Η τρομοκρατική λαίλαπα του 21ου αιώνα

Απόρροια της πικρής μας εποχής, ο θάνατος περισσότερων ανθρώπων στο βωμό του φανατικού ισλαμικού παραληρήματος που ονομάζει τους πολέμους «ιερούς», που διαχωρίζει τους ανθρώπους ανάλογα με το θρήσκευμά τους σε άξιους ή μη να ζήσουν, που δε διστάζει να βιαιοπραγήσει τόσο αισχρά, ώστε να μας φέρει στο νου εποχές μεσαιωνικές, εκτροχιάζοντας κάθε σημάδι πολιτισμού, ηθικής και ανθρωπιάς. Θιασώτες της ακραίας αυτής εκδοχής του μουσουλμανικού θρησκεύματος, οι φανατισμένοι οπαδοί της ISIS, μιας τρομοκρατικής οργάνωσης, η οποία αν και εμφανίστηκε ανάμεσα στην πληθώρα άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων που έκαναν την εμφάνισή τους γύρω στο 2010, στη σημερινή εποχή έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις προμηνύοντας εποχές απόλυτου ηθικού εκτραχηλισμού.
Οι πολίτες όλου του κόσμου που πλέον εκφέρουν με τρόμο και πικρία το όνομά της, αναζητούν τα αίτια της δημιουργίας και της εξάπλωσής της, καθώς και διάφορους τρόπους για την οριστική εξάλειψή της, ενώ παράλληλα αναρωτιούνται σε τί διαφέρει από τις άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις που ανέκαθεν υπήρχαν, απλώς δεν θορύβησαν τόσο το διεθνές γίγνεσθαι. Έτσι λοιπόν, σε κάθε νέο τρομοκρατικό χτύπημα ερχόμαστε σε επαφή με διάφορες απόψεις, οι οποίες όσο συγκλίνουν, άλλο τόσο διαφέρουν. Έτσι, άλλοι θα υποστηρίξουν ότι η δημιουργία της ISIS αποτελεί συνέπεια της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων, άλλοι ότι είναι το αποτέλεσμα της εξ αρχής εισβολής τους, άλλοι πάλι ότι αποτελεί ηθελημένο δημιούργημα των Η.Π.Α. (ή και της Ευρωπαϊκής Ένωσης) κ.α.
Αρχικά, η μελέτη των τελευταίων δεκατριών χρόνων (2003-2016) δύναται να μας διαφωτίσει σχετικά με τα αίτια της δημιουργίας της. Σε γενικό πλαίσιο θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι η ISIS(παραφυάδα της Αλ Κάιντα) αποτελεί προϊόν προσπάθειας των Η.Π.Α. για «εκδημοκρατισμό» του Ιράκ (και κατά συνέπεια διάλυσης του κρατικού του μηχανισμού), σε συνδυασμό με την ένδεια και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης μεγάλου μέρους του πληθυσμού των μουσουλμανικών κρατών. Ωστόσο, μια αναλυτικότερη προσέγγιση κρίνεται απαραίτητη.
Το 2003, η Αμερική εισέβαλε στο Ιράκ εξαιτίας των υποτιθέμενων διασυνδέσεών του με την τρομοκρατία και τα όπλα μαζικής καταστροφής. Εκείνη την εποχή, ο βίαιος δικτάτορας SaddamHussein- ο οποίος ήταν μέρος της μειονότητας των Σουνιτών- καταπίεζε την πλειονότητα των Σιιτών. Το Ιράκ κατακτήθηκε αρκετά γρήγορα, αλλά οι Η.Π.Α. ουσιαστικά δεν διέθεταν κάποιο σχέδιο για τη χώρα. Η έως τότε καταπιεσμένη πλειονότητα των Σιιτών, κατέλαβε την εξουσία και ξεκίνησε να καταδιώκει τους Σουνίτες. Σε αυτό το σημείο, δεν αποτελεί έκπληξη η επανάσταση των Σουνιτών που ξέσπασε, με συνέπεια να εισβάλουν στο Ιράκ τρομοκρατικές ομάδες, όπως η Αλ Κάιντα. Τοπικές ένοπλες δυνάμεις, συχνά πρώην Σουνιτών ξεκίνησαν να πολεμούν τα αμερικανικά στρατεύματα και το νέο –σχηματισμένο Ιρακινό κράτος, οξύνοντας έτσι τις διάφορες σχέσεις και ξεκινώντας έναν εμφύλιο πόλεμο το 2006. Από τότε, οι άνθρωποι στο Ιράκ έχουν ουσιαστικά χωριστεί βάσει θρησκεύματος. Αποτελεί λοιπόν, τραγικό γεγονός ότι η Αμερικανική εισβολή του 2003 που αποσκοπούσε στην εξουδετέρωση της τρομοκρατίας, οδήγησε στην ενδυνάμωσή της, καθώς το Ιράκ μετετράπη σε ιδανικό μέρος εκπαίδευσης των τρομοκρατών.
Για να γίνει όμως αντιληπτή με καλύτερο τρόπο η περίπλοκη διαμάχη, αρκεί να καταλάβουμε τη σχέση μεταξύ των δύο τμημάτων της Μουσουλμανικής θρησκείας: Το σιιτικό και το σουνιτικό Ισλάμ. Οι Σουνίτες αποτελούν το 80% του Μουσουλμανικού κόσμου και οι Σιίτες το 20% περίπου. Οι σχέσεις μεταξύ τους είναι οξύτατα διαταραγμένες. Η Σαουδική Αραβία (Σουνίτες) και το Ιράν (Σιίτες) αποτελούν τους πιο ισχυρούς ρόλους στο παιχνίδι της θρησκείας. Σε καμία από τις δύο χώρες δεν υπάρχει διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους, ενώ αποτελούν και οι δύο σημαντική πηγή πετρελαίου, από το οποίο κερδίζουν χρήματα. Οι προαναφερθείσες χώρες άρχισαν να υποστηρίζουν ομάδες, οι οποίες καταδίωκαν όσες δεν είχαν τον ίδιο θρησκευτικό προσανατολισμό. Έτσι οι μεν ομάδες της Σαουδικής Αραβίας εξαπέλυαν επιθέσεις κατά των ομάδων που υποστήριζε το Ιράν και το αντίστροφο. Μία από αυτές τις τρομοκρατικές οργανώσεις υποστηριζόμενη από τη Σαουδική Αραβία και που ιδρύθηκε το 2006, ήταν η ISI(IslamicStateinIraq).
Το 2010 πραγματοποιήθηκε η Αραβική Άνοιξη (Arab Spring), η οποία μετέβαλε ολόκληρη την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Στη Συρία, ο δικτάτορας Bashar al–Assad, δεν παραιτήθηκε και ξεκίνησε έναν φριχτό πόλεμο ανάμεσα στον ίδιο του το λαό. Διαρκούντος του πολέμου, έπαιρναν μέρος όλο και περισσότερες ξένες ομάδες στη διαμάχη, οι περισσότερες εκ των οποίων είχαν θρησκευτικούς λόγους, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός Ισλαμικού κράτους στην περιοχή. Μία από αυτές ήταν η τότε ISI, οποία μετετράπη εν συνεχεία σε ISIS (Islamic State in Iraq and Syria). Οι οπαδοί της είχαν πολεμήσει στο Ιράκ για χρόνια και είχαν χιλιάδες καλώς εκπαιδευμένους και φανατικούς πολεμιστές. Ήδη είχαν υπό τον έλεγχό τους μέρη από το βόρειο Ιράκ και ήταν πλήρως αποφασισμένοι να ιδρύσουν το δικό τους θρησκευτικό κράτος.
Η ISISμετέβαλε τελείως την κατάσταση στη Συρία, έτσι όπως δεν την περίμενε κανείς. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ότι υπήρξε τόσο απίστευτα βίαιη και δραστική που σύντομα διεξήγαγε πόλεμο με κάθε άλλη παράταξη του Συριακού επαναστατικού στρατού. Στις περιοχές που ήλεγχε, έχτισε ένα Ισλαμικό κράτος με κανόνες τόσο αυστηρούς που ακόμα και οι «σκληροπυρηνικοί» της Αλ Κάιντα και της Σαουδικής Αραβίας σοκαρίστηκαν και απέσυραν τη στήριξή τους (επιθέσεις κατά πολιτών, αμέτρητοι βομβαρδισμοί, απαγωγές παιδιών και γυναικών, εκτέλεση των κρατουμένων τους, αποκεφαλισμοί). Στη συνέχεια η ISIS αποφάσισε να καταλάβει μεγαλύτερο μέρος του Ιράκ. Ο στόχος της επιτεύχθηκε μετά την αποχώρηση του Αμερικανικού στρατού από το Ιράκ, όπου ο Σιίτης υπουργός Nouri al–Maliki, βιαιοπράγησε κατά των Σουνιτών όσο μπορούσε. Ο Ιρακινός στρατός αποτελούνταν από 300.000 στρατιώτες περίπου και δημιουργήθηκε χρησιμοποιώντας 25 δις από τις Η.Π.Α., δεν ήταν πιστός στην Κυβέρνησή του (η οποία είναι πλήρως διεφθαρμένη και μισητή από το λαό) με αποτέλεσμα να υποχωρήσει ή να διαλυθεί εντελώς μπροστά στον κίνδυνο της ISIS. Από τον Ιούνιο του 2014, οι οπαδοί της έχουν κυριεύσει ένα μεγάλο μέρος του Ιράκ, συμπεριλαμβανομένης και της Μοσούλης (Mosul), της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης του. Κυρίαρχη, μόνιμη και συνεχής επιδίωξή τους αποτελεί η συγκρότηση και η δημιουργία ενός μεσαιωνικού θρησκευτικού παντοδύναμου κράτους. Η Αμερική και το Ιράν αναζητούν τρόπους αντιμετώπισης της τρομοκρατικής αυτής οργάνωσης.
Από τα προαναφερθέντα συμπεραίνουμε ότι σαφώς και ο δυτικός κόσμος έχει τεράστιο μερίδιο ευθύνης στη δημιουργία και την εξάπλωση της ISIS, παρ’ όλα αυτά όμως δεν αποτελεί τον κατεξοχήν δημιουργό της. Η ISIS-όπως διατυπώθηκε άνωθεν- χρηματοδοτήθηκε από τη Σαουδική Αραβία με κύριο στόχο την καταπολέμηση των άλλων θρησκειών (διότι το να εξαλείφεις τις θρησκείες των άλλων, έχει αποδειχθεί κύρια επιδίωξη του ανθρώπου ανά το πέρασμα των αιώνων), παρ’ όλα αυτά έχει ξεφύγει από τον έλεγχό της και δρα αυτοβούλως. Σε αυτό το σημείο ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στη ρήση του αρχαίου Έλληνα ιστορικού Πολύβιου, σύμφωνα με τον οποίο «η φωτιά ορμά σε αυτόν που την άναψε. Όταν μερικοί ανάψουν τον πόλεμο, πότε τους αφανίζει αυτούς πρώτους και πότε καταστρέφει άδικα ό,τι βρει στον δρόμο του». Παρ’ όλο λοιπόν που αρχικά, αρκετά κράτη εξυπηρέτησαν οικονομικά συμφέροντα με την πρόφαση ότι ήταν υπό έλεγχο (Σαουδική Αραβία, Τουρκία, Η.Π.Α.), τώρα η ISIS έχει στραφεί εναντίον τους και αποτελεί απειλή. Η τρομοκρατική αυτή λοιπόν οργάνωση, δε βρίσκεται υπό τον έλεγχο κανενός κράτους πλέον, και εξυπηρετεί τα δικά της συμφέροντα μόνο, χωρίς να διαθέτει κανέναν ηθικό φραγμό που να συνάδει με τα δυτικά ήθη και προπαντός, χωρίς να τη δεσμεύει κανένας κανόνας διεθνούς δικαίου.
Το ερώτημα που αναδύεται ευλόγως είναι το εξής: «Αφού δεν την στηρίζει κανένα κράτος, τότε από πού χρηματοδοτείται;» Αρχικά, η ISIS αντλεί πλούτο μέσω λαθρεμπορίου πετρελαίου και αρχαιοτήτων (π.χ. καταστροφή Παλμύρας κ.α.). Επίσης, έχει συγκεντρώσει εκατοντάδες εκατομμυρίων, μέσω κατάληψης τραπεζών. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά θα μπορούσε να γίνει στο γεγονός ότι διαθέτει και σύστημα συλλογής φόρων! Από αυτά, συνάγεται το συμπέρασμα ότι κύρια πηγή πλούτου αποτελεί η ευδοκίμηση κάθε παράνομης δραστηριότητας που αποφέρει τεράστιες ποσότητες χρημάτων δίνοντάς της την ευκαιρία να συνεχίσει να σπέρνει το φόβο, όπου και όποτε το επιθυμήσει.
Η διαφορά της με τις άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις δεν έγκειται στον τρόπο συλλογής πλούτου –άλλες παρόμοιες οργανώσεις συγκέντρωναν χρήματα μέσω λαθρεμπορίου διαμαντιών- ούτε στις διαστάσεις που έχει λάβει, αλλά στο γεγονός ότι είναι η πρώτη τρομοκρατική οργάνωση που ελέγχει έδαφος. Έχει θέσει υπό τον έλεγχό της μεγάλα εδάφη του Μουσουλμανικού κόσμου, τα οποία έχει κηρύξει κράτος (χαλιφάτο). Αυτό είναι και η κύρια επιδίωξή της. Η δημιουργία ενός θρησκευτικού κράτους που να πρεσβεύει μια συντηρητικότερη αρχή/εκδοχή του Σουνιτικού Ισλάμ. Μπορεί όμως να θεωρηθεί ως κράτος –δηλαδή ως υποκείμενο διεθνούς δικαίου, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο;
Ο θεσμός της αναγνώρισης κράτους οφείλει τη σημασία του στο γεγονός ότι το κράτος αποτελεί τον κύριο φορέα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων στη διεθνή έννομη τάξη. Η λειτουργία της αναγνώρισης συνίσταται στη ύπαρξη τριών στοιχείων που αποδεικνύουν και τη σημασία της.
Έγκειται κατ’ αρχάς, στον διαπιστωτικό χαρακτήρα της, ο οποίος οφείλεται στην επικράτηση της διακηρυκτικής θεωρίας σύμφωνα με την οποία η νομική προσωπικότητα ενός κράτους δεν εξαρτάται από την αναγνώρισή του (από τα άλλα κράτη) αλλά απονέμεται από το ίδιο το διεθνές δίκαιο, όταν βέβαια μια πολιτική οντότητα συγκεντρώνει τα συστατικά στοιχεία του κράτους σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Σύμφωνα λοιπόν με τους διεθνείς κανόνες δικαίου, τέσσερα είναι τα κριτήρια του χαρακτηρισμού μιας οντότητας ως κράτους: α) Λαός (με τον όρο αυτό νοείται ένα σύνολο ανθρώπων που κατοικεί μόνιμα σε μία συγκεκριμένη περιοχή) β) Έδαφος (άρθρο 2.4 Καταστατικού Χάρτη Ο.Η.Ε. αναφέρεται ρητώς (juscogens) στην προστασία της εδαφικής ακεραιότητας. Στην έννοια του εδάφους ανήκει το χερσαίο τμήμα, η αιγιαλίτιδα ζώνη και ο εναέριος χώρος). γ) Κυβέρνηση (υπό την έννοια της υπάρξεως κάποιας μορφής πολιτικής εξουσίας, η οποία ασκεί έλεγχο στη χώρα. δ) Ανεξαρτησία (κυβέρνηση ανεξάρτητη, κυρίαρχη και αυθυπόστατη). Και για να γίνω σαφέστερη, σύμφωνα με την διακηρυκτική θεωρία, η κρατική υπόσταση είναι ένα νομικό καθεστώς που δεν εξαρτάται από την αναγνώριση. Η αναγνώριση είναι κυρίως μια πολιτική πράξη που σημαίνει αποδοχή από το αναγνωρίζον κράτος μιας υφιστάμενης κατάστασης. Το νέο κράτος (έστω και αν δεν έχει αναγνωρισθεί από κάποιο άλλο) έχει ήδη(!!!) συσταθεί και λειτουργεί χάρη στις δικές του ενέργειες έχοντας δημιουργήσει μια πραγματικότητα . Αυτήν την πραγματικότητα έρχονται να αποδεχθούν με την πράξη της αναγνωρίσεως τα άλλα κράτη.Ένα άλλο στοιχείο που αναδεικνύει την αξία της αναγνώρισης είναι η σύναψη διμερών σχέσεων. Συνήθως, η πράξη της αναγνώρισης αποτελεί το σημείο εκκίνησης διμερών σχέσεων (π.χ. διπλωματικών σχέσεων). Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η παύση των διμερών σχέσεων συνεπάγεται και την άρση της αναγνώρισης.
Τέλος, δε θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε και τον πολιτικό χαρακτήρα της αναγνώρισης, η οποία αποτελεί μεν δικαιϊκή πράξη με την έννοια ότι ρυθμίζεται από το διεθνές δίκαιο αλλά διαθέτει επίσης έντονο χαρακτήρα της πολιτικής πράξης. Επειδή ακριβώς δεν υπάρχει στο διεθνές δίκαιο νομική υποχρέωση για αναγνώριση κράτους, η αναγνώριση ανήκει στη διακριτική ευχέρεια του κράτους και υιοθετείται με πολιτικά κριτήρια. Η μη αναγνώριση λοιπόν εκ μέρους ενός κράτους μπορεί να μην οφείλεται στη διαπίστωση ότι μια συγκεκριμένη οντότητα δε διαθέτει τα συστατικά στοιχεία του κράτους, αλλά σε κριτήρια αμιγώς πολιτικά (π.χ. αδιαφορία για σύναψη διπλωματικών σχέσεων).
Όπως είδαμε λοιπόν, δεν υπάρχει υποχρεωτικός διεθνής κανόνας αναγνώρισης μιας οντότητας ως κράτος. Ωστόσο, υπάρχει υποχρέωση μη αναγνώρισής του όταν η δημιουργία του νέου κράτους οφείλεται σε παραβίαση της απαγόρευσης απειλής ή χρήσης βίας (δόγμα Stimson), παραβίαση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των λαών, προαγωγή ρατσιστικής πολιτικής. Η υποχρέωση μη αναγνώρισης εισάγεται κατά κύριο λόγο με απόφαση του Συμβουλίου της Ασφαλείας.
Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα, η ISISδε θα μπορούσε να θεωρηθεί κράτος. Διαθέτει τα συστατικά στοιχεία του κράτους σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες δικαίου, αλλά υπάρχει υποχρέωση μη αναγνώρισής της ως κράτους. Ο λόγος είναι πασιφανής. Αποτελεί τρομοκρατική οργάνωση, δηλαδή συστάθηκε με τη χρήση βίας. Δεν είναι μάλιστα περιττό να τονιστεί ότι η αναγνώριση μιας τρομοκρατικής οργάνωσης ως κράτους θα υπονόμευε σε τεράστιο βαθμό τη παγκόσμια στρατηγική πολιτική και θα «επέστρεφε» τον όρο της τρομοκρατίας στη διεθνή σκηνή –όρος που κατ’ αρχήν ανήκει στο ίδιο το κράτος!!! (ο όρος τρομοκρατία πρωτοεμφανίστηκε με την κυβέρνηση των Ιακωβίνων κατά την Γαλλική Επανάσταση)
Ο Ο.Η.Ε. κήρυξε την ISISτρομοκρατική οργάνωση και το Συμβούλιο Ασφαλείας την κήρυξε ως «άνευ προηγουμένου απειλή κατά της ειρήνης και της ασφάλειας» ενώ παράλληλα καλεί όλα τα κ-μ του Ο.Η.Ε. να λάβουν «τα απαραίτητα μέτρα» για την «εξάλειψή της». Παρατηρούμε λοιπόν ασαφείς όρους, οι οποίοι προδίδουν τη σύγχυση του Δυτικού κόσμου, ειδικά μετά την πρώτη αιματηρή επίθεση στο Παρίσι. Το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει προβεί σε ορισμένους τρόπους αντιμετώπισης της ISIS, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται το πάγωμα των οικονομικών τους λογαριασμών, η απαγόρευση προμήθειας όπλων, η απαγόρευση καταβολής χρημάτων-λύτρων για ελευθέρωση ομήρων, αλλά και απαγόρευση διακίνησης αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς και πετρελαίου. Ιδιαίτερη αναφορά θα μπορούσε να γίνει στο γεγονός ότι παρ’ όλο που δεν εξουσιοδοτείται η χρήση βίας, το Ιράν και άλλα κράτη έχουν βομβαρδίσει την ISIS (Γαλλία, Βρετανία, Η.Π.Α. το Ιράκ και Γαλλία, Ρωσία, Αυστραλία και άλλα, Αραβικά κράτη με συναίνεση της Συρίας στρατιωτικές μονάδες της ISIS κτλ). Ωστόσο, το θέμα αυτό είναι περίπλοκο και απαιτεί σαφώς συναίνεση της χώρας που βομβαρδίζεται (το αναφέρω αυτό διότι πολλές απόψεις ακούγονται, σύμφωνα με τις οποίες «θα πρέπει να βομβαρδιστούν χωρίς έλεος(!!!) οι θέσεις της ISIS παρ’ όλο που υπάρχει άμαχος πληθυσμός». Ας μην αγνοούμε όμως, ότι με την ίδια λογική θα πρέπει να βομβαρδιστεί και το Παρίσι, οπού και εκεί έχουν εκδηλωθεί τρομοκρατικές ενέργειες!!!).
Ο κόσμος αντιμετωπίζει την πολιτική του Ισλάμ ως απειλή, αλλά αρνείται να δει τις αιτίες ανάδειξής της. Η ISISυπήρχε από το 2006, αλλά αναδείχθηκε μέσω εμφυλίου. Ήταν αποτέλεσμα διεφθαρμένων αυταρχικών καθεστώτων, απογοήτευσης των πολιτών αλλά και απομόνωσης μεγάλης μερίδας πληθυσμού. Προσωπικά, δε γνωρίζω με ποιον τρόπο μπορεί να καταπολεμηθεί εντελώς, αλλά θέλω να ελπίζω ότι μέσω δίκαιων εμπορικών συμφωνιών (ας μην ξεχνάμε ότι μέσω του εμπορίου ανταλλάσσονται ήθη και έθιμα), μέσω αφύπνισης των θρησκευτικών ηγετών του Μουσουλμανικού κόσμου, οι οποίοι θα ερμηνεύουν το Κοράνι, όχι κατά γράμμα, αλλά σύμφωνα με το πνεύμα που θα είναι επηρεασμένο από δημοκρατικές και ανθρωπιστικές αρχές αλλά και μέσων ένοπλων προσπαθειών –εφόσον υπάρχει συναίνεση των κρατών- μπορεί να γίνει ένα τεράστιο βήμα.
Κλείνοντας, παραθέτω ένα ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου, η διαχρονικότητα του οποίου είναι εμφανής! (Στην κοιλάδα με τους ροδώνες)
«Αλήθεια -των αδυνάτων αδύνατοποτές δεν εκατάφερα να καταλάβω αυτά τα όντα που δεν βλέπουνετο τερατώδες κοινό γνώρισμα τ’ ανθρώπου το εφήμερο της παράλογης ζωής τουκι ανακαλύπτουνε διαφορέςγιομάτοι μίσος διαφορές
σε χρώμα δέρματος, φυλή, θρησκεία»

-Δάφνη Λιαπάτη, φοιτήτρια Νομικής (Δ.Π.Θ.)