Το πλέγμα ασαφειών και οι κίνδυνοι στις συνομιλίες

Κρυμμένοι πίσω από ορολογίες και λέξεις, ενώ οι συνομιλίες μπαίνουν κυριολεκτικά στα βαθιά, παραμένουν οι κίνδυνοι. Οι συγκλίσεις μέσα από τα σχετικά έγγραφα και πρακτικά και οι τ/κ απαιτήσεις.

Oι εξωφρενικές απαιτήσεις της τουρκοκυπριακής πλευράς παραμένουν αναλλοίωτες

Ψηλά και ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι τα εμπόδια που παραμένουν ακόμη και στα τέσσερα λεγόμενα πιο εύκολα κεφάλαια του Κυπριακού, γεγονός που θέτει εν αμφιβόλω τις προσδοκίες για κατάληξη σε συμφωνηθέν σχέδιο. Μέσα από την ίδια την ενημέρωση του Προέδρου Αναστασιάδη προς την πολιτική ηγεσία στη συνεδρίαση του Εθνικού

Συμβουλίου της 14ης Σεπτεμβρίου αλλά και από τα πρακτικά των συναντήσεών του με τον κατοχικό ηγέτη εγείρονται τέτοια ζητήματα, που για την ε/κ πλευρά αποτελούν ουσιώδεις λεπτομέρειες, πιθανή ασάφεια των οποίων θα οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς.

Οι λέξεις της «μετεξέλιξης»

Ανοικτό, με εκατέρωθεν επιμονή σε διαφορετικές διατυπώσεις, παραμένει το ζήτημα της μετεξέλιξης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επιμονή σε συγκεκριμένη αναφορά στα έγγραφα στην Κυπριακή Δημοκρατία επιδεικνύει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, την ίδια ώρα που ο κατοχικός ηγέτης εμμένει και επιμένει -προφανώς γνωρίζοντας τη νομική διαφοροποίηση- σε αναφορά μόνο στην Κύπρο.

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης στους πολιτικούς αρχηγούς, στο Εθνικό Συμβούλιο που προηγήθηκε της τριμερούς στη Νέα Υόρκη, παραμένει η διαφορά ως προς την ορολογία που θα χρησιμοποιηθεί στα έγγραφα των συνομιλιών. Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε ότι «από την πρώτη μέρα της λύσης θα υπάρχουν εγκατεστημένες όλες οι Αρχές για να υπάρχει και η συνέχεια του κράτους».

Ωστόσο, σύμφωνα πάντα με τη σχετική ενημέρωση και τα πρακτικά, υπάρχει έγγραφο των Τ/κ για τη γνωστοποίηση την επόμενη μέρα της λύσης «οι εξουσίες που ασκούσε η Κύπρος, θα ασκούνται εφεξής από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση». Σε τούτο ακριβώς το σημείο είναι που υπάρχει η σχετική νομικίστικη (ιδιαίτερης όμως βαρύτητας) διαφορά ως προς το Κύπρος και Κυπριακή Δημοκρατία. Με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη να υποδεικνύει ότι «έχει σημασία, εγώ επιμένω και θα επιμένουμε μέχρι τέλους, αντί Κύπρος να αναφέρεται η Κυπριακή Δημοκρατία».

Οι αναφορές δεν φαίνεται να πείθουν κάποιες πολιτικές δυνάμεις που διαβλέπουν πίσω από την έκφραση «διάδοχο κατάσταση» κάτι που απορρίπτει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, επαναλαμβάνοντας το γνωστό πως η Κυπριακή Δημοκρατία θα παραμείνει μέλος του ΟΗΕ και της Ε.Ε. και θα υπάρξει απλώς «ένα notification προς τα Η.Ε. και τον Γ.Γ. ότι τώρα θα λέγεται Federal Republic of the United Cyprus». Το notification, ωστόσο, δεν αποτελεί κατοχύρωση και θα υπάρξουν, λέχθηκε στο Εθνικό Συμβούλιο, γνωματεύσεις ειδικών, οι οποίες θα μελετηθούν σε βάθος, κάτι που ενισχύει τα προαναφερθέντα, ότι δηλαδή στο κρίσιμο αυτό ζήτημα υπάρχει ακόμη διαφορά ουσίας που ίσως να ανατρέπει βασικά συστατικά τής επιδιωκόμενης λύσης.

Διεθνείς συνθήκες και αμφισβήτηση

Εξαιρετικά επίκαιρο -λόγω της απαράδεκτης κίνησης προσαρτήσεως των κατεχομένων μέσω ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Τουρκία που ακολουθεί την υδροδοτική διασύνδεση- είναι πάντως το ζήτημα των διεθνών συμφωνιών της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, του δικαιώματος αμφισβήτησής τους και το ενδεχόμενο ενσωμάτωσης διμερών συμφωνιών των κατεχομένων.

Όπως προκύπτει από τα σχετικά έγγραφα, η ε/κ πλευρά εμμένει στη θέση ότι συμφωνίες που έχει συνάψει το ψευδοκράτος, πέραν των τομέων που θα δικαιούται (πολιτισμός - εμπόριο), δεν μπορούν να αναγνωριστούν και σε ό,τι αφορά την υδροδότηση και ηλεκτρική διασύνδεση με την Τουρκία, το μόνο που μπορεί να εξεταστεί είναι να περάσουν σε ομοσπονδιακή αρμοδιότητα.

Η θέση αυτή προσκρούει στις συνεχιζόμενες απαράδεκτες απαιτήσεις της τ/κ πλευράς για δικαίωμα αμφισβήτησης των διεθνών συμφωνιών της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες καταγράφονται και επικαιροποιούνται σε σχετικό κατάλογο που είχε ετοιμαστεί επί διακυβέρνησης Χριστόφια, από ειδική υποεπιτροπή.

Από ε/κ πλευράς πάντως προβάλλεται ως κατάκτηση ότι καμία σύμβαση διμερούς περιεχομένου, εάν είναι σε αντίθεση με άλλες συνθήκες, όπως π.χ. η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, που αποτελεί και βασική ανησυχία λόγω των λεγόμενων συμφωνιών του καθεστώτος με την Τουρκία για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, μπορεί να ενσωματωθεί στο ομοσπονδιακό σύνταγμα.

Ως εκ τούτου και επειδή το θέμα της ηλεκτρικής ενέργειας και των υδάτων αποτελούν ομοσπονδιακή αρμοδιότητα, εκφράζεται αισιοδοξία ότι θα ξεπεραστεί και το ζήτημα των συμφωνιών προσάρτησης στις οποίες προχωρεί κυρίως η λεγόμενη κυβέρνηση των κατεχομένων που υλοποιεί διχοτομική ατζέντα, βάζοντας πίεση στον κατοχικό ηγέτη.

Ενάσκηση εξουσιών

Ένα από τα πλέον κρίσιμα σημεία των συνομιλιών, που εμπίπτει στα ζητήματα του διαμοιρασμού εξουσιών - διακυβέρνησης, αφορά στο κατάλοιπο εξουσίας, που είναι συμφωνημένο (το οποίο αναδεικνύει και την ανάγκη μεγάλης προσοχής για την κατάληξη στις 28 ομοσπονδιακές αρμοδιότητες) αλλά και στον τρόπο ενάσκησης της εξουσίας από τις συνιστώσες πολιτείες.

Επί τούτου εντοπίστηκε στην τελευταία μόλις συνάντηση του εντατικοποιημένου διαλόγου η κοινή συνισταμένη που αναφέρει επί λέξει τα εξής: «the constituent states within their territory that also constitutes their administrative area of jurisdiction, exercise residual powers and discharge functions fully, irrevocably, exclusively and free from encroachment by the federal government, organizing themselves freely and under their own constitutions». Σε μετάφραση στα ελληνικά αναφέρεται δηλαδή το εξής:

«Οι συνιστώσες πολιτείες εντός της επικράτειάς τους, που αποτελεί και τη διοικητική τους περιοχή δικαιοδοσίας, ασκούν τις εξουσίες και λειτουργίες τους πλήρως, αμετάκλητα, αποκλειστικά και ελεύθερα από οποιαδήποτε καταπάτηση από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, οργανώνονται ελεύθερα και κάτω από τα δικά τους συντάγματα».

Περιγραφή που κάποια κόμματα, κατά τη συζήτηση στο Εθνικό Συμβούλιο, ερμήνευσαν ως έμμεσο τρόπο αποδοχής της κυριαρχικής άσκησης των εξουσιών των συνιστωσών πολιτειών. Ερμηνεία που αμφισβητείται όμως από νομικούς. Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η αρχική θέση της τ/κ πλευράς αφορούσε την ένταξη στη σχετική παράγραφο του sovereignly (κυριαρχικά), όπως ακριβώς ήταν στο σχέδιο Ανάν, κάτι που αποφεύχθηκε μετά από πολλές και έντονες συζητήσεις.

Σε ό,τι αφορά τις ομοσπονδιακές αρμοδιότητες (28 στο σύνολό τους), κατά την τελευταία ενημέρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας προς τα κόμματα γνωστοποιήθηκε ότι δύο είναι που παρουσιάζουν πρόβλημα, που είναι όμως εξέχουσας σημασίας.

Πρώτο και σε ό,τι αφορά το FIR μετά την αρχική επιδίωξη της τ/κ πλευράς για διπλό FIR που παρέπεμπε σε ξεχωριστή κυριαρχία, αυτό έχει αποφευχθεί. Ωστόσο η συζήτηση έχει κολλήσει στο ζήτημα των δύο ξεχωριστών πύργων ελέγχου που θα έχουν τον έλεγχο προσγείωσης. Όπως αναφέρθηκε από τον διαπραγματευτή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έχει αναλάβει ο ειδικός σύμβουλος του Γ.Γ. Έσπεν Μπαρθ Έιντε να φέρει στο τραπέζι του διαλόγου γνωμάτευση τόσον από τον ICAO όσο και από το Eurocontrol για το τι συμβαίνει σε άλλες ομοσπονδίες.

Ενώ διεθνώς υπάρχει το παράδειγμα του ελέγχου προσγείωσης και απογείωσης με καθορισμένο υψόμετρο και έκταση 20 χλμ., η τ/κ πλευρά επιμένει σε διεύρυνση αυτού του δικαιώματος στα 70 χλμ., κάτι που θα παραπέμπει σε έλεγχο ολόκληρης ουσιαστικά της επικράτειάς της. Κάτι που ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είπε δεν γίνεται αποδεκτό και το οποίο εκτίμησε ότι θα ξεπεραστεί μέσω των εκθέσεων των εμπειρογνωμόνων.

Η δεύτερη διαφορά στις ομοσπονδιακές αρμοδιότητες αφορά στο θέμα των κοινών κανόνων και προτύπων. Σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στα σχετικά έγγραφα, «η τ/κ πλευρά δεν αντιτίθεται στην υιοθέτηση κοινών κανόνων και προτύπων, αλλά επιθυμεί αυτά να υιοθετούνται ξεχωριστά από κάθε συνιστώσα πολιτεία και να θεσπίζονται μέσω συμφωνιών συνεργασίας και όχι δυνάμει ομοσπονδιακής νομοθεσίας».

Σύμφωνα με τη διαπραγματευτική ομάδα, η ε/κ πλευρά επιμένει ότι μόνο ομοσπονδιακή αρμοδιότητα μπορεί να ρυθμίζει αυτά τα θέματα και το μόνο που μπορεί να γίνει είναι η εφαρμογή τους να ανατίθεται στις πολιτείες. Παραμένει ωστόσο ως διαφωνία που ακόμη δεν έχει ξεπεραστεί.

De facto και de jure

Σε ό,τι αφορά το μείζονος σημασίας ζήτημα των εδαφικών αναπροσαρμογών, από την τελευταία ενημέρωση των Αρχηγών ξεχωρίζει η «δέσμευση» του Προέδρου Αναστασιάδη ενώπιον όλων ότι λύση χωρίς τη Μόρφου δεν μπορεί να υπάρξει. Σε σχέση με εναλλακτικές πιθανές εναλλακτικές για το ζήτημα της Μόρφου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας φέρεται να δήλωσε στο τραπέζι των συνομιλιών τα εξής:

«Εγώ είπα π.χ. εάν στη Μόρφου μείνουν κάποιοι Τουρκοκύπριοι να τους δώσουμε ειδικό καθεστώς, εάν μας δώσουν το ανάλογο καθεστώς, δηλαδή με δικαιώματα συμμετοχής στην τοπική αυτοδιοίκηση, όπως ήταν κάτι ανάλογο με την Καρπασία, εάν και εφόσον επεκτείνουν τις κοινότητες που παλιά είχαν το δικαίωμα στη χερσόνησο της Καρπασίας, δηλαδή να διευρυνθεί το θέμα». Αναφορά που προφανώς παραπέμπει σε ένα πάρε δώσε, όταν και εφόσον θα γίνει (επιτέλους) η συζήτηση του εδαφικού σε μια ξένη χώρα, όπως έχει ήδη συμφωνηθεί.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τις υπό επιστροφή περιοχές, σύμφωνα με τα πρακτικά των συναντήσεων φαίνεται να υπάρχει ένα θέμα ως προς τη διοικητική αρμοδιότητα και τον χρόνο επιστροφής των προσφύγων. Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά την πρώτη μέρα της λύσης και με βάση τα λεχθέντα του Προέδρου της Δημοκρατίας στο Εθνικό Συμβούλιο, έχει γίνει δεκτό ότι «οι υπό επιστροφή περιοχές de jure (νομικά δηλαδή) από την πρώτη μέρα, ακόμη και οι κατοικημένες περιοχές, θα ανήκουν στην ελληνοκυπριακή πολιτεία». Και de facto (και στην πράξη δηλαδή), συνέχισε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, θα ανήκουν στην ελληνοκυπριακή κοινότητα σε κάποιο χρονικό διάστημα που θα μετακινηθούν οι Τουρκοκύπριοι σε άλλες περιοχές.

Η πραγματική δηλαδή παράδοση των υπό επιστροφή περιοχών θα γίνει όταν και εφόσον υπάρξει η μετακίνηση των σημερινών παράνομων σφετεριστών, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να καταθέτει παράδειγμα ότι ίσως να χρειαστεί να περιμένουμε να κτισθεί ένας συνοικισμός για να γίνει αυτό. Αναφορά που προκαλεί κάποια ερωτήματα ως προς τον χρόνο που θα χρειαστεί για να πάρει στην πράξη η ε/κ πλευρά όλα όσα θα «κερδίσει» μέσα από μια πιθανή λύση του Κυπριακού.