Συγκρατημένος κριτικός χαιρετισμός στον δημιουργό Θεόδωρο Αγγελόπουλο (2)

- Γλυκειά η ζωή και ....

Γλυκειά η ζωή

- Πες μου, πόσο κρατάει το αύριο ;

Παρίσι, 25 Ιανουαρίου 2012
νίκος

Υστερόγραφο. Ας τολμήσουμε να το πούμε τώρα που έφυγε, αυτό......
που δεν τόλμησε να πει ο ίδιος :

Γλυκειά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα
Διονύσιος Σολωμός

Χαίρε, ω χαίρε, ελευθεριά !

Η πλήρης σεκάνς τώρα

Η ιδέα προέρχεται από την ταινία Αιωνιότητα και μια μέρα.

Δεν υπάρχει τίποτα από όσα χρειάζονται (χρόνος κυρίως), για να παρουσιάσω όλη την ταινία.

Η δική μου σύνοψη είναι η παρακάτω.
Υπάρχει κάτι σαν παροιμία που λέει :
Του είπανε πως θα πεθάνει
και φύτεψε μια λεμονιά.
Η ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου
θα μπορούσε να συνοψιστεί έτσι :
Του είπανε πως θα πεθάνει
και υιοθέτησε ένα αλβανάκι.

(Και αυτό, το 1998.)

Η ιδέα αναφέρεται σε μια μόνο σκηνή της ταινίας, η οποία όμως είναι πολύ σημαντική, χωρίς να ισχυρίζομαι ότι είναι καθοριστική.
Καθοριστική είναι για μένα, διότι, όπως ο κάθε αναγνώστης ή θεατής, διεκδικώ κι εγώ το δικαίωμα μιας ύστατης κρίσης.
Πρόσωπο της ταινίας αυτής του Αγγελόπουλου, έστω συμβολικό, αποτελεί ο Διονύσιος Σολωμός. Ο ίδιος απαγγέλλει σε μια σκενάνς-πλάνο, κάτι που τόσο άρεσε στον σκηνοθέτη, την πρώτη στροφή από ένα περίφημο ποίημά του. Είναι το ποίημα Η ημέρα της Λαμπρής, το οποίο υπήρχε στα νεοελληνικά αναγνώσματα του τριτάξιου Γυμνασίου, γύρω στα 1966-1967.
Η πρώτη αυτή στροφή τελειώνει με έναν στίχο ο οποίος βρίσκεται σε ολοφάνερη αντίθεση με την ίδια την ημέρα της Λαμπρής, με το χριστιανικό νόημά της, πεμπτουσία εξάλλου του χριστιανικού δόγματος-μύθου.

Να όλη η στροφή, την οποία απαγγέλλει ο Σολωμός (όλη, πλην ...) :

Καθαρώτατον ήλιο επρομηνούσε
της αυγής το δροσάτο ύστερο αστέρι,
σύγνεφο, καταχνιά δεν απερνούσε
τ’ ουρανού σε κανένα από τα μέρη•
και από κει κινημένο αργοφυσούσε
τόσο γλυκό στο πρόσωπο τ’ αέρι,
που λες και λέει μεσ’ στης καρδιάς τα φύλλα•
Γλυκειά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα.

... πλην των τριών μαυρισμένων λέξεων.

Δεδομένης της όλης λογικής της ταινίας, που δεν έχω το χρόνο να αναπτύξω εδώ, εκείνη την ώρα άλλωστε τη ζούσα, δεδομένης της τεράστιας σημασίας που έχει το δεύτερο μέρος αυτού του στίχου, το γεγονός ότι ο σκηνοθέτης το αφαίρεσε από τα χείλη του ίδιου του συγγραφέα του, μου έκανε τρομερή εντύπωση. Και, pour tout dire (για να τα πω όλα), όπως λένε οι Γάλλοι, μου έκανε τρομερά αρνητική εντύπωση. Ο Νίτσε δεν είπε ότι οφείλουμε να κρίνουμε και να κατακρίνουμε τους δημιουργούς κατά το ύψος του έργου τους ; Εξού και ο μετριασμός των τόνων στο χαιρετισμό ενός σημαντικού πράγματι δημιουργού. Μου πέρσαε τότε από το μυαλό ότι το γεγονός ήταν σημαδιακό. Σημαδιακό γιατί ; Για τα όρια της δημιουργίας του μεγάλου σκηνοθέτη.

Οφείλω τώρα να εξηγήσω γιατί αυτή η σχεδόν λογοκρισία αποτελεί για μένα πολύ σημαντική πράξη. Δεν μπορεί ο Αγγελόπουλος να