'Ανω τελεία – Κική Δημουλά: Κριτική βιβλίου
Η παρούσα κριτική επιχειρεί να αναδείξει μία λιγότερο σχολιασμένη πτυχή της ποίησης της Δημουλά, αυτή της μουσικότητας. Τα περισσότερα σχόλια επί των κειμένων της εστιάζουν στις ιδέες που πραγματεύεται η ποίησή της (μνήμη, λήθη, νοσταλγία, χρόνος, θάνατος, έρωτας) και επεξεργάζονται λιγότερο το πώς επιδιώκει η ποιήτρια να υποβάλλει ένα μουσικό αποτέλεσμα με εργαλεία τα όσα της προσφέρει ο λόγος. Αυτό θα επιχειρηθεί εδώ με βάση την τελευταία της ποιητική συλλογή Άνω Τελεία.
Η Δημουλά, όσο ωριμάζει η ποιητική της πένα,
Μέσα σε αυτό το εγχείρημα να αποτυπωθούν οι λέξεις όπως είναι, ο ρυθμός δίνεται από την εναλλαγή προσώπων, τα οποία χρησιμοποιεί η Δημουλά όλα χωρίς φόβο. Τα πρόσωπα εναλλάσσονται συχνά φέροντας μαζί και διαφορετικούς τόνους (π.χ. «Όσο μπορείς, Νεότητα, απόφευγε/την πείρα./…../Εκ πείρας σας μιλώ.»). Η ποιήτρια ωστόσο δεν χρησιμοποιεί τον ίδιο τόνο κάθε φορά που χρησιμοποιεί το ίδιο πρόσωπο (για παράδειγμα, συμβουλευτικό τόνο όταν χρησιμοποιεί β’ ενικό, όπως στο προηγούμενο παράδειγμα), αλλά μπορεί να αποστρέφεται στο β’ ενικό με στόχο να ακουστεί ένας τόνος φιλοσοφικός-ειρωνικός, κάτι που συνήθως οι ποιητές καταγράφουν σε γ’ ενικό (π.χ. «Γυρνάς ζωή κι όπου βρεθείς/καυχιέσαι..» και «Εσύ, Χριστέ μου, μην τρομάζεις/ δεν πονάς…»).
Ακόμη και ποιητικά μέσα σχετικά ‘παραδοσιακά’ χρησιμοποιούνται υπό τη σκέπη της προφορικότητας. Έτσι στον στίχο «μα δεν ξεθάρρεψα,/ τα ξέρω εγώ τα κόλπα ξέρω/ότι..» έχουμε απανωτές ομόηχες εκκινήσεις (ξε-) και επανάληψη του ξέρω, με τρόπο ωστόσο όχι διαφορετικό από αυτόν που θα αναμέναμε να ακούσουμε σε μια συνομιλία. Επίσης, επιστρατεύει κάτι που ακούγεται σαν φαινομενική ομοιοκαταληξία, χωρίς στην ουσία όμως να τελειώνουν δύο στίχοι ομοίως. Αντίθετα, η ποιήτρια εκκινεί έναν στίχο και λήγει τον ακριβώς επόμενο με την ίδια λέξη σαν σε σχήμα κύκλου, όπως στο ακόλουθο παράδειγμα: «Πρέπει να είναι πιστή η αγάπη;/Κι αν δεν είναι εμείς τι πρέπει;». Παρομοίως, στο επόμενο παράδειγμα η ίδια λέξη αγκαλιάζει περισσότερους στίχους και καταλήγει σηματοδοτώντας διαφορετικά τα αντιτιθέμενα περικείμενα (άδειες-γεμάτες θέσεις): «Όλες οι θέσεις στην επιστροφή/ άδειες σχεδόν -σαν πόσα επιστρέφουν-/υπερπλήρης πάντα η αναχώρηση- φεύγουν πολλά, περίπου όλα». Είναι, λοιπόν, σαν η Δημουλά να διαλέγει από όσα λέγονται συχνά προφορικά αυτά που ακούγονται ωραία, χωρίς όμως να γίνεται αισθητό ότι έχει υπάρξει επεξεργασία μέχρι να κατορθωθεί το αποτέλεσμα αυτό.
Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η ακόλουθη τακτική, που δίνει την αίσθηση ότι οι λέξεις σκαρφαλώνουν η μία στην άλλη, αλληλοπροσδιορίζονται, όχι με ποιητική πρόθεση, αλλά μάλλον με μια πρόθεση διαλογική, σαν κάτι να λες και έπειτα να θυμάσαι και να προσθέτεις κάτι ακόμη: «Μας οδήγησε/σε πιο χαώδη ακόμα μακρινή αοριστία» και «Κι αν στο ζητώ/είναι για να γλιτώνω καύσιμο/χρόνο -δυσεύρετη πλέον πανάκριβη/ αυτή η κινητήρια δύναμη- τη σπαταλώ». Έπειτα, αρκετά συχνά βλέπουμε τα αντικείμενα να τίθενται πριν από το ρήμα με αποτέλεσμα να υποκειμενοποιούνται τρόπον τινά, να διαβάζονται αντικείμενα και υποκείμενα σαν στην ίδια θέση και έτσι να μην πέφτει ο ρυθμός στη μετάβαση από το ρήμα στο αντικείμενο όπως συνήθως συμβαίνει («τι μεγάλα όνειρα έκανες για τα όνειρα/πόση πραγματικότητα θυσίασες/για να ζήσουν εκείνα/τι ομιλίες-ποίηση επιστράτευσες», «και μόνο της Μαγδαληνής τον έρωτα/τιμώρησες με απαγόρευση»).
Όμως αυτό που θεωρείται κλειδί στην ποίηση της Δημουλά δεν είναι το πώς οι στίχοι αναπτύσσονται αλλά το πόσο οριστικά ολοκληρώνονται. Και σε αυτή τη συλλογή οι τελευταίοι στίχοι των ποιημάτων συνιστούν τελείες σταθερές. Μάλιστα η μουσικότητα των στίχων πριν της τελευταίας στροφής, μπορεί να θεωρηθεί αρκετά χαλαρή πολλές φορές, αν μελετηθεί χωρίς να ληφθεί υπόψη το κλείσιμο του ποιήματος. Η λήξη όμως είναι κατά κύριο λόγο τόσο στιβαρή και αποφασιστική που τρόπον τινά υποστηρίζει και τους προηγούμενους στίχους («Σε πόσα και σε ποια χαρίζομαι/η φύση επιλέγει./ Γραμμένα ένα ένα μου τα δίνει/μα ο δικός σου άνεμος/δεν ήτανε στη λίστα.»). Είναι στο τέλος όπου η Δημουλά κορυφώνει το νόημα και οι πολύ απλές λέξεις που χρησιμοποιεί έρχονται να δώσουν με απλό τρόπο (όπως και πριν) κάτι αναπάντεχα ‘αληθές’, κάτι που τουλάχιστον κάνει τον αναγνώστη να καταφάσκει (1. «αν αγαπιέται ακόμα το έχω με το έχασα/τότε λοιπόν εσύ/γιατί δεν μου κρατάς πια το χέρι;/Και συ Αλήθεια γιατί λες τόσα ψέματα;/Κι εσύ Ψέμα γιατί δεν αληθεύεις ποτέ;», 2. «Εκ πείρας σας μιλώ./Σοφή δεν είναι η πείρα/απλώς έχασε τη δύναμη να σφάλλει.»).
Εν γένει και σε σύγκριση με άλλες συλλογές, μπορούμε να πούμε ότι η Δημουλά προοδευτικά αφαιρεί στοιχεία παραπανίσια, αφαιρεί ποιητικά στολίδια και λέξεις που ηχούν απομακρυσμένες. Η γλώσσα της δεν θα μπορούσε να ηχεί πιο μοντέρνα, σε σημείο που θα μπορούσε να καθρεφτίζει μέχρι και παράταιρα τα έμπειρα λόγια που εκφράζει· όμως η πολυτονική συνεισφορά φέρνει την κατάλληλη ισορροπία. Η ποίηση της Δημουλά είναι πλέον μια ποίηση λέξεων, έτσι όπως αβίαστα εκφέρονται, λέξεων απλών, δηλαδή αυτών που όντως χρησιμοποιούνται. Έτσι συχνά αναζητάς και εντός του ποιήματος -όχι μόνο στο τέλος- ένα interim καθηλωτικό, το οποίο πολλές φορές δεν έρχεται. Ίσως όμως η ποιήτρια να θέλει όντως να στρέψει την προσοχή μας πλέον απλώς στις λέξεις, καθώς, όπως διαβάζουμε στο τέλος της συλλογής, λέξη και ύπαρξη εξομοιώνονται και τη λέξη ύπαρξη μπορούμε να τις προφέρουμε «αργά πολύ αργά/σα να’ ναι οι συλλαβές της ατελείωτες».
Η ποιητική συλλογή της Κικής Δημουλά, Άνω τελεία, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος.
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ψυχαγωγία
- Συγκινητικό γράμμα στη μάνα του συνοδηγού της Πόρσε: «Είσαι ο άγγελος που έσωσε το παιδί μου»
- Γέννησε η Ελιάνα Χρυσικοπούλου! Το τρυφερό μήνυμα και η φωτογραφία της νεογέννητης κορούλας της
- Ο Παναγιώτης του Survivor στο DEAL με Φερεντίνο λίγους μήνες πριν [vds]
- Συγκινεί η Νικολούλη: «Έχασα και εγώ δύο ανίψια σε τρυφερή ηλικία και είμαι βαθύτατα συντετριμμένη»
- Η επίσημη ανακοίνωση για την Κατερίνα Γκαγκάκη
- «Survivor»: Τα συγκινητικά λόγια του Χανταμπάκη για την οικογένειά του
- Σtella: Δείτε το video του «Watch Me Dive»
- Carpisa τώρα και στον Πειραιά
- Value for money αγορές στα outlets της Νέας Σμύρνης
- Υποψίες, του Εμίν Αλπέρ
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Culture Now
- Υποψίες, του Εμίν Αλπέρ
- Εκπαιδευτικά προγράμματα Μαρτίου στον «Ελληνικό Κόσμο»
- Cellibitum: συναυλία από την ΚΟΑ στο Μουσείο Μπενάκη
- Το δικαίωμα του αναγνώστη - Δημήτρης Δασκαλόπουλος
- 'Ανω τελεία – Κική Δημουλά: Κριτική βιβλίου
- Η Γυναίκα που έφυγε, του Λαβ Ντίαζ από το Flix it στη Στέγη
- Τα κυνηγόσκυλα - Lier Jorn Horst
- Το μικρό λυκάκι φροντίζει το δάσος - Antoon Krings
- Τελευταία Νέα Culture Now
- 'Ανω τελεία – Κική Δημουλά: Κριτική βιβλίου
- Υποψίες, του Εμίν Αλπέρ
- Cellibitum: συναυλία από την ΚΟΑ στο Μουσείο Μπενάκη
- Τα κυνηγόσκυλα - Lier Jorn Horst
- Η Γυναίκα που έφυγε, του Λαβ Ντίαζ από το Flix it στη Στέγη
- Εκπαιδευτικά προγράμματα Μαρτίου στον «Ελληνικό Κόσμο»
- Το μικρό λυκάκι φροντίζει το δάσος - Antoon Krings
- Το δικαίωμα του αναγνώστη - Δημήτρης Δασκαλόπουλος
- Οι βασιλιάδες της ζούγκλας - Αικατερίνη - Αλεξάνδρα Παπούλια
- Ο Μάκης Σεβίλογλου στο Σταυρό του Νότου Plus
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ψυχαγωγία
- Δείτε τις τηλεθεάσεις της Τετάρτης 1ης Μαρτίου για όλα τα προγράμματα!
- Carpisa τώρα και στον Πειραιά
- Πέτρος Ιακωβίδης: Backstage στη νέα επιτυχία «Κάτσε Καλά» με πρωταγωνίστρια την Κ. Καινούργιου
- Η νέα ταινία της ΑΛΦΑ είναι εδώ...
- Η επίσημη ανακοίνωση για την Κατερίνα Γκαγκάκη
- Eurovision 2017: Ακούστε τον 28χρονο Hovig στο τραγούδι της Κύπρου [photos+vds]
- Φίντσερ και Netflix ενώνουν ξανά τις δυνάμεις τους: Πρώτο trailer για το «Mindhunter»
- Συγκινητικό γράμμα στη μάνα του συνοδηγού της Πόρσε: «Είσαι ο άγγελος που έσωσε το παιδί μου»
- «Survivor»: Τα συγκινητικά λόγια του Χανταμπάκη για την οικογένειά του