις όμως είναι ταυτόσημες.
Εναπόκειται στην ΑΑΠ να κρίνει αν θα προβεί σε ακροαματική διαδικασία, σύμφωνα με το νόμο, η να προβούν σε επιπρόσθετη συνέντευξη του αιτητή και όχι ακροαματική διαδικασία, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν νέα στοιχεία που προέκυψαν μετά την απόρριψη της αίτησης ή όταν διαπιστώσουν ότι υπήρξαν ελλείψεις από μέρους της Υπηρεσίας Ασύλου κατά την ενώπιον της διαδικασία.
Ερ. Πώς απαντάτε στους διάφορους ισχυρισμούς για τους χειρισμούς της Υπηρεσίας, για τις καταγγελίες για κράτηση ανηλίκων κτλ;

Απ. Στο θέμα της κράτησης θέλω να είμαι ξεκάθαρος. Με βάση τον περί Προσφύγων Νόμο δεν επιτρέπεται η κράτηση ανήλικου και εκεί που υπάρχει ισχυρισμός ότι αυτός που συνελήφθη είναι ανήλικος, αλλά δεν έχει έγγραφα που να το αποδεικνύουν, εκεί παρεμβαίνουμε κάνοντας μια αξιολόγηση και το ευεργέτημα της αμφιβολίας είναι υπέρ του αιτητή. Λέμε δηλαδή ότι ο εν λόγω αιτητής είναι ανήλικος και σε αυτή την περίπτωση απολύεται και αναλαμβάνει τα περαιτέρω το Γραφείο Ευημερίας, το οποίο με βάση το νόμο είναι κηδεμόνας και αντιπρόσωπος.
Παράλληλα, να πω ότι πολλοί ενήλικες συλλαμβάνονται για παράνομη διαμονή και μετά υποβάλλουν αίτημα για άσυλο, ενώ είναι στα κρατητήρια.

Υπάρχουν π.χ. περιπτώσεις που κάποιος είναι πέντε χρόνια παράνομος και συλλαμβάνεται και θέλει να υποβάλει αίτημα για άσυλο. Εμείς θα δώσουμε προτεραιότητα να εξεταστεί πρώτα το αίτημα αυτό, και εάν είναι δικαιούχος θα απολυθεί, αν όχι, η αίτηση απορρίπτεται και είναι θέμα, όπως είπα πριν, του Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης πώς θα το χειριστεί.

Ερ. Οι πολίτες πολλές φορές διερωτώνται γιατί να δοθεί προστασία σε αιτητές που είναι παράνομοι λαθρομετανάστες.

Απ. Είναι όντως ένα ερώτημα γιατί να τους δίνουμε αυτή τη μεταχείριση. Όμως, ο κόσμος προφανώς δεν γνωρίζει ότι κάποιος, ο οποίος διώκεται, δεν θα πάει, διότι δεν μπορεί, να κάνει διατυπώσεις για να φύγει από τη χώρα του. Αναπόφευκτα θα έρθει ρακένδυτος και ασφαλώς παράνομα. Κάποιος που έρχεται παράνομα σε ένα κράτος –μέλος της ΕΕ, δεν μπορεί να του επιβληθεί τιμωρία για αυτή του την ενέργεια, νοουμένου όμως ότι χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση υποβάλει αίτημα ασύλου.

Αν σημειώθηκε παράνομη είσοδος και για πέντε χρόνια για παράδειγμα κάποιος μετανάστης δεν έχει αποταθεί για άσυλο, μπορεί να τον προσαγάγεις στο δικαστήριο να του επιβληθεί ποινή. Όμως παράλληλα δεν μπορείς να μην εξετάσεις το αίτημά του για άσυλο. Θα εξεταστεί και είμαστε υπόχρεοι να τεκμηριώσουμε γιατί εγκρίνεται ή όχι η αίτηση του.

Ερ. Πολλοί διερωτώνται αν υπάρχουν παραθυράκια στο νόμο, αν έχουν σημειωθεί κάποια προηγούμενα και αν μια χώρα μέλος μπορεί να ακολουθήσει εθνική πολιτική

Απ. Τα λεγόμενα ‘opt outs’ τα έχουν ορισμένες χώρες όπως η Αγγλία, η Ιρλανδία και η Δανία. Αυτό το δικαίωμα υπήρχε πριν στην ΕΕ, οπόταν σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις μπορούσε μια χώρα να ζητήσει εξαίρεση. Ομως, μετά τη συνθήκη της Νίκαιας τα δεδομένα άλλαξαν και τα οποιαδήποτε νέα κράτη δεν έχουν τέτοιο δικαίωμα. Και ασφαλώς και η Κύπρος δεν είχε αυτό το δικαίωμα. Οι οδηγίες της ΕΕ μπορεί να δώσουν σε αρκετές περιπτώσεις διακριτική ευχέρεια στα κράτη μέλη για διαμόρφωση πολιτικής, π.χ. να μπορείς να αποκλείσεις την πρόσβαση στην αγορά εργασίας για διάστημα μέχρι εννέα μήνες. Σου δίνει δηλαδή αυτό το περιθώριο από μηδέν έως 9 μήνες. Αλλά δεν σου επιτρέπει να κλείσεις τη πόρτα και να μη δεχθείς από συγκεκριμένες χώρες αιτητές κτλ.

Να επισημάνω όμως ότι, όταν ασκείς την ευχέρεια αυτή λαμβάνεις υπόψη και το πώς ερμηνεύονται αυτές οι οδηγίες, οι οποίες είναι δυσνόητες κάποιες φορές και όλα τα κράτη μέλη απευθύνονται για ερμηνεία, λαμβάνοντας υπόψη και τη νομολογία του ΔΕΕ (Δικαστήριο της ΕΕ) και του ΕΔΑΔ.

Ερ. Πού εντοπίζονται οι βασικότερες αδυναμίες στην εξέταση των υποθέσεων;

Απ. Είμαστε σε διαχειρίσιμη κατάσταση, δηλαδή σε σύγκριση με το τι είχαμε πριν, όταν είχαμε χιλιάδες αιτήσεις. Δέκα χιλιάδες για παράδειγμα σε ένα χρόνο και μετά το 2003, 2004 και 2005 είχαμε μείωση και αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα. Το κράτος επένδυσε σε αυτό το θέμα και αποκτήσαμε και εμπειρογνωμοσύνη.

Ερ. Πολλές φορές επικαλούνται κάποιοι την τρύπα των κατεχομένων, επίσης τη γεωγραφική θέση μας, ή ότι δεχόμαστε ροές προσφύγων. Το σχόλιο σας και, επίσης, θεωρείτε ότι η αρωγή της ΕΕ είναι ικανοποιητική;

Απ. Μιλάμε για το λεγόμενο ‘burden sharing` ή «ίση κατανομή βαρών». Η έννοια αυτή υπάρχει πάντοτε τόσο στο Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου όσο και γενικότερα. Όμως, στην πράξη η εφαρμογή της είναι πολύ περιορισμένη. Συγκεκριμένα, επειδή η Κύπρος αντιμετωπίζει προβλήματα αυξήθηκε το ποσοστό της ευρωπαϊκής βοήθειας σε συγκεκριμένα χρηματοδοτικά προγράμματα, και για συγκεκριμένα ποσά, όπως π.χ. στην περίπτωση επέκτασης κέντρων υποδοχής. Όμως, από την άλλη τίθεται το ερώτημα αν όντως η ΕΕ είναι ενιαίος χώρος στο θέμα αυτό. Δηλαδή αυτό που γίνεται με τον Κανονισμό του Δουβλίνου είναι ότι επωμίζονται το βάρος οι χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Αν π.χ. μια χώρα κατακλυστεί από πρόσφυγες λόγω της Συρίας, η ΕΕ θα έρθει να παράσχει συμβουλές και βοήθεια για θέματα υποδοχής αυτών των προσφύγων. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι σε απαλλάσσει από ένα ψηλό προϋπολογισμό για να αντιμετωπίσεις την κατάσταση. Πιστεύω ότι πρέπει η ΕΕ να δίνει μεγαλύτερη σημασία και στο θέμα του κοινωνικού ιστού και στο μέγεθος της χώρας ή στο κατά πόσο η ανεργία, για παράδειγμα, σε ένα κράτος μέλος της είναι σε ιδιαίτερα ψηλά επίπεδα. Παράλληλα, θα πρέπει να προχωρήσει με πιο σταθερά βήματα στην ανακατανομή αιτητών ασύλου και δικαιούχων διεθνούς προστασίας ανάλογα με τις δυνατότητες της κάθε χώρας.

Ερ. Εσείς θεωρείτε ότι η Κύπρος μπορεί να δεχθεί και άλλους αιτητές ασύλου;

Απ. Στο παρόν στάδιο οι αριθμοί είναι σχετικά διαχειρίσιμοι, επειδή αυτοί δεν είναι όπως το 2004. Όμως, λαμβάνοντας υπόψη την παρούσα οικονομική κατάσταση, λέω ότι ναι μεν μειώθηκαν οι αριθμοί, όμως η Κύπρος δεν μπορεί και δεν πρέπει να δεχθεί επιπρόσθετους αριθμούς. Όπως είπα, θα πρέπει να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη και το μέγεθος μας και η οικονομική μας δυνατότητα. Αλλά και πάλι να τονίσω ότι αυτά όλα δεν εξαρτώνται μόνο από εμάς. Έχουμε παράλληλα και τη μη εφαρμογή των υποχρεώσεων της Τουρκίας ως υπό ένταξη κράτος, γιατί είναι μέσω Τουρκίας και κατεχόμενων που μας έρχονται τα ρεύματα των παράνομων μεταναστών. Δηλαδή, αν τελικά η Τουρκία αναλάβει τις υποχρεώσεις της προς την ΕΕ, σίγουρα, είτε δεν θα υπάρχει τέτοιο πρόβλημα, είτε αυτό θα μειωθεί σε σημαντικό βαθμό.

Ερ. Πολλά λέγονται το τελευταίο διάστημα για το θέμα του διοικητικού δικαστηρίου που θα εξετάζει δευτεροβάθμια τις αιτήσεις αν κάποιος προσφύγει σε αυτό, ποιες είναι οι απόψεις σας;
Απ. Εν πρώτοις να πω ότι είναι καθαρά κοινοτική υποχρέωση. Η νέα οδηγία προβλέπει ότι η εξέταση μιας αίτησης τελειώνει όταν δικαστήριο εξετάσει σε δεύτερο βαθμό την ουσία.

Αυτό που κάνει τώρα η Αναθεωρητική Αρχή, δηλαδή να εξετάσει αν σωστά διεξήχθη η συνέντευξη, ή αν ορθά έγινε η σχετική εισήγηση, και εν τέλει να κρίνει την κρίση μας και να υποκαταστήσει την απόφασή μας, ότι π.χ. λανθασμένα ο Προϊστάμενος δεν έδωσε καθεστώς, και άρα το παραχωρώ εγώ, δεν το κάνει το Ανώτατο Δικαστήριο όπως έχουν τα πράγματα σήμερα.

Το διοικητικό δικαστήριο όμως, θα εξετάζει την ουσία και θα αντικαθιστά την απόφαση του Προϊσταμένου της Υπηρεσίας Ασύλου.

Ερ. Η Αναθεωρητική Αρχή, η οποία σήμερα εξετάζει δευτεροβάθμια, δεν μπορεί να μετατραπεί σε διοικητικό δικαστήριο; Κάποιοι μάλιστα λένε ότι λειτουργεί ως δικαστήριο κατά κάποιο τρόπο, ποια η άποψή σας;

Απ. Με βάση προτεινόμενο νομοσχέδιο που βρίσκεται ενώπιον της Βουλής, το θέμα της κατάργησης ή όχι της ΑΑΠ εναπόκειται στο Υπουργικό συμβούλιο. Δηλαδή αν θα παρατείνει η όχι την λειτουργία της, αν θα συνυπάρχει με το Διοικητικό Δικαστήριο, αν θα διατηρηθεί μέχρι να λειτουργήσει το δικαστήριο, ή αν θα υπάρξει μεταβατική περίοδος. Η Αναθεωρητική Αρχή μπορεί να λειτουργεί με βάση τον υφιστάμενο νόμο ως οιονεί δικαστήριο αλλά η ΕΕ δεν θεωρεί αυτό αρκετό για αποτελεσματική θεραπεία και πρέπει να υπάρξει διοικητικό δικαστήριο.

Να πω ότι το θέμα αυτό έχει συζητηθεί στη Βουλή, και αναμένεται απόφαση. Η θέση μας είναι ότι οπωσδήποτε πρέπει να γίνει δικαστήριο λόγω συμβατικής μας υποχρέωσης η οποία πρέπει να υιοθετηθεί ως το 2015. Αναφέρεται συναφώς πως η σχετική οδηγία παρέχει στα κράτη μέλη δυο χρόνια περιθώριο για να τη μετατρέψουν σε εσωτερικό δίκαιο.

Ερ. Πώς απαντάτε στους ισχυρισμούς για το χώρο των κρατητηρίων;

Απ. Συγχύζουν κάποιοι τις καταστάσεις και θεωρούν ότι ο χώρος στη Μενόγεια είναι χώρος κράτησης αιτητών ασύλου, ενώ είναι λάθος ολκής αυτή η άποψη.

Είναι απλώς ένας χώρος κράτησης παράνομων μεταναστών εναντίον των οποίων έχουν εκδοθεί εντάλματα απέλασης. Τυγχάνει να κρατούνται και αιτητές ασύλου, γιατί αυτοί συλλαμβάνονται και μετά υποβάλλουν αίτηση για άσυλο. Όπως σας εξήγησα νωρίτερα, η νομολογία προβλέπει ότι σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να κρατηθεί ο αιτητής μέχρι να εξεταστεί το αίτημα για άσυλο και εμείς δίνουμε προτεραιότητα για να εξετάσουμε άμεσα αυτές τις περιπτώσεις. Προσωπικά πιστεύω ότι είναι ένα σύγχρονος χώρος κράτησης, επιθεωρήθηκε από διάφορα σώματα της ΕΕ και διερωτώμαι τελικά πού αλλού θα πρέπει να γίνεται η κράτηση.

Για τα περί χωρητικότητας, δεν είναι της αρμοδιότητάς μου να το σχολιάσω, γιατί δεν είναι κέντρο υποδοχής αλλά χώρος κράτησης Με τους υπευθύνους στο κέντρο εκεί στη Μεννόγεια, υπάρχει επικοινωνία για να δούμε τι κάνουμε σε περίπτωση που κάποιος αιτηθεί άσυλο, αν σωστά κρατείται κτλ. Όσον αφορά το κέντρο υποδοχής στην Κοφίνου, αυτό έχει χωρητικότητα 70-80 άτομα, αλλά θα το επεκτείνουμε στα 400 άτομα.

Ερ. Ποια η συνεργασία σας με την UNHCR;

Aπ. Η συνεργασία μας διαχρονικά με Υπάτη Αρμοστεία ήταν στενή, μας έκαναν και εκπαίδευση γιατί ήταν αρμοδία αρχή να εξετάζει αιτήματα ως το 2002. Υπάρχει συνεργασία, αλλά και διαφορετικές προσεγγίσεις, τόσο στη Κύπρο όσο και διεθνώς. Η Υπάτη Αρμοστεία βλέπει κατά τη γνώμη μου τα πράγματα με ένα άλλο φακό και είναι δικαίωμα της. Π.χ. υπάρχει διαφορετική άποψη ως προς την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας που δίνουν οι οδηγίες στα κράτη μέλη. Δηλαδή εκεί που υπάρχει υποχρέωση του κράτους αναντίλεκτα την αναλαμβάνουμε, αλλά επίσης όταν υπάρχει διακριτική ευχέρεια την ασκούμε, κάτι που δεν γίνεται ιδιαίτερα αποδεκτό από την ΥΑΗΕΠ. Στις οδηγίες υπάρχουν οι μίνιμουμ και οι μάξιμουμ απαιτήσεις και εκεί που ένα κράτος έχει προβλήματα και επιθυμεί να υιοθετήσει τα μίνιμουμ, η Υπάτη Αρμοστεία συνήθως διαφωνεί. Υπάρχουν και άλλα θέματα διαφωνίας στα οποία δεν κρίνω σκόπιμο να επεκταθώ.

Ερ. Ποια η συνεργασία σας με τις διάφορες ΜΚΟ;

Απ. Ασφαλώς οι ΜΚΟ πρέπει να υπάρχουν και υπάρχει συνεργασία και είναι και πολύ εποικοδομητικός ο ρόλος τους.

Υπάρχουν όμως ΜΚΟ που ασκούν κατά τη γνώμη μου σε πολλές περιπτώσεις άδικη και σκληρή κριτική. Ο ρόλος τους πρέπει να είναι, επικουρικός και επιβοηθητικός του δικού μας έργου διότι έχουμε όλοι τον ίδιο κοινό σκοπό.

Είναι ευπρόσδεκτη και επιβεβλημένη η καλόπιστη κριτική, και εκεί που οι ΜΚΟ έχουν δίκαιο υιοθετούμε την άποψη τους.
Ερ. Γιατί είναι κάποιες φορές διαστρεβλωμένη η εικόνα για αιτητές στα ΜΜΕ;

Απ. Θεωρώ ότι τα ΜΜΕ όταν γράφουν κάποιο ισχυρισμό από ΜΚΟ ή από αιτητές θα πρέπει, να ακούνε και τη δική μας εκδοχή προτού καταλήξουν στο συμπέρασμα τους.

Δεν αρνηθήκαμε ποτέ να τοποθετηθούμε και οι απαντήσεις δίνονται αυθημερόν μέσω του ΥΠΕΣ. Είναι σωστό πριν γίνει ένα ρεπορτάζ να ζητείται πάντοτε και η άλλη άποψη. Δεν ισχυρίζομαι ότι αυτό δεν γίνεται. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που δεν γίνεται.

Έχει ζητηθεί από τα ΜΜΕ να αποφεύγουν τη δημοσίευση φωτογραφιών και άλλων προσωπικών δεδομένων αιτητών ασύλου, επειδή οι εν λόγω αιτητές θα έρθουν μετά να επικαλεστούν ότι το θέμα τους προβλήθηκε στα ΜΜΕ, με αποτέλεσμα να περιέλθει αυτό σε γνώση της πρεσβεία της χώρας τους και να κινδυνεύουν στο εξής. Το αποτέλεσμα είναι, ενώ δεν δικαιούνταν άσυλο, να δημιουργηθούν προϋποθέσεις να το πάρουν. Όμως, παράλληλα, ο νόμος προβλέπει ότι, όταν κάποιος προβαίνει σε μια ενέργεια σκόπιμα για να προκαλέσει την αναγνώριση του ως πρόσφυγα, η Υ.Α. μπορεί να του δώσει μειωμένο καθεστώς.

Θα ήθελα εδώ να πω και δυο λόγια για τα όσα γράφτηκαν σε έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας. Ήλθαν μας είδαν και τους απαντήσαμε πολύ συγκεκριμένα για όλα τα εγειρόμενα θέματα. Και είναι αλήθεια αυτό που λέει το ΥΠΕΣ. Ότι δηλαδή δεν έλαβαν καθόλου υπόψη αυτά που τους είπε η διοίκηση και πήραν ως δεδομένο μόνο ό,τι λέχθηκε από ΜΚΟ. Αυτό συνιστά κατά τη δική μου αντίληψη άδικη αντιμετώπιση. Αναμένουμε βεβαίως το πλήρες κείμενο το οποίο και θα σχολιάσουμε λεπτομερώς.