Φέξε μου Νταβός και γλίστρησα

ΠΟΛΙΤΙΚΗΈντυπη Έκδοση

Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός. Από τη μια πλευρά η κυβέρνηση και από την άλλη οι... νταβατζήδες της χώρας. Κάπως έτσι θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε το τρέχον διήμερο του πρωθυπουργού.

Κριστίν Λαγκάρντ, Μάριο Ντράγκι και Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι τα κεντρικά πρόσωπα του ελληνικού δράματος με τα οποία θα συναντηθεί και θα τεθεί αντιμέτωπος σήμερα και αύριο στο Νταβός της Ελβετίας ο Αλέξης Τσίπρας. Εκεί ο πρωθυπουργός θα βρεθεί ενώπιον μιας ακόμη σκλήρυνσης των δανειστών, ενός ακόμη φαρμακερού εκβιασμού εν όψει της αξιολόγησης και, κυρίως, της συζήτησης για το χρέος, ο οποίος θέτει σε κίνδυνο τον βασικό σχεδιασμό του – και όχι μόνο του ιδίου, αλλά ενδεχομένως ακόμη και του νέου προέδρου της Ν.Δ. Κυριάκου Μητσοτάκη. Ο πολιτικός σχεδιασμός του πρωθυπουργού, όπως τον έχουμε περιγράψει στο προηγούμενο φύλλο του «Ποντικιού», εστίαζε στη δυνατότητα να αρχίσει η συζήτηση για τη ρύθμιση των πληρωμών του χρέους αμέσως ύστερα από μια αξιολόγηση μέσα στην άνοιξη, ώστε να ανοίξει και ο δρόμος για τη συμμετοχή στην ποσοτική χαλάρωση. Ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα προειδοποιούσαμε για τα σύννεφα που μαζεύονται στον ορίζοντα της αξιολόγησης, όμως η εβδομάδα που διανύουμε έδωσε ισχυρές ενδείξεις επερχόμενης καταιγίδας. Τόσο η οπισθοχώρηση του Ευκλείδη Τσακαλώτου και η αποδοχή της παραμονής του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα όσο και η δημόσια επανενεργοποίηση του Πολ Τόμσεν στο ελληνικό ζήτημα δείχνουν ότι μπαίνουμε στην τελική ευθεία προς την αξιολόγηση, η οποία όμως θα βγάλει πολύ περισσότερα «φασούλια» από αυτά που υπολόγιζε – δημοσίως τουλάχιστον – η κυβέρνηση. Βαρύ το κλίμα Ήδη έχει στρωθεί το έδαφος για μια σειρά από εξελίξεις που θα λάβουν χώρα το επόμενο διάστημα: 1 Έχει εδώ και λίγους μήνες διαμορφωθεί μια κοινή στάση μεταξύ Γερμανίας και ΔΝΤ στο ζήτημα του χρέους και του τρόπου ρύθμισής του, από τη στιγμή ιδιαίτερα που το Ταμείο έπαψε να μιλάει αποκλειστικά για κούρεμα και αποδέχεται τη γερμανική προσέγγιση για ήπια αναδιάρθρωση. Παρά μάλιστα τις όποιες διαφορές τους, Κομισιόν και ESM αναμένεται συντόμως να συγκλίνουν στο τελικό σχέδιο, το οποίο θα αποτελεί τη βάση της προσέγγισης Γερμανίας και ΔΝΤ. 2 Για να φτάσει όμως η Ελλάδα στη συζήτηση για το χρέος, θα πρέπει να εκπληρωθούν κάποιες βασικές προϋποθέσεις, οι οποίες μοιάζουν με βουνό, ανεξαρτήτως του αν τυπικά εντάσσονται ή όχι στην αξιολόγηση, η οποία ενδέχεται να ξεχειλώσει χρονικά: ◆ Η ολοκλήρωση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, η οποία, όπως έχει προϊδεάσει εδώ και μήνες ο Σόιμπλε, προτιμάται από τους δανειστές να καθυστερήσει ώστε να αποβεί πλήρης και δημοσιονομικά «βιώσιμη» παρά να γίνει ταχύτατα και να αποδειχθεί ατελής και δημοσιονομικά προβληματική. ◆ Η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Διοίκησης και του τραπεζικού τοπίου στο πλαίσιο της «αποπολιτικοποίησής» τους, θέμα το οποίο έθιξε πρώτο στην τοποθέτησή του ο Γερούν Ντάισελμπλουμ αμέσως μετά το προηγούμενο Eurogroup. Εδώ μένει να δούμε και τον ρυθμό υλοποίησης των συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων από την κυβέρνηση, η οποία προτιμά τις σταδιακές παρεμβάσεις. ◆ Η συγκρότηση και το καθεστώς του νέου Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων, το οποίο ζητείται να έχει διευθύνοντα σύμβουλο από την πλευρά των δανειστών, ώστε αυτοί να έχουν τον έλεγχο, αλλά και να φύγει η έδρα του από την Αθήνα και να εγκατασταθεί στο Λουξεμβούργο. Ο πλήρης έλεγχος του Ταμείου αυτού περιλαμβάνει και άλλες ρυθμίσεις, στις οποίες υπάρχουν διαφορές απόψεων μεταξύ Ελλάδας και δανειστών, όπως για παράδειγμα το καθεστώς άλλων «συγγενών» οργανισμών διαχείρισης της δημόσιας περιουσίας, όπως το ΤΑΙΠΕΔ. ◆ Κυρίως, όμως, η κάλυψη του δημοσιονομικού κενού έως το 2018, το οποίο υπολογίζεται σε 3,5% του ΑΕΠ, δηλαδή σε ποσό της τάξεως των 6 έως 6,5 δισ. ευρώ, συνεπώς θα απαιτηθούν ισόποσα εισπρακτικά μέτρα για να κλείσει το κενό αυτό. ◆ Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί και η αποκάλυψη την Τρίτη, από το euro2day.gr, ενός εγγράφου του ΔΝΤ, στο οποίο αναφέρεται χωρίς περιστροφές ότι, χωρίς την αξιόπιστη κάλυψη του δημοσιονομικού κενού των επόμενων ετών, δεν μπορεί να αρχίσει η συζήτηση για το χρέος. ◆ Θα πρέπει ακόμη να προστεθεί αυτό που το «Π» τονίζει εδώ και καιρό, ότι μεταξύ των μοχλών πίεσης – ένα είδος ανεπίσημης προσθήκης στην, κατ’ ουσίαν, διαρκή αξιολόγηση της κυβέρνησης από τους δανειστές – περιλαμβάνονται και οι επιδόσεις της στο μεταναστευτικό. Δηλαδή η πιστή τήρηση των βασικών αρχών της μεταναστευτικής πολιτικής και η επίτευξη των διαρκώς αναθεωρούμενων στόχων, οι οποίοι όχι μόνο μετατρέπουν την Ελλάδα σε αποθήκη ανθρώπων, αλλά αγγίζουν και κρίσιμα σημεία της πολιτικής μας σε εθνικά θέματα, όπως η από κοινού με την Τουρκία διαχείριση των θαλάσσιων συνόρων μας, η οποία παραμένει σταθερά στο τραπέζι. Όλα με δόσεις Τι σημαίνουν τα παραπάνω; Ότι ο βασικός πολιτικός σχεδιασμός της κυβέρνησης Τσίπρα βρίσκεται «στον αέρα», αφού η στρατηγική των δανειστών συμπυκνώνεται στα εξής σημεία: 1 Η αξιολόγηση, όπως ήδη έχει πει ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, δεν μπορεί να είναι σύντομη και ίσως τραβήξει έως το καλοκαίρι. Πιθανότατα η συνέπεια αυτής της αργόσυρτης διαδικασίας θα είναι να επιβεβαιωθούν τόσο οι φόβοι του Ευκλείδη Τσακαλώτου ότι η καθυστέρηση θα δυσχεράνει την πορεία του προγράμματος όσο και η προειδοποίηση του Γερμανού επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ ότι η ρευστότητα της Ελλάδας δεν είναι ανεξάντλητη. Κοινώς, εκεί που η κυβέρνηση σχεδίαζε να αξιοποιήσει – για να «ρεφάρει» πολιτικά – μια καλή αξιολόγηση με μια συζήτηση για το χρέος και την ένταξη στην ποσοτική χαλάρωση, θα πρέπει τώρα να προετοιμαστεί για έναν Γολγοθά απαιτήσεων σε όλο, ενδεχομένως, το εύρος των κεφαλαίων της αξιολόγησης, αφού είναι ήδη προφανές ότι η επιμήκυνση της αξιολόγησης θα αξιοποιηθεί από το ΔΝΤ και τη Γερμανία ώστε να κλείσουν στο πλαίσιό της όσο το δυνατόν περισσότερες μνημονιακές εκκρεμότητες. 2 Η ρύθμιση για το χρέος δεν θα γίνει «μια κι έξω», καθώς, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα πενταετίας, η τακτική που προκρίνεται από τους δανειστές είναι αυτή των σταδίων. Με δεδομένο ότι έως το 2022, οπότε οι τόκοι των δανείων θα ανέβουν στο βαρύτατο ποσόν των 17 δισ. ευρώ, δεν υπάρχει πιεστική ανάγκη, οι Ευρωπαίοι δεν σκοπεύουν να δώσουν μεγάλες δημοσιονομικές ανάσες σε καμιά ελληνική κυβέρνηση. Ήδη χθες ο Γάλλος επίτροπος Μοσκοβισί δήλωσε στο Νταβός ότι, όταν περάσει το ασφαλιστικό και κλείσει η αξιολόγηση, τότε ίσως αρχίσει η συζήτηση για το χρέος, για το οποίο είπε ότι ξέρει μεν πως καίει την ελληνική κυβέρνηση και τον ελληνικό λαό, αλλά θα πρέπει να πάμε «βήμα προς βήμα». Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση Τσίπρα επείγεται μεν – και δικαίως – να κερδίσει ένα δημοσιονομικό περιθώριο αξιοποιήσιμο στον τομέα της αποκατάστασης των πληγών των μνημονίων, όμως ο στρατηγικός προσανατολισμός των δανειστών είναι η μακροχρόνια διατήρηση της στενής δημοσιονομικής πολιτικής με το επιχείρημα ότι, αν το πράγμα «ξεχειλώσει», η χώρα θα γυρίσει χρόνια πίσω και, σαν τον Σίσυφο, θα αρχίσει πάλι να σπρώχνει τον βράχο προς την κορυφή. Στην ίδια λογική, τα όποια πλεονάσματα θα πηγαίνουν επίσης στο χρέος και δεν θα τίθενται στη διάθεση της όποιας ελληνικής κυβέρνησης για πολιτική χρήση. Εξ άλλου το μοντέλο οικονομίας που προκρίνουν για την Ελλάδα είναι αυτό της εξαγωγικής οικονομίας με φθηνό εργατικό δυναμικό και προσέλκυση ξένων επενδύσεων με παράλληλη «ελάφρυνση» του Δημοσίου από δαπάνες κοινωνικής πολιτικής. Επομένως ο σχεδιασμός της κυβέρνησης για τόνωση της εσωτερικής ζήτησης και αύξηση των εσωτερικών και δημόσιων επενδύσεων ως μοντέλο για ανάκαμψη της οικονομίας θα συναντήσει πολλά εμπόδια στο μέλλον. Αναπροσαρμογή στόχων Απέναντι σε μια τόσο δομημένη οικονομική και πολιτική επιλογή των δανειστών η κυβέρνηση Τσίπρα θα είναι από δύσκολο έως αδύνατον να αντιπαρατάξει τη λεγόμενη «πολιτική διαπραγμάτευση», στην οποία εξακολουθεί να ορκίζεται, καθώς – όπως είδαμε ήδη από την κυβέρνηση Σαμαρά – όλες οι πλευρές των δανειστών απορρίπτουν κάθε τέτοια πιθανότητα. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο οι πολιτικοί στόχοι της να υποστούν αναπροσαρμογή. Επομένως θα υποχρεωθεί το αμέσως επόμενο διάστημα να δομήσει μια νέα επικοινωνιακή στρατηγική, η οποία θα πρέπει να ενσωματώνει όχι μόνο τη διαχείριση της διαπραγμάτευσης, αλλά επιπλέον τη σύγκρουσή της με την αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και την απογοήτευση της κοινωνίας, η οποία ήδη έχει βρεθεί από το ζενίθ της προσδοκίας στο ναδίρ της πραγματικότητας. Ήδη το ασφαλιστικό της σχέδιο θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα αναθεωρηθεί – και μάλιστα σε βάθος και επί τα χείρω –, αφού, αν κρίνουμε από τις πρώτες διαρροές εκ μέρους του κουαρτέτου, τις οποίες αγωνιωδώς προσπάθησε να ξορκίσει ο Τσακαλώτος, στο «τέλος της ημέρας» ενδέχεται να διαψευστεί η πολύ βιαστική δέσμευση της κυβέρνησης ότι δεν θα κοπούν οι κύριες συντάξεις. Έχει ακόμη ενδιαφέρον να δούμε το είδος και την ένταση των διαμαρτυριών ευρύτατων κοινωνικών ομάδων, όπως οι αγρότες και οι μικρομεσαίοι. Οι ομάδες αυτές κατά κανόνα συγκρούονταν με τις κυβερνήσεις για επιμέρους κλαδικές πολιτικές και συχνά έβρισκαν ανταπόκριση στους τοπικούς βουλευτές, οι οποίοι φρόντιζαν να αποσυμπιέζουν τις εντάσεις με εσωκομματικές ανταρσίες. Τώρα, όμως, στο πλαίσιο της φορολογικής και της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, πρώτη φορά θα βρεθούν με τόσο μεγάλα μόνιμα βάρη στην πλάτη τους, τα οποία επιδεινώνουν δραστικά το περιβάλλον στο οποίο μέχρι τώρα λειτουργούσαν επαγγελματικά. Άρα και η κυβέρνηση θα χρειαστεί έναν αξιόπιστο τρόπο πολιτικής διαχείρισής τους. Ο Μητσοτάκης... δεν βιάζεται Αυτή η εξαιρετικά δυσχερής κατάσταση δεν μπορεί να αφήσει ανέγγιχτη τη στρατηγική του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος, μάλλον χωρίς ο ίδιος να το θέλει, έχει φορτωθεί στην πλάτη του τις «προσδοκίες» είτε για σύντομη πτώση της κυβέρνησης είτε για πολιτική «αιχμαλωσία» του Τσίπρα μέσω ενός ευρύτερου κυβερνητικού σχήματος, οι οποίες εκδηλώνονται χωρίς προσχήματα από όσους έχουν σήμερα σοβαρούς ανοιχτούς λογαριασμούς μαζί της. Παρότι ο ίδιος ο Μητσοτάκης δεν έχει σημαντικό λόγο να βιάζεται – κυρίως για να μην πάθει ό,τι έπαθε ο Τσίπρας στη βιασύνη του να αποστρατεύσει τον Σαμαρά αναλαμβάνοντας τα δικά του βάρη τη χειρότερη στιγμή –, καθώς έχει πρώτα να διαχειριστεί και να αναδιατάξει ένα κόμμα το οποίο ακόμη δεν ελέγχει πλήρως, δεν είναι λίγοι αυτοί που μετά δυσκολίας κρύβουν τη βιασύνη τους για «ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις». Προφανώς ο πρόεδρος της Ν.Δ. δεν έχει σκοπό να μείνει πίσω σε όσα αφορούν την αντιπολιτευτική δουλειά ούτε έχει οποιαδήποτε διάθεση να παράσχει στήριξη στον Τσίπρα και την κυβέρνησή του. Ούτε σκοπεύει να λειτουργήσει διαλλακτικά ώστε να μειωθεί η ένταση στη σκληρή σύγκρουση μεταξύ κυβέρνησης και καναλαρχών, η οποία προσδοκά ότι θα αποβεί προς όφελός του. Από την άλλη πλευρά, όμως, είναι πρακτικά αδύνατον να αρνηθεί πλήρως κάθε είδους μνημονιακή μεταρρύθμιση, καθώς ο ίδιος υπήρξε, ως υπουργός, ανεξαρτήτως των πεπραγμένων του, απολύτως ταυτισμένος επί της αρχής με το μνημόνιο Σαμαρά. Γνωρίζει ακόμη ότι θα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί ως «πρωθυπουργήσιμος» από τους Ευρωπαίους και να χτίσει σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους εάν βγει στο «αντάρτικο» καταγγέλλοντας το πρόγραμμά τους. Αλλά και στο εσωτερικό, στα θέματα που – παρότι σχετίζονται με το μνημόνιο – έχουν κυρίως εθνική πολιτική σφραγίδα, όπως το θέμα των τηλεοπτικών αδειών, η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Διοίκησης και τα θέματα διαφάνειας, θα είναι πολύ δύσκολο να λέει «όχι σε όλα», αφού με τον τρόπο αυτόν θα ακυρώνει τον μεταρρυθμιστικό χαρακτήρα που θέλει να προσδώσει στον εαυτό του και το κόμμα του. Έτσι, όπως οι περισσότεροι προϊδεάζουν, θα δούμε και δείγματα συναίνεσης, ιδιαίτερα σε θέματα υψηλής συμβολικής υπεραξίας, αλλά πάντα με τη διεκδίκηση ενός μιντιακά ευδιάκριτου και εκλογικά αξιοποιήσιμου πολιτικού ανταλλάγματος. Κοινώς, αν ο Τσίπρας θέλει συναίνεση, θα πρέπει να «ματώνει», έστω και λίγο. Αυτού του είδους η στρατηγική δεν είναι βέβαιο ότι θα αποδώσει τα αναμενόμενα στον Μητσοτάκη, καθώς και η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να συγκρουστεί μαζί του και να μην του αφήσει ελεύθερο το πολιτικό πεδίο, αλλά σε αυτήν τη φάση δείχνει να είναι η πρώτη επιλογή. Σε κάθε περίπτωση, η ένταση του νέου πολιτικού εκβιασμού των δανειστών θα κρίνει, σε μεγάλο βαθμό, όχι μόνο την οικονομική πορεία της χώρας, αλλά και το εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι.ΝταβόςΑλέξης ΤσίπραςΠαγκόσμιο Οικονομικό ΦόρουμΔΝΤΕυκλείδης ΤσακαλώτοςκλίμαΚυβέρνησηΚυριάκος ΜητσοτάκηςIssue: 1900Issue date: 21-01-2016Has video: