Οι «χίλιες και μια νύχτες» της Τράπεζας Κύπρου

Η πορεία του συγκροτήματος από το 2013 μέχρι και σήμερα και οι στόχοι του John Hourican
Το πρόγραμμα του διευθύνοντος συμβούλου της τράπεζας, το οποίο ολοκληρώθηκε με την εισαγωγή της μετοχής της στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Κύπρου John Hourican κάνει συχνά αναφορά στο "πρόγραμμα των χιλίων ημερών". Ένα πρόγραμμα που ολοκληρώθηκε στις 19 Ιανουαρίου

2017, με την εισαγωγή της μετοχής της Τράπεζας στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου. Η Τράπεζα Κύπρου γυρίζει μια νέα σελίδα στη σύγχρονη ιστορία της. Μια νέα σελίδα γυρίζει και η Κύπρος.

Μετά τις μεγάλες πληγές που άφησε πίσω της η χρηματοοικονομική κρίση, η Τράπεζα Κύπρου πέτυχε να εκπληρώσει έναν από τους δυο μεγάλους της στόχους: Ο πρώτος, ο λογαριασμός του ELA, ξοφλήθηκε λίγες ημέρες πριν από τη "μεγάλη μέρα του Λονδίνου".

Τρία χρόνια μετά την καταστροφή του 2013, η Τράπεζα κατέβαλε την τελευταία δόση των 11.4 δις. ευρώ που ανέλαβε το 2013, πραγματοποιώντας έτσι μια υπόσχεση την οποία πολλοί, ακόμη και εντός της Τράπεζας, θεωρούσαν αδύνατον να τιμηθεί.

Το μεγάλο "χτύπημα" στο Λονδίνο
Η κατάσταση, όμως, ήταν πολύ διαφορετική το 2013. "Ό,τι ήταν δυνατόν να πάθει μια Τράπεζα, το πάθαμε", λένε ανώτερα στελέχη, και πράγματι έχουν δίκαιο. Η Τράπεζα είδε τις καταθέσεις να κουρεύονται, τη μετοχική δομή να αλλάζει, ένα μεγάλο κομμάτι της ηγετικής πυραμίδας να αποχωρεί, την άρον-άρον και όσα-όσα πώληση των εργασιών των δραστηριοτήτων της στην Ελλάδα, τον διορισμό διαχειριστή, την απορρόφηση του ELA και την αναστολή της διαπραγμάτευσης της μετοχής της. Όλα αυτά, συνέβησαν μέσα σε μερικές ώρες. Πολλές φορές σχολιάστηκε ότι δεν ήταν δυνατόν να επιστρέψει, ούτε η εμπιστοσύνη των πελατών στην Τράπεζα, ούτε και η Τράπεζα στην ομαλότητα.

Ο Hourican ταράζει τα νερά
Πρώτες πράξεις, μετά την αποξένωση των εργασιών στην Ελλάδα για την οποία γράφτηκαν πολλά - και η οποία αποτελεί ακόμη ένα θέμα που προτιμούν να μη συζητούν εντός της Τράπεζας - ήταν ο διορισμός του νέου, υπηρεσιακού Δ.Σ. και η πώληση της Kyprou Asset Management. Η πώληση αποτελούσε την πρώτη από μια μακρά σειρά αποξενώσεων, στο πλαίσιο της απομόχλευσης της Τράπεζας.

Ο John Hourican, ο οποίος έφτασε στην Κύπρο τον Νοέμβριο του 2013, τελικά κατάφερε να χτίσει τη στρατηγική της Τράπεζας πάνω σε αυτήν την πράξη. Η απομόχλευση, στην οποία ο ίδιος αναφερόταν ανέκαθεν ως "shrinking to strength”, έδωσε πολλές ανάσες στην Τράπεζα Κύπρου. Αναφέρεται, συχνά, σε ομιλίες και παρεμβάσεις του, στις "περιπέτειες" της Tράπεζας στο εξωτερικό, και από την πρώτη στιγμή επέμενε πως η Τράπεζα Κύπρου θα πρέπει να λειτουργεί αποκλειστικά εντός Κύπρου, χωρίς υπερβολικά ανοίγματα.

Οι αποξενώσεις και τα ΜΕΔ
Όσο όμως η Τράπεζα προχωρούσε με κινήσεις απομόχλευσης, την κάθε επιτυχία ακολουθούσε και ένα νέο σύννεφο στον ορίζοντα. Το 2014 η Τράπεζα προχώρησε με τις αποξενώσεις, πουλώντας επενδύσεις στην Ουκρανία και στη Ρουμανία τον Απρίλιο του 2014, και στη Σερβία τον επόμενο μήνα.

Οι αποξενώσεις αυτές έδωσαν ανάσες στην Τράπεζα με αποκορύφωμα το "ξεφόρτωμα" της Uniastrum τον Απρίλιο του 2015 και χρηματοδότησαν σε σημαντικό βαθμό την αποπληρωμή του ELA.

Κατάφεραν, όμως, και κάτι άλλο. Εξαρχής, εκείνο που ήταν σαφές στην οικονομική κρίση, ήταν ότι η κατάσταση που δημιουργήθηκε θα προκαλούσε σοβαρή μείωση των πιστώσεων στην οικονομία. Πολλές από τις πιστώσεις ήταν πια "κενές", καθώς ήταν μη εξυπηρετούμενες. Ο συνολικός δανεισμός στην οικονομία θα μειωνόταν δραματικά. Η αποξένωση των εργασιών στο εξωτερικό επέτρεψε, όμως, στην Τράπεζα Κύπρου να μειώσει μεν τις συνολικές της πιστώσεις, όπως διαφάνηκε και με τη μεγάλη ύφεση των 8,7% του 2013, αλλά και να αποφύγει μια ακόμα βαθύτερη κρίση.

Ένα μεγάλο κομμάτι της μείωσης του δανεισμού, έγινε στο εξωτερικό, με την πώληση των "περιπετειών", όπως και πάλι τις χαρακτηρίζει ο Hourican.

Οι κινήσεις αυτές γίνονταν, αλλά η Τράπεζα είχε ακόμη ένα μεγάλο πρόβλημα να διαχειριστεί. Τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια βρίσκονταν σε αστρονομικά ποσά, τα οποία ακόμη και σήμερα αποτελούν ρεκόρ. Η οικονομία βρισκόταν σε ύφεση, δεν υπήρχαν ευκαιρίες για παραχώρηση νέου δανεισμού. Και η τράπεζα εκαλείτο να περάσει το stress test της ΕΚΤ τον Οκτώβριο του 2014.

Το stress test
Ένα θανατηφόρο πλήγμα για την τράπεζα. Οι ζυμώσεις κορυφώνονται για να βρεθεί μια πολιτικής υφής διέξοδος, η οποία και θα διέσωζε την κυπριακή οικονομία και μαζί της το πείραμα του "κουρέματος", όπως αυτό δοκιμάστηκε από το Eurogroup του 2013. Στην Αγία Παρασκευή ετοιμάζουν ένα άλλο κόλπο:

Εν όψει της "εκτέλεσης" της Τράπεζας από το stress test, η νέα διεύθυνση κινείται προς την αύξηση κεφαλαίου, η οποία τελικά έφτασε το €1 δις. Η Τράπεζα πέρασε με επιτυχία το δυσκολότερο test της ζωής της. Από το 2015, άνοιξε και η πόρτα για την αποπληρωμή του ELA και την εισδοχή στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου.

Η ελίτ των τραπεζιτών
Με την αύξηση του κεφαλαίου, ολοκληρώνεται η μεγαλύτερη επένδυση στην ιστορία της κυπριακής οικονομίας. Μαζί της, όμως, έρχεται και η αλλαγή του Δ.Σ. της Τράπεζας: Η προεδρία του Δ.Σ., την οποία ανέλαβε ο Δρ Joseph Ackermann, και η αντιπροεδρία, την οποία ανέλαβε ο μετέπειτα υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ, Wilbur Ross.

Μια ευλογία για την Τράπεζα, η οποία έχει, εκ των πραγμάτων, ένα Δ.Σ. το οποίο, όπως σχολιάζουν οι ίδιοι: "Θα μπορούσε να ήταν το Συμβούλιο μιας μεγάλης τράπεζας στη Wall Street". Ο ρόλος των Κυπρίων μελών του Δ.Σ. ήταν, ωστόσο, καταλυτικός, καθώς πλαισιώνοντας τους ξένους, λειτούργησαν ως κρίκος με την κυπριακή πραγματικότητα, είτε αυτή αφορά την περιρρέουσα ατμόσφαιρα είτε αφορά την οικονομική κατάσταση.

Μέσα στο 2015, και με τη θωράκιση του stress test, η τράπεζα ολοκλήρωσε ουσιαστικά την απομόχλευση στο εξωτερικό, θέτοντας ταυτόχρονα ως στόχο την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των καταθετών, τόσο των ξένων όσο και των Κυπρίων. Η πορεία της δεν ήταν χωρίς δυσκολίες, με κύρια την περίοδο κατά την οποία συζητήθηκε έντονα η αποχώρηση του John Hourican που προκάλεσε αναστάτωση, τόσο εσωτερικά όσο και ανάμεσα σε πολιτικούς, σχολιαστές και πελάτες.

Καίριο στοιχείο, ωστόσο, της "στρατηγικής των 1000 ημερών" ήταν πως η Τράπεζα όφειλε να παρακολουθεί εντατικά τους στόχους που τέθηκαν δημοσίως, τους οποίους αναγνώρισε ως "υποσχέσεις", με τη διεύθυνση Hourican να ασκεί ισχυρή πίεση για την τήρησή τους.

Πίσω από τις "υποσχέσεις", όμως, στην Αγία Παρασκευή συνεχίζονταν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους να δημιουργούνται σύννεφα: Οι διαδηλώσεις από τους κατόχους αξιογράφων, η πολιτική πίεση που ασκήθηκε σε σχέση με την πορεία των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, συνέχισαν να δημιουργούν αρνητικό κλίμα.

Ένα από τα μυστικά, όμως, ήταν πως η Τράπεζα δεν αντιμετώπιζε πιέσεις για βραχυπρόθεσμα κέρδη ή αύξηση της μετοχικής αξίας, κάτι που αποδίδεται στη στάση που τήρησε το Δ.Σ. και οι μεγαλομέτοχοι: Αυτό το δεδομένο επέτρεψε στη διεύθυνση να προχωρήσει με κινήσεις που απέφεραν άμεσο κόστος, αλλά ενίσχυσαν την Τράπεζα, με κορυφαίο παράδειγμα, τη συνεχή αύξηση των προβλέψεων, σε επίπεδα που ξεπέρασαν ακόμη και τις απαιτήσεις της ΕΚΤ.

Επανέρχεται η εμπιστοσύνη
Η εμπιστοσύνη φαίνεται πως έχει επιστρέψει. Πέρα από τις καθημερινές μετρήσεις, τις έρευνες αγοράς και τις αναλύσεις συμπεριφοράς πελατών, αυτό που επιβεβαιώνει την επιστροφή της εμπιστοσύνης των πελατών, είναι η αύξηση των μεριδίων αγοράς. Πέρα από το μερίδιο αγοράς που αισίως έφτασε στο 41,1%, αποτελώντας μαζί με την απομόχλευση την κυριότερη πηγή χρηματοδότησης του ELA, στην Τράπεζα σημειώνουν πως και στον δανεισμό, η Τράπεζα συνεχίζει να αυξάνει τα μερίδιά της.

Παρά τις πιέσεις και τα παράπονα που εκφράζονται σχετικά με την πορεία των ΜΕΔ, η πορεία των μεγαλύτερων ΜΕΔ, γνωστών ως "top 30”, ήταν θετική με αποτέλεσμα να μπορέσει ταυτόχρονα να αντικαταστήσει αυτά τα προβληματικά δάνεια, με περίπου €1 δις σε φρέσκο δανεισμό, μέχρι το τέλος του 2016.

Καίριο ρόλο διαδραμάτισε σε αυτήν την προσπάθεια και η δημιουργία της REMU (Μονάδας Διαχείρισης Ακινήτων), η οποία αποτέλεσε, όπως διαφάνηκε, και το παράδειγμα για άλλες τράπεζες της Κύπρου.

Σε εμπόλεμη κατάσταση ακόμα λόγω των ΜΕΔ
Παρά τη βελτίωση, είναι ξεκάθαρο πως η Τράπεζα δεν έχει ακόμα ξεπεράσει το πρόβλημα των ΜΕΔ, ούτε έχουν λήξει τα προβλήματά της. Όπως σχολιάζουν στελέχη της, ο John Hourican συχνά υποδεικνύει πως "η Τράπεζα βρίσκεται ακόμα σε πόλεμο με τις συνθήκες που παρέλαβε από την πρότερη 'κατάσταση' το 2013". Το θετικό είναι πως τα στελέχη αναγνωρίζουν τα προβλήματα, και δείχνουν πως συμμερίζονται τη λογική ότι "βρίσκονται ακόμα σε πόλεμο".

Οι μάχες των πρώτων ετών έχουν κερδηθεί από τον μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό οργανισμό της Κύπρου και δικαιολογούν την εκτίμηση ότι η πορεία της Τράπεζας θα συνεχίσει να καταγράφει νίκες. Αυτό που είναι βέβαιο, είναι πως ο Hourican έχει δίκαιο: Ο πόλεμος με το 2013 συνεχίζεται ακόμα.
(Περιοδικό Capital Today)