Σκοτεινά παρασκήνια στο «πηγάδι» του Κατάρ

Η απρόσμενη σύγκρουση της Σαουδικής Αραβίας των Αραβικών Εμιράτων και μιας σειράς άλλων σουνιτικών χωρών με το Κατάρ, έπιασε στον ύπνο του μελετητές των διεθνών σχέσεων ανά τον πλανήτη, οι οποίοι προ ημερών θεωρούσαν δεδομένη την ενότητα των σουνιτικών πετρομοναρχιών...
Όταν λοιπόν ενέσκηψε αυτή η σύγκρουση, η διεθνολογική κοινότητα έσπευσε, κατά την συνήθειά της, να ψάξει μια λογικοφανή αιτία που να την εξηγεί και την βρήκε στην πιθανολογούμενη προσέγγιση του Κατάρ με το Ιράν.

Βάση αυτής της προσέγγισης, υποτίθεται ότι υπήρχε η συνδιαχείριση ενός κοιτάσματος υδρογονανθράκων που βρίσκεται στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ των δυο κρατών. Η άποψη αυτή είναι ωστόσο υπερβολικά μονοδιάστατη και περιοριστική ώστε να μπορεί να γίνει αποδεκτή. Καταρχάς, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, δύο ανταγωνιστικές χώρες έχουν σχέσεις μόνο αντιπαλότητας, κάτι το οποίο σπανίως ισχύει. Επιπρόσθετα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν στενές σχέσεις με το Ιράν και μάλιστα, πιο στενές απ’ το Κατάρ, χωρίς όμως να τίθενται στο στόχαστρο.

Ακόμα, η αντίληψη αυτή αγνοεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο που παίζει το Κατάρ στην προσπάθεια διάσπασης του «σιϊτικού» διαδρόμου Ιράν-Συρίας-Χεζμπολάχ δια της ενίσχυσης των δυνάμεων που μάχονται το καθεστώς Άσαντ στη Συρία. Κοινός τόπος, μάλιστα, μέχρι πρότινος θεωρούνταν το ότι μια από τις κύριες αιτίες για τον εμφύλιο στη Συρία, ήταν η προσπάθεια αντικατάστασης του καθεστώτος του Άσαντ, που υποστηρίζεται από τους Αλαουίτες, από ένα σουνιτικό καθεστώς το οποίο ενοποιούσε γεωπολιτικά τη Συρία με τις πετρομοναρχίες του Κόλπου. Με τον τρόπο αυτό θα επιτρεπόταν η δημιουργία ενός αγωγού που θα μετέφερε φυσικό αέριο του Κατάρ στις ακτές της Μεσογείου, έτσι ώστε να διευκολύνεται η ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης και να περιοριστεί η εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Άρα το Κατάρ αποτελούσε κομβικό κομμάτι του στρατηγικού σχεδιασμού της Δύσης εναντίον του Ιράν αλλά και της Ρωσίας. Με βάση όμως τα δεδομένα κάτι τέτοιο φαίνεται να μην ισχύει πλέον. Αναρωτιόμαστε, πότε προέκυψε αυτή η αλλαγή;

Επίσης, ακόμα κι αν δεχθούμε την άποψη ότι το Κατάρ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούσαν οι αντικαθεστωτικοί να νικήσουν στη Συρία και αποφάσισε επομένως να προσεγγίσει του Ιρανούς, η απομόνωση του από τις άλλες χώρες της περιοχής το ωθεί ακόμα περισσότερο σε στρατηγική σχέση με το Ιράν, δεδομένου ότι το χρειάζεται προκειμένου να επιβιώσει. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η άποψη αυτή αγνοεί την γεωστρατηγική δυναμική του Κατάρ για το μέλλον, η οποία προκύπτει από τις εξοπλιστικές του επιλογές.

Η αντιπυραυλική ασπίδα

Μεταξύ των άλλων, πριν από μερικούς μήνες-συγκεκριμένα τον περασμένο Φεβρουάριο-το Κατάρ υπέγραψε συμβόλαιο με την αμερικανική εταιρεία Raytheon που προβλέπει την αγορά ενός ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης πολύ μεγάλης εμβέλειας: AN/FPS-132 Block 5, αξίας 1,07 δις δολαρίων, το οποίο αναμένεται να καταστεί επιχειρησιακό το 2021. Το συγκεκριμένο ραντάρ αποτελεί βελτιωμένη έκδοση του AN/FPS-123 «Pave PAWS», που χρησιμοποιείται από τη Διοίκηση Στρατηγικής Αεράμυνας των ΗΠΑ για να προσφέρει έγκαιρη προειδοποίηση για επιθέσεις με διηπειρωτικούς πυραύλους (ICBM) και υποβρύχια εκτοξευόμενους βαλλιστικούς πυραύλους (SLBM) εναντίον του μητροπολιτικού εδάφους των Ηνωμένων Πολιτειών, πρόκειται δηλαδή για ένα στρατηγικό σύστημα. Τα ραντάρ αυτά είναι εγκατεστημένα σε μεγάλα κτίρια τριών πλευρών, δύο από τις οποίες καλύπτονται από κεραίες φασικής διάταξης. Σήμερα, τρία ραντάρ AN/FPS-132 βρίσκονται στην αεροπορική βάση Beale στην Καλιφόρνια, στη Θούλη στη Γροιλανδία και στη βάση Flyngdles στην Αλάσκα έχει αναβαθμιστεί, ενώ εξετάζεται επίσης η αναβάθμιση στο μέλλον του ραντάρ που βρίσκεται στο Cape Cod στη Μασαχουσέτη. Όλα αυτά τα ραντάρ αποτελούν το κομβικό κομμάτι του συστήματος εθνικής αντιπυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ.

Στο Κατάρ το ραντάρ αυτό θα συνεργάζεται με το (επίσης στρατηγικό) πυραυλικό σύστημα αεράμυνας THAAD και τα Patriot ΡAC-3 που παραγγέλθηκαν το 2012. Φυσικά το σύστημα δεν αποσκοπεί μόνο στην άμυνα της χώρας. Το ραντάρ ΑΝ/ΤΡΥ-2 που ήδη έχει παραγγείλει το Κατάρ έχει βεληνεκές 1.000 χιλιόμετρα και θα μπορούσε να εντοπίσει ιρανικούς βαλλιστικούς πυραύλους σε απόσταση ασφαλείας, δεδομένου ότι το Ιράν απέχει από το Κατάρ περίπου 820 χιλιόμετρα. Άρα το 5.000 χιλιομέτρων εμβέλειας το ΑΝ/FPS-132, έχει ευρύτερες στοχοθετήσεις και δεν αποσκοπεί μόνο στην άμυνα έναντι επιθέσεων από ιρανικούς βαλλιστικούς πυραύλους που στρέφονται κατά του Κατάρ ή άλλων χωρών του Περσικού Κόλπου. Αντιθέτως, παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιπυραυλική περικύκλωση της Ρωσίας μιας και μπορεί να ελέγχει εκτεταμένες περιοχές της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία. Όπως λ.χ. το Τουρκμενιστάν που απέχει 1700 χιλιόμετρα από το Κατάρ.

Η αντίδραση

Από μόνο του το σύστημα αυτό τοποθετεί το Κατάρ στην κορυφή της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής στον πλανήτη, ανεξάρτητα των όποιων συνεργασιών και προσεγγίσεων υπάρξουν σε ήσσονος σημασίας θέματα, όπως η συνεκμετάλλευση ενός κοιτάσματος πετρελαίου. Εκτός αν, η προσέγγιση αυτή είναι τόσο μεγάλη και σε τέτοιο βάθος, που προβλέπει την πλήρη αντιστροφή της γεωπολιτικής πλεύσης του εμιράτου και την ολοκληρωτική ταύτισή του με την Τεχεράνη ή και με τη Μόσχα. Παρόμοιες κινήσεις όμως δεν γίνονται από τη μια στιγμή στην άλλη. Θα έπρεπε να ζυμώνονται από καιρό, αλλά οι Αμερικανοί μόλις πριν από μερικούς μήνες, προέβησαν στην οριστικοποίηση της πώλησης ενός τόσου κρίσιμου στρατηγικού οπλικού συστήματος στο Κατάρ. Φυσικά δεν θα είναι η πρώτη φορά που οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών θα πιάνονται στον ύπνο. Είναι άλλωστε διαβόητες για τις λανθασμένες εκτιμήσεις τους, με αποκορύφωμα την έκθεση της CIA που τόνιζε πόσο σταθερό είναι το καθεστώς του Σάχη στο Ιράν λίγο πριν ανέλθει στην εξουσία ο Χομεϊνί. Ωστόσο, αν πράγματι ισχύει κάτι τέτοιο και οι Αμερικανοί και οι άλλες σουνιτικές χώρες το αντιλαμβανόταν, έστω την τελευταία στιγμή, η αντίδρασή τους δεν θα ήταν ο αναιμικός «αποκλεισμός», αλλά μια σαρωτική επέμβαση που θα άλλαζε τις δομές εξουσίας στη χώρα μέσα σε μερικές ώρες και θα εξασφάλιζε την παραμονή της στη «σωστή» πλευρά του γεωπολιτικού χάρτη. Επομένως, δύσκολα μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο.

«Δώρα»

Στην πραγματικότητα λοιπόν, η Ντόχα παραμένει στρατηγικός συνέταιρος των ΗΠΑ και αυτό (ιδιαίτερα επί Τραμπ) σημαίνει ότι η όποια προσέγγιση με το Ιράν κινείται σε «λελογισμένο» πλαίσιο. Να μην ξεχνάμε επίσης τον κομβικό ρόλο που παίζει το Κατάρ στην επιβίωση της αμερικανικής πολεμικής βιομηχανίας, όπως άλλωστε και η Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες της περιοχής. Χαρακτηριστικά να σημειώσουμε ότι τον Ιούνιο του 2015 το Κατάρ παρήγγειλε από την Boeing άλλα τέσσερα μεταγωγικά C-17 Glabemaster III. Η Αεροπορία της χώρας έχει ήδη στην υπηρεσία της χώρας τέσσερα παρόμοια μεταγωγικά που παρέλαβε το 2009 και το 2012. Το πανάκριβο αυτό αεροσκάφος στρατηγικών αερομεταφορών είναι άχρηστο για το μικροσκοπικό εμιράτο και ουσιαστικά ο μόνος λόγος που αποκτήθηκε είναι να γίνει μια έμμεση δωρεά στην αμερικανική πολεμική βιομηχανία τον καιρό τω ν ισχνών αγελάδων.

Κατά συνέπεια η εξήγηση για το τι ακριβώς συμβαίνει στις σχέσεις του Κατάρ με τις άλλες σουνιτικές χώρες της περιοχής δεν είναι τόσο εύκολο να δοθεί, πολύ δύσκολα όμως μπορεί να οφείλεται σε ένα μόνο παράγοντα και ακόμα πιο δύσκολα ο παράγοντας αυτός μπορεί να είναι η όποια προσέγγιση Ντόχα-Τεχεράνης, ακόμα και αν πράγματι υφίσταται και δεν πρόκειται για μύθευμα. Δεν σκοπεύουμε να προσβάλουμε την νοημοσύνη των αναγνωστών και να υποστηρίξουμε-έστω και ως υπόθεση-ότι αιτία για τη σύγκρουση αυτή ήταν όντως η ενίσχυση των τζιχαντιστών από το Κατάρ.

Ο γράφων δεν έχει έτοιμες και βέβαιες απαντήσεις και προτιμά να αφήσει τις ερμηνείες σε ανθρώπους που γνωρίζουν καλύτερα την περίπλοκη και σύνθετη πολιτική γεωγραφία της περιοχής. Ωστόσο σε κάθε περίπτωση, παραμένει το γεγονός ότι το σουνιτικό υποσύστημα της Μέσης Ανατολής δεν είναι τόσο συμπαγές όσο το παρουσίαζαν τόσο καιρό. Αυτό σημαίνει περισσότερα προβλήματα για την Τουρκία και ακόμη περισσότερες δυνητικές ευκαιρίες για την ελληνική εξωτερική πολιτική. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία…